مشتری ۱۲ ساله هم می‌تواند قلیان بگیرد
گزارشی از پدیده تحویل قلیان درب منزل که بدون مجوز و نظارت قانونی با استقبال مشتریان مواجه شده است
هفت صبح، حدیث ملاحسینی| «هشدار: مصرف قلیان باعث سرطان ریه و بیماری قلبی شده و برای خانم‌های باردار توصیه نمی‌شود»؛ این جمله در انتهای صفحه یک وبسایتی نوشته شده است که با یک شماره تماس می‌توانید قلیان مورد نظرتان را سفارش دهید و درب منزل تحویل بگیرید. مهم نیست که در شمال، جنوب، شرق، غرب و یا مرکز شهر ساکن هستید.
بلکه در هر کجا که هستید و در هر زمانی از شبانه روز، می‌توانید اسباب شادی و سرخوشی‌تان را فراهم کنید و از قلیانتان کام بگیرید تا لحظات زندگی به کامتان باشد. آری، ما در روزگاری به سر می‌بریم که همه کسب‌وکارها و خدمات به سرعت نور درحال اینترنتی شدن هستند. حتی کسب‌وکارهایی که تصورش را نمی‌کنیم. حتی کسب‌وکارهایی که با موانع قانونی ممکن است روبه‌رو باشند، اما همچنان به کار خود ادامه می‌دهند.
ورود قلیان به پستوی خانه‌ها و عیان شدن چهره زنانه آن
«بهروز» تجربه چندین و چند بار سفارش قلیان به صورت آنلاین را دارد. از نظر او، قلیان کشیدن در پشت درهای بسته و در محیط امن و راحت خانوادگی مزیت‌ها و محاسنی دارد که در محیط عمومی چنین امکانات و امتیازاتی وجود ندارد. در قهوه‌خانه‌ها قلیان کشیدن بیشتر امری مردانه است و با به یاد آوردن چنین مکان‌هایی، ممکن است بی‌اختیار تصویر چند مرد درشت هیکل و سبیل کلفت از قشر کارگر در ذهنمان نقش ببندد که با هر دم و بازدم آن‌ها، دود سفید رنگِ غلیظی فضا را پر می‌کند و بوی تند تنباکوی دو سیب آلبالو زیر دماغمان می‌زند.
البته عرضه قلیان سال‌هاست که منحصر به قهوه‌خانه‌ها نمی‌شود و ما شاهد استفاده گسترده آن در سفره‌خانه‌ها، کافه‌ها و رستوران‌ها هستیم که به تبع آن، وجهه منحصرا مردانه قلیان کشیدن مخدوش شده و به تاریخ پیوسته است. اما با همه این احوال، به لطف قلیان‌های تحویلی، عمل قلیان کشیدن حتی بیش از پیش چهره زنانه به خودش گرفته و با حفظ حریم‌ها تبدیل به تفریحی دم‌دستی‌تر شده: «در خیلی از خانواده‌ها ممکن است خانم و آقا هر دو قلیان بکشند. ولی مثلا آقا به هر دلیلی نمی‌پسندد که خانمش در یک جمعی و در محیط‌های آزاد قلیان بکشد. چنین چیزی باعث می‌شود که حریم خصوصی افراد حفظ شود و این خیلی مهم است».
نکته دیگری که بهروز به آن اشاره می‌کند، این است که همیشه باید کار را به کاردان سپرد تا کار خوب و تمیز از آب دربیاید: «کسانی که قلیان را به خانه می‌آورند و خدمات آن را انجام می‌دهند مثل سرآشپز می‌مانند. چاق کردن قلیان خیلی مهم است و آن‌ها به صورت حرفهای و تخصصی انجامش می‌دهند. از طرف دیگر، کثیف‌کاری‌هایی مثل ریختن خاکستر زغال روی گاز و... که حین برپا کردن بساط قلیان معمولا پیش می‌آید دیگر اتفاق نمی‌افتد. چرا که همه این اقدامات به صورت کنترل شده و توسط یک آدم حرفهای صورت می‌گیرد و خودشان همه چیز را مرتب و تمیز آماده می‌کنند».
