عملیات برقگیری از خورشید خانم| همه نکاتی که باید درباره راه‌اندازی و هزینه نصب پنل خورشیدی بدانید

هفت صبح| شاید روی پشت‌بام خانه‌های ویلایی، روستایی یا روی پشت‌بام بعضی از اداره‌های دولتی پنل‌های شبکه‌ای شکل دیده باشید که کنار هم ردیف شده‌اند، این پنل‌ها از خورشید برق می‌گیرند. درست است که نام سرزمین آفتاب برای ژاپنی‌ها ثبت شده، اما ایران هم با تقریبا 300روز آفتابی در کل 365روز سال می‌تواند کشور نور و خورشید باشد. وقتی خورشید می‌تواند کل روز را روشن کند، می‌توان با ذخیره‌سازی انرژی خورشیدی هم شب را روشن کرد، هم وسایل برقی مثل یخچال، تلویزیون و وسایل سرمایشی و گرمایشی را با استفاده از این انرژی روشن نگه داشت.

پس اگر می‌خواهید خانه سبزی داشته باشید و انرژی الکتریکی را از نور خورشید به دست بیاورید، اولین قدم نصب پنل‌های خورشیدی و دریافت برق از نور آن است. البته از همین اول کار باید بدانید هزینه راه‌اندازی این پنل‌ها اصلا کم نیست و اینکه خورشید نورش را مجانی به زمین می‌تاباند، دلیل نمی‌شود که برای دریافت آن پولی نپردازید.

اما نکته مهم درباره نصب پنل خورشیدی، این است که از طریق وصل شدن به شبکه برق می‌توانید پول هم به دست بیاورید؛ چون وزارت نیرو طرحی دارد که انرژی مازاد خورشیدی را که در خانه‌ها تولید می‌شود از تولیدکننده‌ها می‌خرد. در ضمن برای نصب این پنل‌ها هم می‌توانید وام دریافت کنید و با سود کم اقساط آن را بپردازید. در این مطلب از مراحل و شرایط راه‌اندازی نیروگاه برق خورشیدی روی سقف خانه تا اخذ مجوز و  چگونگی دریافت پول از اداره برق و محاسبات مربوط به آن را بررسی کرده‌ایم.

  پنل خورشیدی چی هست؟

تعریف پنل خورشیدی کمی ‌علمی است؛ ولی اگر بخواهیم خیلی ساده توضیح بدهیم، داستان این است: پنل‌های خورشیدی، از ترکیبات نیمه هادی مثل سیلیکون ساخته می‌شوند که انرژی نورانی خورشید را به انرژی الکتریکی تبدیل می‌کنند. از کنار هم قرار دادن تعدادی سلول خورشیدی، یک ماژول خورشیدی ساخته می‌شود. وقتی چند ماژول خورشیدی کنار هم ردیف می‌شوند، پنل خورشیدی ساخته می‌شود.

حالا این پنل خورشیدی چگونه کار می‌کند؟ باز هم باید کمی اصطلاحات علمی به کار ببریم اما خیلی سخت نیست. پنل خورشیدی با تبدیل نور خورشید، ذرات انرژی‌دار را که فوتون نام دارند به الکتریسیته تبدیل می‌کند. انرژی که فوتون‌ها تولید می‌کنند، به الکترون‌ها امکان خارج شدن از مدار اتمی خود و رها شدن در میدان الکتریکی تولید شده توسط سلول‌های خورشیدی را می‌دهند، این میدان الکتریکی الکترون‌های آزاد را در جریان الکتریکی هدایت می‌کند. پنل‌های خورشیدی در طول روز، انرژی الکتریکی اضافی تولید می‌کنند تا در شب مورد استفاده قرار گیرد.

