حیوانات خانگی ستاره‌های نوظهور شبکه‌های اجتماعی
بلاگری حیوانات از سرگرمی به فرصت اقتصادی بدل شده است
هفت صبح، حدیث ملاحسینی| مرتب و آراسته روبه‌روی دوربین نشسته است. با حرکتی ظریف و دلربا سرش را به یک طرف می‌چرخاند و اکستنشن بنفش رنگ موهایش را به هزاران دنبال‌کننده صفحه اینستاگرامش نشان می‌دهد. بله! حیوانات خانگی هم به دنیای عجیب و بی‌انتهای بلاگری وارد شده‌اند و طرفداران زیاد و پر و پا قرصی جور کرده‌اند. این حیوانات در اقصی نقاط دنیا به واسطه سرپرستانشان هر روزه سبک زندگی خود را برای مخاطبان به اشتراک می‌گذارند. در بستر فضای مجازی محبوبیت این بلاگرحیوان‌ها منحصر به یک جغرافیا یا طبقه خاص نیست. بلکه جذابیت بسیاری از آن‌ها مرزها را درنوردیده و انسان‌هایی از ملیت‌ها، سنین و طبقات اجتماعی مختلف این حیوانات را دنبال می‌کنند.
یک گربه طلایی رنگ خانگی در روسیه نزدیک به دو میلیون، یک سگ کوچک ساکن چین نزدیک به سه میلیون و یک گربه ساکن آمریکا حدود چهار و نیم میلیون دنبال‌کننده در اینستاگرام دارند. این‌ها فقط چند نمونه برجسته از بی‌شمار حیوان بلاگرهایی هستند که در شبکه‌های اجتماعی فعالیت دارند و احتمالا روزبه‌روز بر تعدادشان افزوده می‌شود. این پدیده همچون بسیاری از پدیده‌های فرهنگی و اجتماعی دیگر، وارد جامعه ایران هم شده و ما اخیرا شاهد حیوان بلاگرهای وطنی در فضای مجازی هستیم.
و اما پرسش اصلی این است که این حیوانات چه چیزی را به نمایش می‌گذارند و اساسا چه مقاصدی را از این کار دنبال می‌کنند؟ یکی از این هدف‌ها کسب درآمد از این پیج‌هاست. به عنوان مثال، پیج یک گربه بلاگر با ۱۹۵ هزار نفر دنبال‌کننده برای تبلیغ در استوری اینستاگرام بین یک میلیون و دویست تا یک میلیون و 800 هزار تومان هزینه دریافت می‌کند. این پرسش البته ابعاد دیگری هم دارد که ما را به گفت‌وگو با سرپرستان بلاگرحیوان‌ها و بررسی صفحاتشان کشاند.
از گربه خانگی معمولی تا ستاره اینستاگرام؛ داستان پیشو و مامانش
سفید است همچون برف. یک چشمش آبی مثل دریاست و چشم دیگرش قهوه‌ای به رنگ شن‌های کویر. این گربه «پیشو» نام دارد که به همراه سرپرستش که یک خانم میانسال است و خود را «مامان پیشو» می‌نامد، توانسته‌اند جای خود را در دل ۱۲۱ هزار نفر در اینستاگرام باز کنند.
در قسمت بیوگرافی صفحه نوشته شده: «و خداوند گربه را آفرید تا انسان تنها نباشد.» چیزی که در صفحه به چشم می‌آید، گفت‌وگوهای صمیمانه و طنزآلود مامان پیشو با این گربه ملوس و بازیگوشی‌ها و شیطنت‌های اوست. پیشو در یک شرایط بحرانی و بغرنج وارد زندگی سرپرستش شد؛ در شرایطی که او درحال پرستاری از همسر بیمارش بود و کماکان این پرستاری ادامه دارد.
حضور این گربه سفید باعث شد که مامان پیشو از چنگال سگ سیاه افسردگی نجات پیدا کند: «این من نبودم که از گربه مراقبت می‌کردم، در واقع گربه آمده بود که از من مراقبت کند.» باز شدن پای پیشو به دنیای بلاگری از یک شیرین‌کاری و اتفاقی یواشکی شروع شد. روزی از روزها که پیشو در آغوش سرپرستش بود و پنجه‌اش را بر پیشانی او گذاشته بود، پسر بزرگ خانواده به صورت پنهانی از آن‌ها فیلمبرداری و سپس در اینستاگرام به صورت استوری منتشر می‌کند.
