حساب بانکی خارجی‌ها؛ کمی سخت، کمی پیچیده
اتباع خارجی در کشورهای مختلف چگونه در بانک حساب افتتاح می‌کنند؟
هفت صبح| در روزهای گذشته افزایش حضور افغانستانی‌ها در ایران به مسئله برخی از کاربران در شبکه‌های اجتماعی تبدیل شده است. فرقی ندارد آنها کجا دیده شوند. افغانستانی‌ها در مدارس، در مراکز خرید، در پارک‌ها، در بانک‌ها و هر جای دیگر از فضاهای عمومی که رفت و آمد داشته باشند این گروه را آشفته و عصبانی می‌کنند. در این بین گاه شایعاتی هم دست به دست شده که مبنایی در واقعیت نداشته. مثل شایعه اخیر مجاز شدن افتتاح حساب اتباع این کشور در بانک‌های ایرانی. درباره صحت و سقم این خبر چه می‌دانیم؟
احتمالا ریشه این شایعه به خبر سرمایه‌گذاری سه میلیارد دلاری افغانستانی‌ها در کشور برمی‌گردد. خبری که ماه گذشته از سمت رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان اعلام و به موضوع بحث برانگیزی بین کاربران شبکه‌های اجتماعی تبدیل شد. حالا یکی از تصورات اشتباهی که اخیرا شکل گرفته این است که بانک‌ها امکان افتتاح حساب برای افغان‌ها را فراهم کرده‌اند. این خبر اگرچه غلط نیست اما درست هم نیست.
تا سال 1402 اتباع خارجی اجازه استفاده از خدمات بانکی نداشتند. مهم نبود این افراد کارت آمایش یا دفترچه اقامت داشتند یا نه. در هر صورت از خدمات نظام بانکی محروم می‌شدند. در این بین فقط یک گروه محدودیتی نداشتند؛ آن هم اتباعی که با واسطه نمایندگی‌های دیپلماتیک و کنسولی دولت‌ها به کشور می‌آمدند. سال پیش این مصوبه تغییر کرد اما همچنان قانون درباره افغانستانی‌های بدون مدارک آمایش به شکل سابق پابرجا ماند.
در نتیجه این تغییر و تحول در دستورالعمل افتتاح و نگهداری حساب‌های سپرده، افرادی که هویت آنها از مسیر بانک محرز می‌شد مجاز به افتتاح حساب می‌شدند. قانون امروز هم درباره اتباع بیگانه اینطور می‌گوید که برای این کار نیاز به اسناد هویتی دارند. اسنادی شامل گذرنامه، اجازه اقامت و یک کد فراگیری که البته باید یک قبض آب یا برق برای تایید محل سکونت خود هم به آن ضمیمه کنند.
حتی این خدمت بانکی نامحدود نیست و فقط تا جایی ادامه دارد که گذرنامه منقضی نشده باشد. به جز این برخی از خدمات بانکی به آنها ارائه نمی‌شود و برای مثال محدودیت‌های بیشتری در جابه‌جایی وجه دارند. اتباع دیگری هم که کارت آمایش دارند می‌توانند با گرفتن کد فراگیر حساب بانکی باز کنند اما آنها هم محدودیت‌های خاص بانکی دارند. این دستورالعمل خیلی متفاوت از کشورهای دیگر نیست اما تفاوت آن این است که در کشورهای اروپایی حتی اگر فرد شماره سریال اقامت نگرفته باشد و فقط درخواست پناهندگی داده باشد هم می‌تواند در بعضی از بانک‌ها حساب باز کند.