وقتی فوتون‌ها به یک سلول خورشیدی برخورد می‌کنند، الکترون‌ها را از اتم‌هایشان جدا می‌کنند. اگر کنداکتورها به مثبت و منفی سلول وصل شوند، یک مدار الکتریکی را تشکیل می‌دهند و وقتی الکترون‌ها در یک مدار شناور می‌شوند، الکتریسیته تولید می‌کنند. چند سلول خورشیدی یک پنل خورشیدی را تشکیل می‌دهند و چند پنل(ماژول) می‌توانند از طریق سیم‌کشی به هم متصل شوند تا یک آرایه خورشیدی را تشکیل دهند. هرچه پنل بیشتری به کار ببرید، انرژی بیشتری تولید خواهد شد.

سقف یک خانه متوسط فضای کافی برای نصب پنل‌های خورشیدی لازم برای تولید انرژی الکتریکی را دارد. بسیاری از خانه‌های روستایی و ویلایی که دور از شبکه برقی قرار دارند، برای نصب کنتور باید هزینه سنگین نصب دکل و کابل‌کشی را بپردازند اما با نصب پنل خورشیدی، دیگر نیازی به پرداخت هزینه‌های سنگین نصب دکل، کابل‌کشی و خرید انشعاب و کنتور برق نیست. پنل خورشیدی با اینکه هزینه بالایی دارد اما اگر درست نگه‌داری شود، تا سه دهه می‌تواند انرژی تولید کند. البته با استفاده از پنل خورشیدی می‌توانید یک قدم هم برای زمین بردارید، چون با توجه به تغییرات جهانی آب‌وهوا و گرم‌شدن کره‌زمین، انرژی‌های تجدیدپذیر نقش مهمی در کند شدن این روند دارند.

 دریافت مجوز راه‌اندازی نیروگاه خانگی چه شرایطی دارد؟

همه مشترکین اداره برق می‌توانند نیروگاه خورشیدی خانگی احداث کنند. حجم نیروگاه، به کنتورخانه و فضای لازم برای نصب پنل‌های خورشیدی بستگی دارد؛ یعنی داشتن برق، مانع گرفتن پنل خورشیدی نمی‌شود. قبل از هرکاری باید برای احداث نیروگاه خورشیدی به شرکت‌های توزیع نیرو برق مراجعه کنید یا در سایت ساتبا به صورت الکترونیکی ثبت‌نام کنید. آدرس سایت سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری برق ایران (ساتبا)www.satba.gov.ir  است. 

مراحل ثبت‌نام و راه‌اندازی نیروگاه خورشیدی خانگی که می‌خواهید از آن پول در آورید هم، خیلی کار سختی نیست. برای دریافت مجوز باید مالک ملکی باشید که می‌خواهید آنجا را به انرژی خورشیدی مجهز کنید. اگر به شبکه برق وصل نیستید، سند ملک و کارت ملی مالک لازم است. ولی اگر می‌خواهید برق تولید کنید و روی سقف خانه‌ خود یک نیروگاه شخصی راه بیندازید، باید قبض برق منزل را هم با خود به اداره برق محلتان ببرید.

فرآیند اجرایی خرید تضمینی برق نیروگاه خورشیدی شامل مراحل زیر است: ثبت‌نام در سایت ساتبا، بررسی مدارک متقاضی توسط اداره برق منطقه، احراز شرایط مالکیت محل نصب، رعایت ظرفیت سقف انشعاب، عدم وجود قرارداد مشابه در آن انشعاب، ارائه مجوز اولیه به متقاضی و انعقاد قرارداد خرید تضمینی برق بین شرکت توزیع نیروی برق و متقاضی برای احداث سامانه نیروگاهی (شروع بازه زمانی 20ساله خرید تضمینی)، ‌انتخاب پیمانکار برای احداث نیروگاه، اتمام عملیات احداث نیروگاه و اعلام به شرکت توزیع برق برای نصب کنتور، قرائت کنتور برق متقاضی در بازه زمانی دوماهه و صدور صورت‌حساب تولید برق و در نهایت پرداخت صورتحساب در وجه متقاضی توسط وزارت نیرو.