این استوری از قضا ۳۰ هزار بازدید خورد و باعث شگفتی این خانواده شد. آن‌ها وقتی با انبوهی از ابراز علاقه‌های مردم مواجه شدند، تصمیم گرفتند که تصاویر و ویدیوهای پیشو را از نگاه‌های مشتاق مردم دریغ نکنند. درنتیجه ورق برگشت و پیشو از یک گربه خانگی معمولی تبدیل به یک سلبریتی شد که طرفداران زیادی را جذب کرده است. مامان پیشو درباره تاثیر ویدئوهای گربه‌اش بر روی مخاطبان می‌گوید: «مردم بعد از کار و تلاش روزانه به اینستاگرام می‌آیند و به دنبال راهی هستند تا آرام شوند و خستگی کار را از تنشان بیرون کنند.
آن‌ها با دیدن این ویدئوها حس خوبی می‌گیرند. مثلا یکی از فالوورها که مرا به آرایشگاه خود دعوت کرده بود به من گفت که همیشه از روزمرگی‌های خودتان و پیشو ویدئو بگذارید؛ چون شب‌ها وقتی پست و استوری شما را می‌بینم آرام می‌گیرم و خوشحال می‌شوم.» با زیر و رو کردن نظرات و دیدگاه‌های نوشته شده در صفحه پیشو، می‌بینیم که عمده نظرات شامل تعریف و تمجید از دلربایی گربه چشم رنگی و قربان صدقه رفتن‌هاست.
اما به گفته مامان پیشو، نظرات سرزنشگر و توهین‌آمیز با مضمون این که حیوان را به اسارت گرفته‌اید و درحال آزار و اذیت او هستید هم کم نیست. با همه این احوال، مزایای عالم بلاگری برایش جذاب و ارزشمند است: «وقتی در خیابان در حال قدم زدن هستم، ناگهان یک نفر به من نزدیک می‌شود و صدایم می‌زند «مامان پیشو، عاشقتم!» و با ذوق و علاقه مرا در آغوش می‌کشد... خب معلوم است که قلبم لبریز از عشق می‌شود!»
مامان پیشو امیدهایی برای آینده اقتصادی صفحه خود دارد و در این باره می‌گوید: «با وجود نزدیک شدن به کهنسالی هنوز خانه، ماشین و درآمدی از خودم ندارم. به همین دلیل این صفحه می‌تواند بعدها برایم سرنوشت‌ساز باشد.» درحال حاضر بیشتر تبلیغ‌هایی که در صفحه خود انجام می‌دهد دلی است و پولی بابت آن‌ها دریافت نمی‌کند؛ چرا که پیج صد هزارتایی درآمد چشمگیری ندارد و افرادی که متقاضی تبلیغات هستند، چندان پشتوانه محکمی ندارند و تازه‌کار هستند.
با این حال او برای هر بنر تبلیغاتی در استوری یک و نیم میلیون تومان هزینه می‌گیرد و اگر هم بخواهد خودش در مقابل دوربین محصول یا خدماتی را معرفی کند این هزینه به دو میلیون تومان می‌رسد. مامان پیشو امیدوار است که با به اشتراک گذاشتن زندگی روزمره‌اش همراه با پیشو، روزی فالوورهایش به میلیون‌ها نفر برسد و طبعا سود اقتصادی بیشتری هم از این راه نصیبش شود.
«کوکونات»؛ سگی مو فرفری با زندگی لاکچری
جناب مهندس «کوکونات پودلزادگان» صدایش می‌زنند. یک سگ کوچک قهوه‌ای رنگ با موهای فرفری که با صفحه ۲۲۳ هزار نفری‌اش، زندگی مرفه و خوش رنگ و لعاب خود را برای طرفدارانش به نمایش می‌گذارد و روزانه سیلی از کلمات و جملات عاشقانه به سمتش روانه می‌شود. سرپرست جناب مهندس کوکونات که بانویی جوان است، لحظات متنوع و مفرحی را از زندگی سگ کوچکش به اشتراک می‌گذارد؛ لحظاتی از گشت و گذار در جزیره قبرس در یک روز آفتابی و لذت یک آب‌تنی در دریا، حضور در فستیوال مختص سگ‌های خانگی، رفتن به آرایشگاه مخصوص حیوانات خانگی برای گذاشتن اکستنشن مو، انجام روتین پوستی روزانه و پوشیدن کت و شلوار به منظور رفتن به خواستگاری که جنبه طنز و شوخی دارد و...