بهروز بر این باور است که قلیان‌های تحویلی درب منازل با وجود گران قیمت‌تر بودن، صرفه اقتصادی بیشتری دارند. چرا که در کافه و رستوران‌های لوکسی که قلیان عرصه می‌شود و محیطی خانوادگی دارند و زنان می‌توانند آزادانه در آن‌ها وارد شوند، هزینه‌های جانبی دیگری مثل هزینه رفت و آمد، سفارش چای، قهوه، کیک و... به هزینه قلیان اضافه می‌شوند که در چنین شرایطی عملا باید پول بیشتری خرج کرد.
با همه این احوال، او مزایایی هم برای این امکان قائل است: «یک بار دیگر ما در دفتر کار از ساعت ده صبح تا پنج بعدازظهر دور هم جمع شده بودیم. نمی‌شد که قلیان‌های خودمان را بیاوریم و برگردانیم، خیلی سخت می‌شد. از طرف دیگر هیچ رستوران و سفره‌خانه‌ای نمی‌گذارد که این همه ساعت آنجا حضور داشته باشیم. برای همین پول گذاشتیم وسط و همانطور که نشسته بودیم و جشن آخر سالمان را برگزار می‌کردیم، قلیان هم سفارش دادیم. در اینجا برایمان صرفه اقتصادی داشت، چون که چند نفر بودیم و هزینه‌ها تقسیم می‌شد».
راه اندازی استارتاپ تحویل قلیان به دست یک برنامه‌نویس
یکی از عرضه‌کنندگان قلیان به صورت آنلاین، یک برنامه‌نویس است که به همراه دوستانش در قالب سایت و نرم‌افزار چنین استارتاپی را شروع کردند. آن‌ها وقتی دیدند که بسیاری از کسب‌وکارها به صورت اینترنتی درآمده‌اند، به این نکته برخورد کردند که عرضه قلیان هنوز آنلاین نشده و جای خالی چنین کسب‌وکاری توجهشان را جلب کرد.
در نتیجه برای این که اسباب تفریح و سرگرمی مردم را در دسترس‌تر کنند، عزمشان را جزم کردند و به دل کار زدند. به گفته این برنامه‌نویس، مشتریان آن‌ها عمدتا افرادی از مناطق مرفه‌نشین یک، دو و سه تهران هستند که بیشتر برای تفریحاتشان و آخر هفته‌ها از سرویس آن‌ها استفاده می‌کنند: «یکی از دلایلی که از مناطق پایین شهر مشتری نداریم قیمت قلیان‌های ما است.
چون قیمت‌ها از ۵۰۰- ۶۰۰ تومان شروع می‌شود و بالاتر هم می‌رود». البته که مسئله فقط به قیمت ختم نمی‌شود و ابعاد دیگری هم دارد. واضح است که هیچ مشتری‌ای در بالاشهر نمی‌پسندد که هرکس که به خانه‌اش وارد می‌شود، قدم روی فرش‌هایی بگذارد که زبری سوختگی آن را زیر پاهایشان احساس کند و از نظر بصری هم توی ذوقش بزند. منظره‌ای که به وفور در قهوه‌خانه‌ها و سفره‌خانه‌ها دیده و حس می‌شود: «خیلی ساده و خودمانی به شما بگویم، آن‌ها برایشان مهم است که حتی اجاق خانه‌شان هم کثیف نشود. بنابراین، تمیزی کار خیلی مهم است و این همان چیزی است که ما در این مدت از مشتریان پایین شهر دریافت نکردیم».
این برنامه‌نویس می‌گوید که تابحال با هیچ مشکلی قانونی و بگیر و ببندی در این مورد مواجه نشده است. چرا که قلیان دیگر جزو زندگی روزمره همه مردم شده است. اما نکته جالب این است که وبسایت او جزو وبسایت‌های مسدود شده‌ای است که با فیلترشکن باز می‌شود. با همه این احوال، او به افراد زیر ۱۸ سال خدمات نمی‌دهد و این قانون را برای کسب‌وکار خود اجرا می‌کند که البته چگونگی اجرای آن جای بحث دارد.