قانون کشورهای دیگر درباره حساب بانکی پناهنده‌ها
در کشوری مثل آمریکا آن دسته از افراد خارجی به راحتی می‌توانند حساب بانکی داشته باشند که یک فرم مالیاتی و مدرکی مانند گذرنامه ارائه کنند. قانون در اتحادیه اروپا چه حکم می‌کند؟ در اتحادیه اروپا مدرک اقامتی فرد یکی از مدارک مورد نیاز باز کردن حساب بانکی است. در نتیجه بدون پاسپورت نمی‌توان حساب باز کرد. اما برای آنهایی که مدرک اقامتی ندارند هم شرط و شروطی تعیین شده. یعنی راه به روی آنهایی که مقیم نیستند بسته نیست. در بسیاری از کشورهای اروپایی، آمریکا و آمریکای جنوبی سیاست و مقررات پولی و مالی برای پناهنده‌ها روشن کرده که چطور حساب بانکی باز کنند.
اوضاع اوکراینی‌ها از بقیه جداست. آنها در اروپا می‌توانند حساب باز کنند و دبیت کارت، مستر کارت و ویزا کارت بگیرند. مثلا در هلند افراد خارجی باید یک شماره خدمات اجتماعی معروف به bsn داشته باشند تا بتوانند حساب بانکی باز کنند. ولی اوکراینی‌ها به چنین شماره سریالی نیاز ندارند.
به جز این آنها همچنین می‌توانند از حساب‌های بانکی خودشان پول برداشت کنند و در این بین حتی هزینه بیشتری هم لازم نیست بپردازند. فقط تنها تفاوتی که با شهروندان این کشور دارند این است که این کارت‌های بانکی که از اوکراین با خودشان آورده‌اند فقط در برخی از مغازه‌ها و فروشگاه‌ها قابل استفاده است. بقیه پناهنده‌ها چه امکاناتی دارند؟ در هلند سازمان اسکان پناهجویان هزینه زندگی افراد را به حسابی در موسسه مالی Yoursafe واریز می‌کند و این تبدیل می‌شود به بانک پناهنده‌ها.
در انگلیس افراد یا مقیم هستند و پاسپورت و اجازه اقامت و مدرکی که محل سکونتشان را نشان دهند ارائه و حساب بانکی باز می‌کنند. در حالت دوم آنها پناهنده هستند و این مدارک را ندارند. در این صورت آنها می‌توانند در بانک اینترنتی به نام مونزو حساب باز کنند. در این صورت فقط یک مدرک هویتی و مدرک دیگری که نشان دهنده محل سکونتشان باشد از خودشان ارائه می‌دهند. حتی اگر همان روز هم پایشان به انگلیس رسیده باشد هم می‌توانند حساب باز کنند اما اگر در فرایند دریافت شماره پناهندگی قرار داشته باشند کار برایشان راحت‌تر خواهد بود.
در سوئد پناهجوها می‌توانند حساب بانکی افتتاح کنند و حتی کارت بانکی بگیرند. بانک نیاز دارد که بداند پول‌های آنها از کجا می‌آید و از خدمات بانکی چگونه استفاده خواهید کرد. از این رو قبل از دسترسی به خدمات بانکی چند سوال پرسیده می‌شود. برای این کار یک فتوکپی از مدارک شناسایی که به اداره مهاجرت داده شده می‌گیرند و با همان برایش حساب باز می‌کنند.
حتی در کشوری مثل اکوادور که به پیشرفتگی کشورهای توسعه یافته نیست تنها شرط لازم برای افتتاح حساب پس‌انداز برای متقاضیان وضعیت پناهندگی، ارائه مدارک هویت خارجی خود (کارت شناسایی یا پاسپورت صادر شده توسط کشور مبدا) و ویزای بشردوستانه است.
در فرانسه بانکی به نام Livret A داریم که با این سه مدرک برای پناهنده‌ها حساب بانکی افتتاح می‌کند: مدرک پناهندگی، مدرک محل زندگی و سپرده کردن حداقل هزار یورو.
در پاکستان دو میلیون و 500 هزار افغانستانی پناهنده زندگی می‌کنند. سال 2019 دولت پاکستان اعلام کرد آنهایی که در اداره مهاجرت ثبت نام کرده‌اند حق باز کردن حساب بانکی هم خواهند داشت.