علاوه بر این، قاب‌هایی از روز کریسمس، ولنتاین و روز جهانی سگ همراه با دکور و پوشش مخصوص آن مناسبت هم به چشم می‌خورد. کوکونات اتاقی از آن خود دارد که در آن انواع لباس‌های مختلف، از مجلسی گرفته تا راحتی و اسباب‌بازی‌های جورواجور در آن چیده شده است. این‌ها برشی از زندگی روزمره این سگ بلاگر است که تقریبا به صورت روزانه به فالوورها ارائه می‌شود. و اما ماجرا به همین‌جا ختم نمی‌شود؛ چرا که در لابه‌لای عکس‌ها و ویدئوهایی که جنبه سرگرمی و تفریح برای مخاطب دارند، ما با اطلاعات جالب توجهی که جنبه آگاهی‌رسانی دارند هم مواجه می‌شویم.
اطلاعاتی که شاید ما را دچار حیرت کند که اکنون چنین امکاناتی برای حیوانات خانگی وجود دارد. برای نمونه، یک ویدئوی کامل درباره چگونگی و مراحل سفر برون‌مرزی با هواپیما به همراه حیوان خانگی تهیه شده است. در این ویدئو مدارک لازم، آزمایش‌‌های ضروری و لوازم مورد نیاز همراه با صحنه‌هایی از سفر هوایی جناب مهندس کوکونات به همراه خانواده، به طور کامل شرح داده شده است. این سگ مو فرفری محبوب دل‌ها دستی هم در تبلیغات دارد.
به شکلی که هزینه یک تبلیغ ۲۴ ساعته به صورت استوری بنر ۳ میلیون تومان و تبلیغ ۲۴ ساعته در صورتی که جناب کوکونات به همراه سرپرستش در استوری حضور داشته باشند ۵ میلیون تومان آب می‌خورد. در یکی از ویدیوها، او به معرفی یک پت شاپ زنجیره‌ای می‌پردازد که انواع غذاها و ملزومات حیوانات خانگی در آن عرضه می‌شود. تبلیغ آرایشگاهی که در آن موهایش را آرایش می‌کند، دامپزشکی‌ای که به صورت روتین به آن مراجعه می‌کند و معرفی شرکت بین‌المللی ترانسفر حیوانات خانگی که در سفر به قبرس از خدماتش استفاده کرده بود، همگی حاکی از این است که صفحه کوکونات پودلزادگان صرفا جنبه تفننی ندارد و آورده اقتصادی هم دارد.
تنوع‌طلبی و میل غیراخلاقی
از طرف دیگر، فالوورها هم وقتی یک بلاگر را دنبال می‌کنند حس خوبی می‌گیرند. درست مثل مواجه شدن با یک بازیگر که تمایل داریم با او عکس بگیریم و امضایش را داشته باشیم. در این رابطه، هم دنبال‌کنندگان از این که یک فرد یا حیوان مشهوری را دنبال می‌کنند حس خوبی می‌گیرند و هم بلاگر آن حس تایید مورد نیازش را می‌گیرد و خشنود می‌شود. پس این یک رابطه دو طرفه است.
«ایمان نمدیان‌پور» جامعه‌شناس، درباره پدیده بلاگرحیوان‌ها بر این باور است که انسان همچون ماشین میلی است که در برابر تکرار قرار می‌گیرد. درواقع، این میل انسان است که او را به شناخت و کشف عرصه‌های متنوع زندگی و یک کنش‌گری جدید سوق می‌دهد. میل انسان به دنبال کردن بلاگرحیوان‌ها، همان عبور از تکرار و روزمرگی و ایجاد تنوع در امر لذت است. در روزگار گذشته، حیوانات در سیرک‌ها حضور داشتند و نمایش اجرا می‌کردند.
وقتی یک موجودی که از جنس انسان نیست و عملی را به واسطه تربیت انجام می‌دهد، برای ما انسان‌ها جذابیت دارد. ما در منطق تربیت قرار است حیوانات را شبیه خودمان کنیم؛ یعنی کارهایی انجام دهند که شبیه حیوانات نیست، بلکه شبیه انسان‌هاست. بنابراین اگر در گذشته در فضایی مثل سیرک این کار انجام می‌شد، اکنون به واسطه فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی با اشکال خاص خود وارد میدان اجتماعی انسان‌ها شده است.
او درباره وجوه تاریک این مسئله می‌گوید: «اگر برای لذت و منافع شخصی خود یک حیوان را در تنگنا قرار دهیم، می‌توان گفت که این یک تنوع‌طلبی و میل غیراخلاقی است. بنابراین، اگر ما صرفا نگاه ابزاری به موجودات داشته باشیم، در درجه اول موجب آزار او خواهیم شد و در درجه دوم حیوان را که یک موجود مستقل در جهان است را زیر سلطه خود قرار داده‌ایم که این عمل یک نوع تهی کردن حیوان از ویژگی‌های تاریخی و طبیعی خود است.»
