بازگشت به گذشته، با چهره‌ای مدرن
جنبشی تازه در اروپا، جوانان را به دورهمی‌های بدون موبایل می‌کشاند
هفت صبح| شاید باورش سخت باشد؛ همان نسلی که دنیا او را با گوشی و هندزفری و چهره‌ای خم شده پشت نمایشگرها می‌شناسد، حالا مشتاقانه در صف تجربه‌ای ایستاده که اسمش «بازگشت به زندگی واقعی» است. جنبشی آرام اما عمیق در خیابان‌های اروپا در جریان است؛ جوانانی که داوطلبانه تلفن‌های هوشمندشان را خاموش می‌کنند و طعم ارتباط چهره‌به‌چهره را با همه سادگی و بی‌واسطگی‌اش، دوباره می‌چشند.
در این روزها که هر صبح با صدای اعلان و هر شب با نور آبی گوشی‌ها به خواب می‌رویم، سه جوان هلندی با ایده‌ای ساده اما جسورانه به میدان آمده‌اند. نام ابتکارشان هست: «باشگاه آفلاین». جالب است؛ صفحه اینستاگرامی‌شان نزدیک به ۵۳۰ هزار دنبال‌کننده دارد و همین تناقض، شاید بهترین توصیف حال و هوای جهان امروز باشد؛ جایی که حتی برای دعوت به زندگی آفلاین، باید سراغ آنلاین‌ها رفت!
ایلیا کِنه‌پلهوت، جوردی فان بننکوم و والنتین کلاک، خسته از این روزمرگی دیجیتال، سعی کردند راهی پیدا کنند تا آدم‌ها را حتی برای چند ساعت، از زندان اسکرول و لایک و دایرکت بیرون بکشند. رویدادهای‌شان ساده است: دورهمی‌هایی که در آن خبری از موبایل و لپ‌تاپ نیست، کسی پیامی نمی‌فرستد و هیچ «استوری»ای به اشتراک گذاشته نمی‌شود. در عوض، جمعی از غریبه‌ها کتاب می‌خوانند، بازی می‌کنند، نقاشی می‌کشند یا فقط بی‌دغدغه، کنار هم می‌نشینند و تنفس می‌کنند.
شعارشان، به سادگی و صراحت: «زمان صفحه‌نمایش را با زمان واقعی عوض کن.» اما آیا این شعار، واقعا طرفداری دارد؟ پاسخ را باید در آمارها جست‌وجو کرد؛ تازه‌ترین نظرسنجی‌ها حرف‌های جالبی دارند. بر اساس مطالعه اخیر موسسه استاندارد بریتانیا، ۷۰ درصد جوانان ۱۶ تا ۲۱ ساله، بعد از وقت‌گذرانی در شبکه‌های اجتماعی احساس بدتری دارند. تقریبا نیمی از این نسل به وضع قانون‌هایی شبیه «قرنطینه دیجیتال» پس از ساعت ۱۰ شب رأی مثبت می‌دهند و جالب‌تر اینکه ۴۶ درصد دوست داشتند جوانی‌شان را در روزگاری بی‌اینترنت سپری می‌کردند؛ روزگاری که پیامک مثل نامه، خبر از کسی می‌آورد.
شاید تعجب کنید اگر بدانید حتی تلاش‌هایی مثل بازگشت گوشی‌های ساده و بی‌اپلیکیشن (همان «Boring Phone»ها) هم نتوانسته عطش حضور آنلاین این نسل را خاموش کند. هرچه باشد، تلفن‌های هوشمند در تاروپود روزمره همه ما گره خورده اما در دل این عادت، یک خستگی پنهان در حال زبانه کشیدن است؛ میل به خاموش کردن، حتی برای چند ساعت.
این عطش، فقط یک واکنش احساسی یا مد زودگذر نیست. داده‌ها هم از آسیب‌های روانی صحبت می‌کنند: اضطراب، افسردگی، بی‌خوابی و حتی رفتارهای اعتیادگونه. پژوهشی که اوایل امسال در نشریه BMC Medicine منتشر شد، نشان داد فقط سه هفته کاهش استفاده از موبایل، می‌تواند تا ۲۷ درصد از علائم افسردگی را کم کند. سازمان همکاری و توسعه اقتصادی هم گزارش داده که سلامت روان جوانان در ۱۵ سال اخیر نزولی بی‌سابقه داشته؛ پاندمی کرونا هم این شیب را تندتر کرده است.
اما شاید مهم‌تر از این داده‌ها، لحظه‌هایی است که جوان‌های آفلاین دور هم جمع می‌شوند؛ گوشی‌ها خاموش، چشم‌ها براق و خنده‌ها واقعی. در لندن، اوایل آوریل، بیش از هزار نفر داوطلبانه گوشی‌هایشان را کنار گذاشتند و تصویر شادی‌شان، باز هم به لطف اینستاگرام، خبرساز شد! تناقضی زیبا: برای ثبت لحظه‌ای بی‌واسطه، هنوز هم دست به دامن آنلاین‌ها می‌شویم.
دولت‌ها هم کم‌کم وارد میدان شده‌اند؛ از قانون‌گذاری برای محدودیت سنی ورود به شبکه‌های اجتماعی در نروژ و استرالیا، تا ممنوعیت استفاده از موبایل در مدارس دانمارک. سیاستمداران می‌گویند زمان بازنگری در شیوه زیستن دیجیتال فرا رسیده.
اما حقیقت شاید ساده‌تر باشد: جوان امروزی، در میان هزار امکان و انتخاب، هنوز هم تشنه یک چیز است؛ تجربه اصیلِ بودن در کنار دیگران، بدون هیچ واسطه‌ای. عصر دیجیتال شاید ما را بیشتر از همیشه به هم وصل کرده باشد اما جنبش آفلاین دارد نشان می‌دهد که برای ارتباط واقعی، هنوز هم راهی به بیرون از صفحه‌ها هست راهی که از یک سلام ساده، یک نگاه مستقیم و یک مکالمه بی‌پرده آغاز می‌شود. چه کسی فکرش را می‌کرد؛ نسل شبکه‌های اجتماعی، حالا پرچمدار بازگشت به زندگی واقعی است.