در واقع دو نوع نیروگاه خورشیدی نیروگاه متصل به شبکه (آنگرید) و نیروگاه آفگرید وجود دارد. نیروگاه‌های خورشیدی متصل به شبکه برق سراسری وصل می‌شوند و برق مستقیما به شبکه تزریق می‌شود، اما نیروگاه آفگرید فقط برای استفاده ساختمان است. اداره برق (یا سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری ایران-ساتبا) فقط برق تولیدی نیروگاه‌های آنگرید یعنی متصل به شبکه را خریداری می‌کند. 

 شاید این سوال برای متقاضیان نصب پنل خورشیدی مطرح شود که چگونه قرار است برق تولیدی پنل خورشیدی به  شبکه سراسری وصل شود؟ جواب این سوال این است که برق تولیدی توسط کابل مثبت و منفی با وجود یک سیم ارت، راهی اینوِرتر می‌شود تا برق DC به برق AC تبدیل شود. این برق وارد کنتور متفاوتی از کنتور برق سراسری شده و سپس به برق شبکه می‌پیوندد.

این کنتورها مجهز به سیم‌کارت هستند و اطلاعات برق تولیدی را برای اداره برقی که با آن قرارداد بسته‌اید، ارسال می‌کنند. محاسبه درآمد نیز به عواملی مانند میزان تابش خورشید، موقعیت جغرافیایی و نرخ خرید تضمینی برق بستگی دارد. طبق ابلاغیه وزیر نیرو و اعلام ساتبا قیمت خرید برق حمایتی برای هر کیلووات ساعت حدود سه هزار تومان در سال اول خواهد بود که طبیعی است با تعدیل قیمت در سال‌های بعد این رقم تا ۳۰درصد هم افزایش پیدا کند؛ این همه مراحل تولید و فروش برق به اداره برق توسط نیروگاه خورشیدی در خانه است.

پنل خورشیدی کجا نصب می‌شود؟

برای احداث نیروگاه خورشیدی پنج کیلوواتی خانگی به مساحتی بین 50 تا 60متر مربع مساحت نیاز دارید. یعنی به ازای هر کیلو وات 10 تا 13متر مربع در نظر گرفته می‌شود. البته اگر چنین فضایی روی پشت‌بام ندارید، بعضی از شرکت‌ها می‌توانند در حیاط و روی دیوارهای خانه‌های ویلایی هم پنل‌های خورشیدی را نصب کنند اما اگر بخواهید به طور دقیق مساحت موردنظر نصب پنل‌ها را بررسی کنید، مساحت دقیق فضای موردنیاز با توجه به پارامترهای متفاوتی مثل راندمان پنل، محل جغرافیایی نصب، فاصله ردیف‌ها از یکدیگر، شیب زمین، نوع سازه (متحرک یا ثابت)، دو ردیفه یا تک ردیفه بودن، سایه‌اندازی اطراف، تقارن زمین، جهت زمین رو به جنوب ... مشخص می‌شود. یک پنل خورشیدی با ظرفیت یک کیلووات در اغلب نقاط جغرافیایی ایران سالیانه می‌تواند ۱۵۰۰کیلوات‌ساعت و به مدت ۲۰سال، برق تولید کند. یعنی اگر پنل پنج کیلو واتی راه‌اندازی کنید در سال می‌توانید حدود 7500کیلووات‌ساعت برق تولید کنید.

احداث  و راه‌اندازی نیروگاه خورشیدی خانگی چقدر هزینه دارد؟

هزینه احداث نیروگاه خورشیدی پنج کیلوواتی خانگی بین 125میلیون تومان تا 145میلیون تومان است. البته وام نیروگاه حمایتی بیشتر هزینه‌های راه‌اندازی و نصب را پوشش می‌دهد که با سود چهار درصد و بازپرداخت آن طی هفت‌سال باید توسط سرمایه‌گذار بازپرداخت شود. این وام توسط بعضی نهادها به کسانی که بودجه کافی برای ساخت و نصب پنل خورشیدی ندارند، تعلق می‌گیرد.

