رمزارزها آمده‌اند که بمانند | ایران؛ میان ابهام و فرصت
بیت‌کوین دیگر شوخی نیست، حکومت‌ها تصمیم نهایی را می‌گیرند در ایران استخراج رمزارزها مجاز است اما خرید و فروش عمومی بدون قانون مانده است
هفت صبح | در سال‌های اخیر بیت‌کوین و دیگر رمزارزها از موضوعات تخصصی در محافل فناوری، به یکی از دغدغه‌های جدی اقتصاد جهانی تبدیل شده‌اند و دولت‌ها و بانک‌های مرکزی در حال بررسی ابعاد مختلف این پدیده نوظهور هستند. پدیده‌ای که هم فرصت‌هایی برای رشد اقتصادی ایجاد کرده، هم نگرانی‌هایی درباره امنیت مالی، سیاست‌گذاری پولی و ثبات بازارها به همراه آورده است.
با توجه به ماهیت بازار رمزارزها و تکنولوژی بلاک‌چین، پاسخ دولت‌ها به این موضوع یکسان نبوده است. برخی آن را پذیرفته‌اند و چارچوب‌های قانونی برای آن طراحی کرده‌اند و برخی همچنان با دیده تردید به آن نگاه می‌کنند، برخی کشورها نیز برخوردی سرکوب‌گرانه در پیش گرفته‌اند. در این مطلب رویکرد کشورهای مختلف به بازار رمزارزها را بررسی می‌کنیم و جایگاه ایران را در این میان تحلیل می‌کنیم.
سه نگاه کلی به رمزارزها
در بررسی سیاست‌های جهانی رویکرد کشورها به سه دسته تقسیم می‌شود:
پذیرش مشروط و قانون‌گذاری شفاف:
کشورهایی مانند امارات متحده عربی، سوئیس، آمریکا و سنگاپور با تدوین قوانین روشن، بستری قانونی برای فعالیت‌های رمزارزی فراهم کرده‌اند. در این کشورها صرافی‌ها و پروژه‌های رمزارزی با مجوز رسمی و تحت نظارت فعالیت می‌کنند.در امارات(به‌ویژه در دبی و ابوظبی) شرکت‌های فعال در حوزه رمزارز با استقبال گرمی روبه‌رو شده‌اند. این کشورها سعی کرده‌اند با نظارت دقیق، از فرصت‌های اقتصادی این حوزه استفاده کنند و در عین حال با تخلفات مقابله کنند.
آمریکا نیز یکی از کشورهای پیشرو در این حوزه است. اگرچه سیاست‌های آن به‌صورت ایالتی متفاوت است اما نهادهایی مثل SEC مقررات سخت‌گیرانه‌ای برای حفاظت از سرمایه‌گذاران وضع کرده‌اند. صرافی‌های بزرگ دنیا مثل Coinbase و Kraken تحت قوانین فدرال فعالیت می‌کنند. با این حال اختلاف‌نظر میان نهادهای نظارتی درباره تعریف بیت‌کوین و نقش آن در نظام مالی همچنان ادامه دارد.
برخورد محتاطانه
در این گروه کشورهایی مثل آلمان، کانادا، روسیه و هند قرار می‌گیرند. آنها معاملات رمزارزی را ممنوع نکرده‌اند اما برای آنها شرایط خاصی تعیین کرده‌اند. روسیه سال‌ها رویکردی دوگانه داشته است، از یک‌سو مقامات رسمی نسبت به رمزارزها هشدار داده‌اند و از سوی دیگر بانک مرکزی این کشور در حال طراحی روبل دیجیتال است. برخی صرافی‌های داخلی در روسیه با محدودیت فعالیت می‌کنند و شهروندان حق استخراج یا خرید محدود بیت‌کوین را دارند، به شرط آن‌که معاملات در چارچوب سیستم بانکی ثبت شود.در هند نیز بحث درباره ممنوعیت کامل یا قانون‌گذاری ادامه دارد. در حال حاضر مالیات‌های سنگین بر معاملات رمزارزی اعمال می‌شود، اما استفاده عمومی از آنها مجاز است.
