۱۰میلیون برای یک ماهی خیلی هم منطقی‌ست!
گزارش هفت صبح از بازار ماهی‌فروشان رشت و دلایل گرانی سرسام‌آور یک قطعه ماهی آزاد.
روزنامه هفت صبح، مهلا جوادپور| چند روزی است که ویدئویی از مزایده یا به اصطلاح چوب‌زنیِ یک عدد ماهیِ آزاد در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود و قیمت نهاییِ 10میلیون و 300هزار تومانیِ آن بسیاری را متعجب کرده.
بعضی کاربران فضای مجازی نوشته‌اند با سفر به جنوب و خوردن یک ماهی، ارزان‌تر از این قیمت در می‌آید. برخی هم از این روش فروش و اینکه چرا یک نفر باید بخواهد برای ماهی تا این حد هزینه کند تعجب کرده‌اند.
با این حال ماهی‌فروشان و صیادان رشت و انزلی به هفت‌صبح می‌گویند این قیمت برای یک ماهی آزاد بزرگ آنقدرها هم عجیب نیست. در سال‌های گذشته بارها ویدئوهایی از چوب‌زنی ماهی آزاد در بازارهای فریدون کنار، رشت، شهسوار و دیگر شهرهای گیلان و مازندران منتشر شده که در آخر با قیمت‌های میلیونی، حتی تا 13میلیون تومان به فروش رفته‌اند. دلیل تقاضای بالا برای این ماهی چیست؟ چه چیزی ماهی آزاد را تا این حد خاص کرده که خریداران آن حاضر می‌شوند میلیون‌ها تومان برای آن خرج کنند؟
این روزها اگر مسیرتان به دریای خزر بخورد، دسته‌دسته مردانی را می‌بینید که نصفشان تور به دست تا وسط دریا رفته‌اند و نصفی دیگر در ساحل و کنار تراکتورِ صیادی مشغول کمک هستند. هر نوع ماهی استخوانی می‌تواند به تورشان بخورد؛ از سفید که محبوب‌ترین ماهی شمال کشور است گرفته تا کپور و کفال و اردک ماهی. در این بین ممکن است بخت با ماهیگیران یار باشد و چند ماهی آزاد و ازون‌برون هم در تورشان گیر کند.
بعضی روزها هم هست که حتی ماهی سفید هم به ندرت گیر سماکان می‌افتد چه برسد به ماهی آزاد. دیروز یکی از این روزها بود. صبح زود در بازار «الگویی» ماهی‌فروشان بین رشت و انزلی، چند نفری ماهی سفیدهایشان را در دسته‌های چند تایی گذاشته بودند روی زمین تا جمعیتی جمع شود و چوب‌زنی را انجام دهند.
کمیاب و پرتقاضا
سراغ چوب‌زنیِ ماهی آزاد را که می‌گیرم، همه فروشنده‌ها با تعجب می‌گویند خیلی به ندرت این اتفاق می‌افتد. ماهی آزاد دریای خزر که به آن سامون یا سَمون(سالمون ؟ ) هم می‌گویند بهترین و گران‌ترین ماهی این دریاست. این ماهی بزرگترین نمونه قزل‌آلای دریایی است که بدنی دوکی شکل با خال‌های سیاه و گوشتی نارنجی رنگ دارد.
ماهی سالمونی که در بازار فروخته می‌شود گونه پرورشی همین ماهی آزاد است و قیمت کمتری نسبت به سمون دارد. یکی از پیرمردان بازار الگویی درباره این ماهی می‌گوید: «در شهسوار این ماهی بیشتر است چون هم آب دریا تمیز‌تر است و هم صخره بیشتر.
ماهی‌های آزاد دوست دارند روی سنگ‌های درشت بازی کنند.» ویدئوی فروش 10میلیون و سیصد هزار تومانی ماهی آزاد را به چند ماهی‌فروش و امانت‌فروش (فردی که ماهی را از صیاد به امانت گرفته و بعد از فروش، درصدی از درآمد را برمی‌دارد) نشان می‌دهم تا علت قیمت بالای آن را جویا شوم. اولین جوابی که می‌شنوم این است که این ماهی کمیاب است.
