حاشیه‌سازی سوخت‌سوز
نوسازی بافت‌های فرسوده، به توسعه پایدار شهری کمک می‌کند.
مهشید قورچیان| نوسازی بافت‌های فرسوده شهری، نسبت به ساخت شهرک‌های جدید در حومه شهرها از اهمیت بیشتری برخوردار است. این رویکرد افزون بر اینکه به بهبود کیفیت زندگی شهروندان کمک می‌کند، از نظر اقتصادی نیز مزایای قابل‌توجهی دارد. یکی از مهم‌ترین این مزایا، کاهش مصرف سوخت و در نتیجه کاهش ده‌ها میلیارد دلار یارانه انرژی است که دولت پرداخت می‌کند و مکررا منت آن را بر‌سر شهروندان می‌گذارد. در حالی که در عمل، بخش عمده‌ای از این یارانه، دودستی تقدیم سازندگان خودروهای پرمصرف، شهرک‌سازانی که خانه‌های دور از شهرها را می‌سازند و شهرداری‌هایی می‌شود که از توسعه حمل و نقل عمومی غافلند.
ممکن است کسی بپرسد یارانه سوخت چه ربطی به شهرک‌های دور از شهر دارد؟ پاسخ این است که در صورت حذف یارانه انرژی، خانه‌ها و آپارتمان‌های دور از شهر که دسترسی مناسبی به حمل و نقل عمومی ندارند، با افت شدید قیمت مواجه می‌شوند و بازار، به آنها کم‌اعتنایی خواهد کرد.
ساخت شهرک‌های جدید در مناطق حاشیه‌ای شهرها، معمولاً منجر به افزایش فاصله بین محل سکونت و محل کار شهروندان می‌شود. این افزایش فاصله، نیاز به استفاده از وسایل نقلیه شخصی را بیشتر کرده و در نتیجه مصرف سوخت را افزایش می‌دهد. افزایش مصرف سوخت از یکسو هزینه‌های خانوارها را بالا می‌برد و از دیگر سو، بار مالی بیشتری را نیز بر دوش دولت می‌گذارد، زیرا باید یارانه‌های بیشتری برای تأمین سوخت پرداخت کند.
در مقابل، نوسازی بافت‌های فرسوده در مناطق مرکزی شهرها، نیاز به استفاده از وسایل نقلیه شخصی را کاهش می‌دهد. با بهبود زیرساخت‌ها و افزایش امکانات در این مناطق، شهروندان به‌راحتی به محل کار، مدارس و سایر خدمات دسترسی خواهند داشت. این امر باعث کاهش ترددهای غیرضروری، کاهش مصرف سوخت و در نهایت کاهش یارانه‌های انرژی می‌شود.
تجربیات جهانی نیز نشان می‌دهد که تمرکز بر نوسازی بافت‌های فرسوده، به کاهش مصرف انرژی و بهبود بهره‌وری منجر شود. برای مثال، در برخی کشورها با اجرای سیاست‌های مناسب در زمینه اصلاح شبکه حمل و نقل و تمرکز بر بهبود زیرساخت‌های شهری، مصرف انرژی کاهش یافته و بهره‌وری افزایش یافته است.
علاوه بر این، نوسازی بافت‌های فرسوده به کاهش آلودگی هوا نیز کمک می‌کند. با کاهش نیاز به ترددهای طولانی و استفاده کمتر از وسایل نقلیه شخصی، میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌های هوا کاهش می‌یابد. این امر به بهبود سلامت عمومی و کاهش هزینه‌های درمانی مرتبط با بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا منجر می‌شود.
همچنین، نوسازی بافت‌های فرسوده فرصت‌های اقتصادی جدیدی ایجاد می‌کند. با بهبود زیرساخت‌ها و افزایش جذابیت این مناطق، سرمایه‌گذاران و کسب‌وکارها تمایل بیشتری به فعالیت در این مناطق خواهند داشت. این امر به ایجاد اشتغال، افزایش درآمدهای مالیاتی و رونق اقتصادی منجر می‌شود.
مطالعات نشان می‌دهد که تراکم بالای جمعیت و بلندمرتبه‌سازی در شهرها منجر به کاهش مصرف بنزین شود. برای مثال، سرانه مصرف بنزین در تهران ۱.۲ لیتر است، در حالی که در پکن این میزان ۰.۴ لیتر است.
برای موفقیت در نوسازی بافت‌های فرسوده، چالش‌هایی وجود دارد. یکی از این چالش‌ها، تأمین منابع مالی مورد نیاز برای اجرای پروژه‌های نوسازی است. در این زمینه، همکاری بین دولت، نهادهای مالی، بخش خصوصی و جامعه محلی ضروری است. تجربیات جهانی نشان می‌دهد که با ارائه مشوق‌های مناسب به بخش خصوصی و تسهیل فرآیندهای اداری، سرمایه‌گذاری در نوسازی بافت‌های فرسوده تشویق می‌شود.
علاوه بر این، مشارکت جامعه محلی در فرآیند نوسازی بسیار مهم است. با جلب اعتماد و همکاری ساکنان محلی، اطمینان حاصل می‌شود که پروژه‌های نوسازی با نیازها و خواسته‌های جامعه همخوانی دارد و به بهبود واقعی کیفیت زندگی منجر می‌شود.
با وجود مزایای نوسازی بافت‌های فرسوده، چالش‌هایی مانند کُندی صدور پروانه‌های ساختمانی و کمبود تسهیلات بانکی وجود دارد. برای مثال در سال ۱۴۰۳، تعداد تسهیلات پرداختی به این بخش کمی بیش از چهار هزار فقره بوده است. همچنین، فرآیند صدور پروانه‌های ساختمانی در تهران به بیش از یک سال می‌رسد. برای رفع این موانع، تسهیل در فرآیندهای اداری و افزایش تسهیلات بانکی ضروری است.
نوسازی بافت‌های فرسوده، به توسعه پایدار شهری کمک می‌کند. با بهبود زیرساخت‌ها، کاهش مصرف انرژی، کاهش آلودگی هوا و ایجاد فرصت‌های اقتصادی، شهرها به مکان‌هایی بهتر برای زندگی و کار تبدیل می‌شوند. این امر علاوه بر اینکه به نفع ساکنان فعلی شهرهاست، برای نسل‌های آینده نیز مزایای قابل‌توجهی خواهد داشت.