ممنوعیت یا محدودیت شدید
برخی کشورها مانند چین، عربستان سعودی و مصر رمزارزها را تهدیدی برای کنترل پولی و امنیت اقتصادی می‌دانند. در چین ابتدا استخراج رمزارز ممنوع شد و سپس معاملات و پلتفرم‌های رمزارزی تعطیل شدند. دولت در تلاش است با معرفی یوان دیجیتال، نسخه تحت‌کنترل خود از ارز دیجیتال را وارد بازار کند.
السالوادور؛ بیت‌کوین به‌جای پول ملی
در سال ۲۰۲۱ السالوادور به‌عنوان نخستین کشور جهان، بیت‌کوین را پول رسمی کشور اعلام کرد. دولت این کشور معتقد است با این تصمیم استقلال اقتصادی بیشتری به دست می‌آورد و مردم به خدمات مالی دسترسی گسترده‌تری پیدا می‌کنند. این تصمیم با انتقادات داخلی و بین‌المللی روبه‌رو شد اما دولت همچنان بر اجرای این سیاست اصرار دارد. بیت‌کوین در السالوادور به‌عنوان ابزار پرداخت پذیرفته شده و دولت برای جذب سرمایه‌گذار خارجی و گردشگر اقتصادی پروژه‌هایی با محوریت بیت‌کوین اجرا کرده است. با توجه به رشد شاخص‌های اقتصادی سال‌های اخیر انصافا تا حد قابل قبولی موفق بوده است.
ایران؛ میان ابهام و فرصت
در ایران سیاست‌های مرتبط با رمزارزها دچار تناقض است، به عنوان مثال از یک‌سو، استخراج بیت‌کوین تحت شرایطی خاص مجاز شده، از سوی دیگر خرید و فروش آن در سطح عمومی با هشدار و تهدید مواجه است. صرافی‌های ایرانی فعال هستند اما بدون چارچوب قانونی شفاف به کار خود ادامه می‌دهند.
بانک مرکزی ایران بارها نسبت به استفاده عمومی از رمزارزها هشدار داده اما تاکنون قانون مشخصی برای تنظیم بازار رمزارز ارائه نشده است. در نتیجه هزاران ایرانی در بازاری بدون نظارت مشغول معامله هستند و گاه با پروژه‌های کلاهبرداری یا اختلالات فنی روبه‌رو می‌شوند.ایران با وجود تحریم‌های بین‌المللی می‌توانست از رمزارزها برای تسهیل مبادلات خارجی، جذب سرمایه یا ایجاد زیرساخت‌های مالی مستقل استفاده کند. اما نبود سیاست‌گذاری روشن این فرصت را به تهدید تبدیل کرده است.
کدام مسیر آینده را شکل می‌دهد؟
واقعیت این است که رمزارزها به بخشی از اقتصاد جهانی تبدیل شده‌اند. تجربه کشورهای مختلف نشان می‌دهد که سرکوب کامل یا بی‌توجهی به این حوزه تنها موجب رشد بازارهای زیرزمینی، خروج سرمایه و افزایش خطرات مالی برای مردم خواهد شد.کشورهایی که چارچوب قانونی و نظارتی هوشمندانه‌ای تدوین کرده‌اند؛ هم نوآوری را جذب کرده‌اند و هم تخلفات را کاهش داده‌اند. ایران نیز برای حضور موثر در اقتصاد دیجیتال آینده نیازمند قانون‌گذاری سریع، دقیق و منعطف است.
سخن آخر
بیت‌کوین دیگر صرفا یک فناوری عجیب نیست و دولت‌ها در حال تصمیم‌گیری درباره نقش آن در آینده اقتصاد هستند. مقایسه سیاست‌های جهانی نشان می‌دهد که نه ممنوعیت کامل جواب می‌دهد، نه رهاسازی بدون نظارت. راه میانه یعنی قانون‌گذاری هوشمند، آینده‌ای ایمن‌تر و روشن‌تر را تضمین می‌کند. آیا ایران آمادگی این را دارد که از این فرصت استفاده کند؟ هنوز دیر نشده، اما تصمیم‌گیری نباید بیشتر به تعویق بیفتد.
