سمفونی ناکوک تعرفه و قبض
آیا مشترکان ایرانی برای استفاده از خدمات برق، آب،گاز، تلفن یا اینترنت نسبت به هزینه‌های تمام شده تولید ، رقم زیاد و غیرمنصفانه‌ای پرداخت می‌کنند؟
روزنامه هفت صبح| شاید جوان‌ترها به‌خاطر نداشته باشند؛ زمانی خریداران یا مستاجران املاک، در وقت معامله می‌پرسیدند وضعیت انشعابات آب، برق، گاز و تلفن خانه چطور است. این روزها دست‌کم در شهرهای بزرگ، دیگر کمتر خانه‌‌ای را می‌شود یافت که به این چهار انشعاب متصل نباشد، هر‌چند که بعضا در تامین آن‌ها مشکل وجود دارد و مسئولان به‌صورت مکرر از کلمه «ناترازی» برای نشان دادن متناسب نبودن مصرف با تقاضا در این حوزه‌ها سخن می‌گویند.
با هم نگاهی می‌کنیم به آخرین وضعیت این چهار انشعاب و البته دو مورد دیگر که در سال‌های اخیر برای زندگی ما ضروری شده‌اند؛ یعنی تلفن همراه و اینترنت تا ببینیم دسترسی به خدمات پایه زندگی در میان مردم ایران به چه شکل است.
۱. آب: طبق آمار منتشر شده در آبان ۱۴۰۲، در شهرهای کشور ۱۸ میلیون و ۵۰۰ هزار مشترک آب خانگی وجود دارد و 86/84درصد از کل جمعیت روستایی کشور نیز به شبکه آب کشور وصل هستند. برای تامین آب لازم برای این جمعیت، ۱۹۷ سد در کشور زده شده و ۸۹ سد نیز در مراحل اجرایی و ۹۶ سد در مراحل مطالعاتی است.
با این حال جالب خواهد بود اگر بدانید که حجم بالایی از آب کشور از آب‌های زیرزمینی تامین می‌شود. در واقع در شهرها، از آغاز سال ۱۴۰۲ تا پایان مهرماه، ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب از منابع زیرزمینی و ۲ میلیارد و ۷۵ میلیون مترمکعب از منابع سطحی مثل رودخانه‌ها تامین شده است.
در کل کشور برای تصفیه آب، ۱۷۰ تصفیه‌خانه وجود دارد. دولت مدعی است که قیمت تمام شده آب، برایش حداقل ۱۰ هزار تومان به‌ازای هر مترمکعب یا هزار لیتر است، در حالی‌که مشترکین پرمصرف در تهران حدود ۵ هزار و ۲۰۰ تومان به‌ازای هر هزار لیتر می‌پردازند.
در مورد آب معمولا از اصطلاح خشکسالی یا تنش آبی استفاده می‌شود. یکی از آمارهای اصلی برای برآورد وضعیت در آینده، میزان بارندگی و پرشدن سدهای کشور است. در سه ماه پاییز امسال، کل ریزش‌های جوی کشور شامل باران و برف به‌طور میانگین 42/2میلی‌متر بوده که نسبت به سال پیش ۷درصد افزایش را نشان می‌دهد ولی نسبت به بلند‌مدت ۳۳درصد کمتر است.
میزان کل ورودی آب به سدهای کشور در این مدت نسبت به سال قبل ۸درصد افزایش داشته و آب موجود در سدها، نسبت به سال پیش ۱۰درصد بیشتر شده و این در حالی است که خروجی سدهای کشور نیز نسبت به سال قبل، ۲۱درصد افزایش داشته است.