کسب درآمد از راهی پردردسر
«گاهی نیز از طرف خود اماکن هستند که قلیان سفارش می‌دهند. قلیان را می‌گیرند و می‌گویند از کجا آورده‌اید؟ همراه من بیایید. مثل رفیق من که ۶۵ میلیون تومان جریمه‌اش کردند. طی یک سری مسائل امنیتی خیلی از صفحات را در اینترنت بستند و دیگر اجازه فعالیت نمی‌دهند. الان هم اگر یک سایت درست کنید که واژه قلیان در آن باشد هوش مصنوعی سریع آن را مسدود می‌کند، مگر این که با فیلترشکن وارد شوید.
ما آشنا داشتیم و به واسطه پدرم که نظامی است توانستیم ادامه دهیم و کار کنیم. اذیت می‌کنند دیگر... می‌گویند در فضای مجازی نباید کار کنید و از این مسائل. مجوز هم اصلا نمی‌دهند چون این کار تعریف نشده است». این‌ها حرفهای گلایه‌آمیز یکی دیگر از عرضه‌کنندگان آنلاین قلیان است. او مدعی است که اولین نفریست که در ایران این کار را شروع کرده و حدود هشت سال است که از این راه امرار معاش می‌کند. در طی این هشت سال، عمده مشتریانش زنان بودند، چرا که از نظر او مردان بیشتر به سیگار گرایش دارند تا قلیان.
قلیان ممنوع است اما همه جا هست
در تماسی با اتحادیه صنف قهوه‌خانه‌داران تهران، مطرح شد که عرضه‌کنندگان قلیان به صورت آنلاین تحت نظارت این اتحادیه نیستند و در حیطه کسبوکارهای اینترنتی قرار می‌گیرند. این مسئول درباره پروانه کسب‌های قهوه‌خانه‌داران می‌گوید: «روی پروانه کسب‌های ما نوشته می‌شود که عرضه قلیان ممنوع است، با این حال همه قهوه‌خانه‌ها و سفره‌خانه‌ها در حال عرضه آن هستند. این قانونی است که مجلس تصویب کرده، چندین بار هم به صحن علنی رفته که قانون منع قلیان برداشته شود اما مصوب نشد. همچنان پیگیر هستند که این قانون برداشته شود».
کارشناس اتحادیه کسبوکارهای اینترنتی، در این باره می‌گوید: «طبق ماده ستاد ملی۱۰ مبارزه با دخانیات، فروش و عرضه قلیان ممنوع است و این قانون شامل عرضه و فروش آن به صورت اینترنتی و آنلاین هم می‌شود. کسانی هم که در این عرصه دارند فعالیت می‌کنند، به صورت غیرمجاز دارند کار می‌کنند و زیر نظر ما نیست. هرکسی هم که جواز یک کار دیگر را از ما بگیرد و در سایتش فروش دخانیات داشته باشد، سایتش فیلتر و از دسترس خارج می‌شود و جوازش را باطل می‌کنیم. زمانی هم که سایت فیلتر می‌شود درگاه پرداخت از آن گرفته می‌شود و عملا هیچ مراوده مالی از طریق اینترنت نمی‌تواند با دیگران داشته باشد».
این کارشناس در ادامه گفت: «در فروش اینترنتی ما نمی‌توانیم احراز صلاحیت بکنیم که آیا خریدار بالای ۱۸ سال است یا زیر ۱۸ سال. بنابراین یک بچه ۱۲ ساله به راحتی می‌تواند وانمود کند که بالای ۱۸ سال است و سیگار و قلیان سفارش دهد. این مسئولیت دارد برای ما. برای همین فروش آنلاین دخانیات ممنوع است. اگر وبسایتی هم در این عرصه فعال باشد، ما به پلیس اماکن نامه می‌زنیم و بلافاصله از دسترس خارج می‌شود».