مثلا کسانی که یک ویلای بزرگ آنچنانی ساخته‌اند و می‌خواهند پنل خورشیدی نصب کنند، به هیچ‌وجه شامل وام‌های حمایتی نمی‌شوند و هزینه نصب را خودشان باید بپردازند اما افرادی که تحت‌پوشش نهادهای حمایتی مثل بهزیستی و کمیته امداد خمینی هستند و در مکان‌هایی زندگی می‌کنند که دور از شبکه برقی قرار دارند، می‌توانند این وام را دریافت کنند. در واقع تنها وامی که می‌توان به راحتی آن را دریافت کرد، همین وام نیروگاه‌های خورشیدی حمایتی است که به تازگی تصویب شده و در عنوان بسته حمایتی به خانواده‌های تحت پوشش قرار می‌گیرد.

کسانی که بتوانند از کمیته امداد امام خمینی(ره)، بهزیستی، سازمان اوقاف وخیریه، حوزه علمیه، شرکت شهرک‌های صنعتی ایران، بسیج سازندگی، استانداری، سازمان حفاظت محیط زیست، بنیاد برکت، و خیرین مدرسه‌ساز مجوزهای لازم را بگیرند، می‌توانند روی مبلغ وام بین 120 تا 150میلیون تومان با بازپرداخت ۵ساله و با سود ۴درصد حساب باز کنند. فرد تحت‌پوشش این نهادهای حمایتی با مراجعه به شرکت توزیع منطقه سکونت خود می‌تواند برای دریافت تسهیلات اقدام کند.

شرکت توزیع با استعلام از سازمان تحت‌پوشش آن شخص و پس از تایید اطلاعات، او را به بانک معرفی می‌کند. تضامین بانکی هم خیلی سخت نیست؛ درواقع، خود نیروگاه خورشیدی که نصب می‌شود در رهن بانک قرار می‌گیرد. همچنین مبلغ مورد نظر به خود شخص واگذار نمی‌شود و از طریق شرکت توزیع به پیمانکار این تسهیلات داده می‌شود.

هزینه نصب پنل خورشیدی چقدر است؟

قیمت‌دهی برای طراحی، نصب و راه‌اندازی پنل‌های خورشیدی معمولا بر اساس کیلووات برق تولیدی توسط پنل‌ها انجام می‌شود. مثلا مساحت محل نصب پنل خورشیدی مهم‌ترین عامل در تعیین قیمت طراحی و راه‌اندازی پنل‌های خورشیدی است. هر چه فضای بیشتری برای نصب پنل داشته باشید، تعداد پنل‌ها، تجهیزات جانبی و سیم‌کشی و اتصالات هم بیشتر می‌شود، پس باید هزینه بیشتری بپردازید.

انتخاب پنل هم نقش موثری در هزینه‌ها دارد. پنل‌های خورشیدی در سه دسته پلی‌کریستال، مونو کریستال و تین جا می‌گیرند. پنل‌های پلی‌کریستال سیلیکونی معمولا در مقایسه با بقیه گران‌تر هستند؛ چون راندمان بیشتری در تولید انرژی برق دارند. علاوه‌بر این موضوع، برند سازنده پنل‌های خورشیدی هم روی قیمت تمام شده این محصول تاثیر می‌گذارد اما شرایط محل نصب پنل هم، خیلی مهم است.

نصب پنل‌ها روی سطح هموار و صاف نیاز به اجرای استراکچر‌های مخصوص دارد. اگر هزینه این استراکچر‌ها را در نظر نگیریم، نصب پنل‌ها روی سطح صاف چندان پیچیده نیست و هزینه کمتری در مقایسه با نصب آن‌ها روی سقف شیب‌دار ساختمان‌ها دارد. با این اوصاف جمع این هزینه‌ها که شامل طراحی، نصب و راه‌اندازی پنل‌های خورشیدی است چیزی بین 20 تا 26میلیون تومان به‌ازای هر کیلووات خرج روی دستتان می‌گذارد. یادتان باشد این رقم فقط هزینه نصب پنل خورشیدی است وگرنه قیمت پنل‌های خورشیدی را که کمی بالاتر بیان کرده‌ایم.