یکی از امانت‌فروشان در این‌باره توضیح می‌دهد: «ماهی آزاد ممکن است یک‌سال 15بار به بازار بیاید و یک‌بار پنج بار. وقتی تعداد ماهی‌های آزاد صیدشده بالا باشد، دسته‌ای و با قیمت کمتری چوب می‌خورند. مثلا ممکن است کیلویی دو میلیون تومان به فروش بروند. اما وقتی مثل این ویدئو ماهی فقط یک دانه باشد، هواخواه هم زیاد دارد و سرش اینطور قیمت بالا می‌رود.
ممکن است کسی برای مصرف شخصی و از روی علاقه به طعم آن بخرد. بعضی ماهی‌فروشان مشتری‌های خاص دارند. بعضی‌ها هم از روی کل‌کل با یکدیگر تا این حد قیمت را بالا می‌برند.» نر و ماده بودن ماهی هم روی قیمت آن تاثیرگذار است. نرها به خاطر طعم بهترشان گران‌تر هستند اما از طرفی ماهی‌های ماده هم به خاطر خاویار یا به زبان محلی اشپل طرفداران خودشان را دارند.
قاچاق است اما چوب می‌زنند
یکی دیگر از ماهی‌فروشان وقتی کلمه ماهی آزاد را می‌شود می‌گوید: «قاچاق است. ما اینجا نمی‌فروشیم.» توضیح می‌دهد که برای صید سَمون باید از شیلات مجوز داشت و در غیر این صورت جریمه می‌شوند.
امانت فروش دیگری در این‌باره می‌گوید که این گونه ماهی در معرض انقراض است و صید و عرضه آن سال‌هاست که ممنوع شده حتی خود شیلات هم ماهی آزاد نمی‌فروشد: «قانون این است که اگر در تور صیادان ماهی آزاد بیافتد، آن را در دریا صحیح و سالم رها کنند.
بعضی وقت‌ها هم به شیلات تحویل می‌دهند. البته که کسی به این قوانین توجه نمی‌کند و اگر کسی تورش به این ماهی بخورد حتما آن را چوب می‌زند.» ماهی آزاد برخلاف اکثر ماهی‌های دیگر در شرایط خاصی تخم‌ریزی می‌کند، به همین دلیل با صید بی‌رویه رو به انقراض هستند. ماهیان آزاد ماده در شش تا هفت سالگی به بلوغ جنسی می‌رسند و در طول حیاط خود فقط دو تا سه بار تخم‌ریزی می‌کنند. همچنین فاصله بین هر تخم‌ریزی دو سال است.
به گفته ماهی‌فروشان صید و فروش ازون برون دریایی و همه ماهیان خاویاردار هم غیرقانونی و قاچاق است و ازون برون‌هایی که در بازار به وفور وجود دارند پرورشی هستند: «خاویار ازون برون به شدت گران است. الان 50 گرم خاویار آن حداقل یک میلیون تومان است.
کیلویی حداقل 40 میلیون تومان به فروش می‌رود.» یکی دیگر از ماهی فروشان توضیح می‌دهد: «درست است که ازون برون دریایی کمیاب و در معرض انقراض است اما شیلات و آن‌ها که از شیلات مجوز دارند این ماهی را صید می‌کنند و خاویار آن را صادر می‌کنند و یا می‌فروشند.
شیلات صید ماهی آزاد را ممنوع کرده اما ازون برون را به انحصار خود در آورده است.» ماهی ازون برون دریایی در چوب‌زنی‌ها قیمت بسیار بالا‌تری از ماهی آزاد دارد. حتی ازون برون‌های پرورشی که در بازار به صورت قانونی به فروش می‌رسند هم گران هستند و قیمت پایه آن از کیلویی یک میلیون تومان شروع می‌شود. جثه بزرگ ازون برون که گاها وزن پرورشی‌ها تا دوازده کیلوگرم و آزاد تا 50 کیلوگرم هم می‌رسد، قیمت آن را نسبت به هر ماهی دیگری بیشتر می‌کند.