به‌هر‌حال با توجه به اینکه ظرفیت کل مخازن سدها ۶۰ میلیارد مترمکعب است، اکنون پُرشدگی سدها به ۴۰درصد رسیده است. موجودی مخزن ۲۸ سد در کشور کاهش داشته است. بیشترین کاهش حجم سد مربوط به «رودبال داراب» در استان فارس و بیشترین افزایش حجم مربوط به «سد اکباتان» در همدان است که نسبت به سال گذشته حجم آن ۵۴۷درصد افزایش یافته است. سدهای پنجگانه تهران در مقطع ابتدای دی ۲۸۲ میلیون مترمکعب آب داشته که برابر با ۱۵درصد از حجم این سدهاست.
۲. برق: تا پایان شهریور ۱۴۰۲، در مملکت کمی کمتر از ۳۲ میلیون مشترک خانگی برق وجود داشته است. این تعداد افراد ۵۳ میلیارد کیلو وات ساعت برق مصرف کردند. یعنی تقریبا ۲۷۶ کیلووات ساعت در هر ماه. تعرفه برق بر اساس منطقه جغرافیایی و میزان مصرف تعیین می‌شود و حداقل ۳۰ تومان برای مصرف تا هزار کیلووات ساعت در ماه‌های گرم مناطق گرمسیر و حداکثر 2/8برابر هزینه تامین برق متغیر است.
برای تامین برق کشور، هشت نوع نیروگاه در کشور وجود دارد ولی حدود دو‌سوم از کل برق ایران در نیروگاه‌های گازی و چرخه ترکیبی تولید می‌شود که این دومی نیز به گاز ربط دارد و بنابراین کمبود گاز می‌تواند باعث شود که از سوخت‌های دیگر مانند مازوت استفاده شود که اثر آن را در آلودگی هوای شهرها می‌توان دید.
پیک تقاضای برق در سال ۱۴۰۲، روز ۱۹ تیر امسال، حوالی ساعت ۱۵ به میزان ۷۳ هزار مگاوات بوده است در حالی که تولید همزمان در شبکه سراسری در این لحظه حدود ۶۰ هزار مگاوات بوده است و بنابراین کشور در پیک مصرف، حدود ۱۳ هزار مگاوات کمبود برق دارد.
۳. گاز: در بازه بهمن سال ۱۴۰۱، ۲۷ میلیون مشترک گاز در کشور وجود داشته که از این میزان، ۲۳ میلیون مشترک خانگی هستند و ۳۶ هزار و ۶۱۴ روستای کشور هم به گاز دسترسی دارند و کل پوشش گازرسانی کشور به ۹۵درصد رسیده است.
حدود ۸۳۰ میلیارد مترمکعب گاز در هر روز در ایران تولید می‌شود که در روز ۲۸ آذر به‌عنوان یکی از آخرین روزهای پاییز، ۵۸۰ میلیون مترمکعب گاز در بخش خانگی، تجاری و صنایع غیر‌عمده مصرف شده است. حدود ۴۰۰ میلیون مترمکعب از این میزان گاز در خانه‌ها سوخته است. مصرف گاز هم بر‌اساس اقلیم و نیز بر‌اساس میزان مصرف هر مشترک متغیر است و حداقل آن ۴۱ تومان به‌ازای هر متر مکعب و حداکثر آن ۶ هزار تومان است.
بحران ناترازی در حوزه گاز از آنجا آغاز شده که مصرف گاز کشور در فصل گرم در ابتدای دهه ۹۰ حدود ۳۵۰ میلیون مترمکعب در روز بوده و در فصل سرد، حدود ۵۵۰ میلیون مترمکعب ولی حالا در فصل گرم به حدود ۶۰۰ میلیون متر مکعب و در فصل سرد به حدود ۹۰۰ میلیون متر مکعب رسیده است
و این در حالی است که در این مدت، اقدام لازم برای افزایش تولید گاز در کشور اتفاق نیفتاده و به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس میزان مصرف در سال ۱۴۲۰ به ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب در روز خواهد رسید ولی با روند فعلی تولید در همین ۹۰۰ میلیون متر مکعب باقی خواهد ماند.
