پنج ساله‌ها در صف کلاس درس | سن ورود به مدرسه در دیگر کشورها؟
با تصویب مجلس، آموزش‌وپرورش که پیش‌تر مخالف بود، اکنون از اجرای طرح حمایت می‌کند
هفت صبح| اواسط مهرماه بود که سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس از تصویب اجباری شدن پیش‌دبستانی از سن ۵ سالگی خبر داد. موضوعی که گرچه تا پیش از آن با مخالفت‌های جدی آموزش و پرورش همراه بود ولی، حالا و بعد از تصویب این طرح، به نظر می‌رسد این وزارتخانه نیز کوتاه آمده و از مزایای اجرای چنین طرحی سخن می‌گوید! احسان عظیمی‌راد، نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی آن زمان خبر از تصویب ماده (۱۱) طرح «تقویت نظام آموزش و پرورش» داد.
طرحی که براساس آن، سن لازم برای ورود به آموزش رسمی از6 سال به ۵ سال کاهش می‌یابد و دوره پیش‌دبستانی در این سن به‌صورت اجباری برگزار خواهد شد. به این ترتیب، نظام آموزشی کشور که هم‌اکنون به شکل «۳-۳-۶» اجرا می‌شود، به‌تدریج به ساختار «۳-۳-۵-۱» تغییر خواهد یافت و در عوض یک‌سال زودتر تحصیلات به اتمام می‌رسد. ابوالحسن مصطفوی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه در جزئیات این طرح، پیشنهاد شده است ساختار فعلی آموزش ابتدایی اصلاح شود، گفت:
در این مدل دوره ابتدایی همان 6 سال خواهد بود اما 2 سال اول دانش‌آموز همان موضوعات دوره پیش دبستانی را آموخته و به انجام کارهای پرورشی و مهارتی خواهد پرداخت و به عبارتی دروس و محتوای درسی در 4 سال بعدی آموزش داده خواهد شد. به گفته وی، هدف این تغییر ساختار، حذف سرفصل‌های مازاد و غیرضروری و تغییر رویکرد آموزشی از حافظه‌محوری به مهارت‌محوری است؛ در این جهت‌گیری، برنامه‌های درسی دوره ابتدایی باید با محوریت برنامه‌های پرورشی، هویتی و آموزش مهارت‌های زندگی طراحی شوند و از روش‌های متنوع و فعال مانند آموزش‌های کارگاهی، بازی‌محور و سرگرمی‌محور بهره بگیرند.
مخالفت‌های اولیه
این طرح اما در حالی به تصویب رسید که آموزش وپرورش مخالفت علنی خود با آن را بارها اعلام کرده بود. موسی‌الرضا کفاش، معاون دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش اجرای چنین طرحی را به نفع آنها ندانست و گفت: نظر ما این است که سن ورود به پایه اول ابتدایی که هم اکنون شش سال تمام است، به نفع دانش‌آموزان بوده و تسریع تحصیلی را که بخواهد با پنج سال تمام صورت بگیرد کارشناسان به صلاح نمی‌دانند.
اما آیا این کاهش سن در یادگیری دانش‌آموزان تاثیر منفی خواهد داشت یا خیر؟ سوالی که کفاش در پاسخ به آن می‌گوید: بسیاری از صاحبنظران معتقدند برای نوآموزان در سن آموزش باید فرصت بیشتری داشته باشند تا با فعالیت‌های غیر آموزشی، مطالب را بیاموزند تا آمادگی لازم را برای ورود به دوره رسمی آموزش کسب کنند، لذا به نظر نمی‌رسد که بخواهیم آموزش‌های رسمی که الان در دوره دبستان ارائه می‌شود را به سنین پایین‌تر کاهش دهیم و این که این امر به نفع دانش‌آموزان باشد، تحقیقات آن را نشان نداده است.
اما همانطور که حتما شنیده‌اید، سن آغاز تحصیل اجباری و ورود به مدرسه در کشورهای پیشرفته با توجه به نظام آموزشی هر کشور متفاوت است، گرچه عموماً آغاز تحصیل و آموزش بین ۵ تا ۷ سالگی قرار دارد. دلایل انتخاب سن شروع تحصیل اجباری در کشورهای پیشرفته، بر پایه مطالعات علمی، روانشناسی رشد کودک و نیازهای اجتماعی-اقتصادی استوار است.
با این همه مهمترین عوامل انتخاب این سن طبق پژوهش‌ها و مطالعات پژوهشگران و دانشمندان «بلوغ شناختی و عصبی» است. به گفته آنها در ۵ تا ۷ سالگی، نواحی مغزی مرتبط با توجه، حافظه فعال و خودتنظیمی به سطحی از بلوغ می‌رسند که کودک توانایی یادگیری ساختاریافته را پیدا می‌کند. همچنین هماهنگی چشم و دست، درک نمادها (حروف و اعداد) و مهارت‌های زبانی در این سن به حد کافی توسعه یافته است.