این جامعه‌شناس توضیح می‌دهد که اگر نمایش حیوانات خانگی در راستای یک نوع نمایش همراه با آزار و اذیت، چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم باشد، ما به مصرف‌گرایی سود محور نزدیک می‌شویم و این اتفاق چندان مثبتی به حساب نمی‌آید.
یادبود«آقا رِت»؛ ادامه یک رسالت در‌دنیای رنگین‌کمان‌ها
تقریبا یک ماه است که به دنیای رنگین کمان‌ها وارد شده است. این اصطلاحی است که به حیوانات خانگی‌ای که از دنیا رفته‌اند اطلاق می‌شود. در یکی از پُست‌ها عکسی از دسته گل‌های دوستان و آشنایان دیده می‌شود که برای عرض تسلیت تقدیم کرده‌اند. اما این نقطه پایان نیست. یاد و خاطره «آقا رِت» کماکان گرامی داشته می‌شود و صفحه او در اینستاگرام با ۱۴۷ هزار دنبال‌کننده همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
سرپرست این سگ به او افتخار می‌کند، چرا که توانست در هدفی که به‌خاطرش به دنیا آمده بود موفق باشد و رسالتش را به بهترین شکل انجام دهد. او درباره ایده راه‌اندازی این صفحه گفت: «هدف من برخلاف بقیه پیج‌ها بلاگری و کسب درآمد نبود. بلکه به دنبال این بودم که نشان دهم حیوانات کثیف و ترسناک نیستند و چنین طرز تفکری در مردم باید تغییر کند.
بنابراین، در کنار ویدئوهایی که حالت سرگرمی دارند، با تحقیق و مطالعه محتواهایی درست کردم که جنبه آموزشی داشتند. من این آموزش‌ها را با زبانی ساده و صمیمی به مخاطب ارائه کردم. آموزش‌هایی مثل فرهنگ غذارسانی، امداد، خرید و فروش نکردن حیوانات، تربیت سگ، نکات سلامت و بهداشت و... همه به صورت رایگان در صفحه آقا رت هست.»
دنیای پاک و بی‌آلایش آقا رت انگیزه‌ای شد برای سرپرستش تا او را به جلوی دوربین بیاورد. دنیایی کودکانه و سرشار از صداقت، راستی و عشق بی‌قید و شرط. صفحه آقا رت منبع درآمد سرپرستش نیست و یک صفحه کاری به حساب نمی‌آید: «گاهی پیج‌هایی که خودم از آن‌ها خرید کردم و مشتری‌شان بودم و از کیفیت کارشان مطمئن بودم، به صورت دلی و رایگان به مخاطبان معرفی می‌کردم. دوست داشتم در کنار حمایت از حیوانات به مشاغل سالم اینستاگرامی هم کمک کنم. اما در کل پیج من در اصل برای فرهنگ‌سازی است.»
انسان مدرن و میل به دیده شدن
«پریسا باغانی» روان‌شناس بالینی، معتقد است که احساس مطرح شدن و تایید گرفتن چیزی است که آدم‌های امروز بیش از گذشته به آن نیاز دارند. نمایش حیوان خانگی در فضای اینستاگرام و تبدیل شدن آن‌ها به بلاگر ناشی از این است که برخی افراد بنا به دلایل متعددی، از جمله درون‌گرایی نمی‌توانند یا نمی‌خواهند جلوی دوربین ظاهر شوند و تولید محتوا کنند. به همین دلیل برای این که در فضای مجازی مطرح شوند و تایید دیگران را بگیرند، حیوان خانگی‌شان را به نمایش می‌گذارند. این کار باعث ارضا شدن نیازشان می‌شود.
این روان‌شناس بر این باور است که در دنیای امروز به‌رغم وجود جاذبه‌های زندگی مدرن، آدم‌ها از درون تنها هستند: «زندگی این روزهای ما برخلاف ۵۰ سال گذشته پر از رنگ و لعاب و تنوع است و به لحاظ رفاه در سطح بالاتری قرار دارد. اما با وجود همه این‌ها، آرامش و آسایش درکار نیست و ما خیلی بیشتر از گذشته به دنبال تایید هستیم؛ چرا که روابط انسانی خوبی نداریم». به همین جهت، نمایش و جذب فالوور در بستر فضای مجازی به اشکال مختلف، راهی است تا آدم‌ها آن حس خوب مورد تایید قرار گرفتن را تجربه کنند.