۴. تلفن: در کل کشور ۳۹ میلیون تلفن ثابت نصب شده ولی ۲۹ میلیون آن دایر است. به این ترتیب ضریب نفوذ تلفن ثابت در کشور ۳۴درصد است. طبق نظام تعرفه‌گذاری فعلی، هزینه هر دقیقه مکالمه داخل استان، 4/5 تومان است. اگر از خط تلفن ثابت خانه به خط تلفن ثابت در استان دیگری زنگ بزنید، شرکت مخابرات هر دقیقه را ۳۳ تومان محاسبه می‌کند. همچنین قیمت هر دقیقه تماس با سیمکارت‌های موبایل برای مشترکان تلفن ثابت در حال حاضر 62/5 تومان است.
البته شرکت مخابرات در حال حاضر ۲۰ هزار تومان به صورت علی‌الحساب بابت هر تلفن ثابت دایر از مشترک می‌گیرد و بر اساس آن هر مشترک می‌تواند مدت معینی را صحبت کند. برای مثال در تهران با پرداخت این ۲۰ هزار تومان می‌شود ۴ هزار و ۴۴۴ دقیقه مکالمه داشت.
۵. تلفن همراه: در کل مملکت تاکنون ۲۰۵ میلیون سیمکارت توزیع شده ولی ۱۴۷ میلیون سیمکارت فعال است. از این میزان ۱۱۶ میلیون سیمکارت اعتباری است. میزان نفوذ تلفن همراه در کشور ۱۷۳درصد است. تعرفه مکالمه در خطوط موبایل برای سیمکارت‌های اعتباری ۹۰ تومان در هر دقیقه و برای سیمکارت‌های دائمی ۶۰ تومان در هر دقیقه است. پیامک هم حداقل ۹ و حداکثر ۲۶ تومان.
۶. اینترنت: ۱۱ میلیون نفر در کشور اینترنت ثابت مشهور به اینترنت خانگی دارند و ۱۰۵ میلیون موبایل هم به اینترنت وصل است. ضریب نفوذ اینترنت ثابت حدود ۱۳درصد و اینترنت همراه ۱۲۴درصد است.ایرانسل در حال حاضر بسته ۱۰ گیگابایتی برای مصرف در دو ماه را ۳۶ هزار تومان یعنی هر گیگ ۳ هزار و ۶۰۰ تومان می‌فروشد. همراه اول بسته ۱۲ گیگابایتی برای مصرف دو ماهه را ۴۶ هزار تومان یعنی هر گیگ سه هزار و ۸۰۰ تومان می‌فروشد.
۲۵ گیگابایت اینترنت بین‌الملل آسیاتک هم ۷۵ هزار تومان به فروش می‌رسد یعنی هر گیگابایت سه هزار تومان. البته در جریان هستید که اخیرا اپراتورها اقداماتی را برای افزایش تعرفه اینترنت افراد پرمصرف (بیش از دوگیگابایت در ماه) انجام داده و خواستار افزایش ۱۰۰درصدی تعرفه آنان شدند یعنی هر گیگ اینترنت تقریبا هفت هزار تومان.
ایران در حال حاضر از نظر شاخص اسپیدتست، در رتبه ۷۵ سرعت اینترنت موبایل با متوسط سرعت 31/82 مگابایت در ثانیه قرار دارد و در سرعت اینترنت ثابت در رده ۱۵۴ جهان با سرعت ۷۶/۱۲ مگابایت در ثانیه قرار گرفته است.
البته به گزارش انجمن تجارت الکترونیک که اختلالات ۱۰۰ دامنه منتخب در ۱۰۰ کشور مختلف جهان را مورد بررسی قرار داده؛ ایران پس از میانمار بیشترین اختلالات اینترنتی را دارد و علاوه بر ۴۵ وب‌سایتی که حداقل در نصف موارد در دسترس نبودند، ۱۴ وب‌سایت اختلالی بین ۱۰ تا ۵۰درصدی را از خود نشان دادند.