لزوم رشد اجتماعی و عاطفی
از دیگر عوامل تاثیرگذار در سن ورود به مدرسه رشد اجتماعی و عاطفی دانش‌آموز است. کودکان در ۵ تا ۷ سالگی توانایی سازگاری با محیط جدید و تعامل با همسالان را دارند. توانایی پیروی از دستورالعمل‌ها و نظم کلاسی در این سن شکل می‌گیرد. به اعتقاد کارشناسان، ورود زودتر (مثلاً ۳ سالگی) ممکن است باعث اضطراب جدایی شود، درحالیکه تاخیر بیش‌ازحد (پس از ۷ سالگی) فرصت‌های اجتماعی شدن را کاهش می‌دهد.
الزامات اقتصادی و عدالت آموزشی
شاید جالب باشد که بدانید شاخصه سنی برای تحصیل به وضعیت اقتصادی خانواده‌ها نیز وابسته است. براین اساس، امکان اشتغال والدین (به‌ویژه مادران) با ورود کودک به مدرسه فراهم می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد آموزش باکیفیت در این سن، بازده اقتصادی بلندمدت (مانند افزایش درآمد فرد و کاهش هزینه‌های رفاهی) را به دنبال دارد.
آسیب‌های احتمالی شروع زودهنگام تحصیل
در این میان کارشناسان و روانشناسان معتقدند که شروع آموزش ساختاریافته پیش از ۵ سالگی ممکن است به دلیل عدم بلوغ عصبی، باعث استرس، بیزاری از یادگیری، یا کاهش خلاقیت شود. به گفته آنها مثلا برخی کودکان (به‌ویژه پسران) در ۵ سالگی ممکن است به بلوغ حرکتی-کلامی نرسیده باشند؛ لذا کشورهایی مانند سوئد با انتخاب سن ۷ سال، این شکاف را کاهش می‌دهند. همچنین پژوهش‌ها نشان می‌دهد رشد پیش‌پیشانی مغز (مسئول برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری) تا ۷ سالگی به اوج نمی‌رسد.
سن ورود به مدرسه در دیگر کشورها
نگاهی به برنامه‌های نظام آموزشی کشورهای مختلف نشان می‌دهد که در ایالات متحده آمریکا سن شروع اجباری تحصیلی ۵ تا ۶ سالگی، در کانادا؛ ۶ سالگی، در آلمان؛ ۶ سالگی، در سوئد ؛ ۷ سالگی، در ایتالیا؛ ۶ سالگی، درانگلستان؛ ۵ سالگی، در فرانسه ؛ ۳ سالگی و در استرالیا این سن ۵–۶ سال است.
تغییر موضع 180 درجه‌ای آموزش و پرورش
با تمام این تفاصیل به نظر می‌رسد آموزش و پرورش نیز حالا در برابر مصوبه مجلس تسلیم شده و به دنبال راهکاری است برای اجرای این طرح، آنهم با کمترین تبعات منفی برای دانش آموزان. در همین زمینه، مهدی نوید مشاور وزیر آموزش و پرورش با تاکید بر لزوم کاهش سن یادگیری کودکان گفت: باید پیش از ورود به دوره رسمی آموزش، فرصت‌های یادگیری موثر برای کودکان فراهم شود تا ذهن آنان در دوران مدرسه آمادگی بیشتری برای درک و یادگیری عمیق داشته باشند.
با توجه به تحولات محیطی و پایین آمدن سن یادگیری، باید تدابیری اتخاذ کنیم که دانش‌آموزان قبل از ورود به کلاس اول از فرصت یادگیری برخوردار باشند. وی با بیان اینکه این موضوع فرصتی است که باید از آن در قالب آموزش‌های رسمی پیش دبستانی ( 4 و یا 5 سال سن) یا آموزش‌های غیر رسمی استفاده کنیم، ادامه داد: در این سنین شرایط روحی و روانی و جسمی بچه‌ها کاملاً آماده یادگیری است.
وی حالا به نمایندگی از آموزش و پرورش مدعی است که در مجموع محاسن این طرح به معایب آن می‌چربد اما اولا قطعاً بچه‌ها باید قالب یادگیری‌شان با یادگیری عادی متفاوت باشد، یعنی نباید پشت میز بنشینند و یاد بگیرند بلکه در قالب بازی و تفریح آموزش ببینند و ضمن آنکه باید به روی روش‌های یادگیری که با آموزش رسمی متفاوت است، کار شود. در برخی استان‌ها آموزش غیررسمی شروع شده، به نظر من فرصت خیلی خوبی است و نباید این سن بچه‌ها را از دست داد.
