چطور ساعت مچی از انحصار ثروتمندان در آمد؟
ساعت مچی را ژاپن به طبقه متوسط آورد
روزنامه هفت صبح، حامد توکلی| شکل کارکرد ساعت مکانیکی را یک‌بار دیگر با هم مرور می‌کنیم. نیروی مکانیکیِ ذخیره‌شده در منبع انرژی (فنر اصلی) از مسیر چرخ‌دنده‌ها وارد سیستمی به نام «ارگان تنظیم‌گر» می‌شود تا ساعت بتواند به هدف اصلی خود دست پیدا کند که مدیریت و نظم‌دهی به فرایند تخلیه انرژی است. همان‌طور که پیش از این گفتیم، هر ابزار زمان‌سنجی ناگزیر از پیروی از همین قاعده است: چه می‌خواهد ساعت آبی و ساعت شنی باشد، چه می‌خواهد ساعت مکانیکی و حتی ساعت کوارتز باشد.
حال پیش از آن‌که وارد دنیای امروز ساعت‌ها شویم، بیایید همین قاعده ازلی و ابدی کارکرد ابزارهای زمان‌سنجی را بر ساعت‌های کوارتز نیز منطبق کنیم. تردید ندارم تا الان بارها با کلمه «کوارتز» مواجه شده‌اید. از کوارتز که حرف می‌زنیم، در واقع داریم به نوعی از زمان‌سنجیِ غیرمکانیکی اشاره می‌کنیم.
در انتهای دهه ۱۹۶۰ میلادی کمپانی سیکو ساعتی معرفی کرد به نام «Astron» که با ورودش به بازار، صنعت ساعت را به‌طور کامل تغییر داد. مهم‌ترین تاثیر ورود تکنولوژی کوارتز به صنعت زمان‌سنجی، دموکراتیزه کردن ساعت‌مچی بود.
شهروند عادی جهانی دیگر مجبور نبود ده‌ها دلار بپردازد تا یک ساعت‌مچی داشته باشد؛ از آنجا که اتکای ساعت کوارتز به چرخ‌دنده‌ها و سیستم‌های مکانیکی تا جای ممکن کاهش پیدا کرده بود، تولید ساعت نیز خیلی زود تبدیل به یک فرایندِ بسیار مکانیزه شد؛
کمپانی‌ها به جای تولید بی‌شمار قطعه فلزی و سرهم‌بندی آن‌ها، می‌توانستند بخش بزرگی از مکانیزم را در یک بورد الکترونیک خلاصه کنند. ساعت ارزان شد و تاریخ شهادت می‌دهد که اگر ژاپن نبود، این اتفاق دست‌کم با این کمیت و کیفیت رخ نمی‌داد.
به جای آن منبع انرژی یک نیروی مکانیکی به ارگان تنظیم‌گرِ کاملا مکانیکی روانه کند، انرژی الکتریکی از باتری وارد یک ریزپردازنده می‌شود و تمامِ پروسه مدیریت و تنظیم‌گری با تکیه بر این ریزپردازنده و یک قطعه کوچک از کریستال کوارتز انجام می‌شود؛
انرژی الکتریکی، کریستال کوارتز را به ارتعاشِ دقیقِ ۳۲۷۶۸ هرتز می‌رساند، ریزپردازنده این ارتعاش را اندازه‌گیری می‌کند و هر بار که ارتعاشِ مورد نیاز تامین شد، فرمانی مبنی بر حرکت عقربه ثانیه‌شمار به موتور استِپِر صادر می‌شود. البته باید یادآوری کنم که این تعریف، احتمالا ساده‌سازی‌شده‌ترین توصیف ممکن از کارکرد یک ساعت کوارتز است.
با این وجود خوب است تأکید کنم حتی ساعت کوارتز هم در واقع دارد از همان قاعده ازلی و ابدی ابزارهای زمان‌سنجی پیروی می‌کند. به جای فنر اصلی، باتری نقش منبع انرژی را ایفا می‌کند و به جای ارگان تنظیم‌گر مکانیکی نیز، کریستال کوارتز و ریزپردازنده مسئولیت تنظیم‌گری و مدیریت تخلیه انرژی را برعهده دارند. بنا بر این با یک نگاه درست و مبنایی باید همواره چنین گفت: تمام ساعت‌ها به یک شکل کار می‌کنند.
اجازه بدهید قبل از پایان تایم‌گراف این هفته به پرسشی بپردازم که جزو اجتناب‌ناپذیرترین سؤالات ابتدایی دنیای ساعت است: آیا ساعت مکانیکی بهتر از ساعت کوارتز است؟
خیر. ساعت مکانیکی هیچ برتریِ ذاتی‌ای نسبت به ساعت کوارتز ندارد. دلیل ارزان‌تر بودن ساعت کوارتز نسبت به ساعت مکانیکی خیلی ساده است: پایین‌تر بودن هزینه تولید. چنانچه ساعت‌های کوارتز بسیاری هستند که قیمتشان به مراتب بیشتر از یک ساعت مکانیکی عادیست.
در نهایت داریم درباره گروه کالایی حرف می‌زنیم که نمی‌توان موضوعیتش به عنوان یک «ابزار» را فراموش کرد؛ ارزش یک ابزار به کیفیت و توانش در تأمین نیاز است. به همین سادگی.از هفته بعد وارد بازار ساعت می‌شویم و با هم به مرور، برندهای معروف را خواهیم شناخت.
