«سرزمین خدایان» و سنگ‌هایش

هفت صبح، سمیه ایمانیان| «سرزمین خدایان» را قرن‌ها پیش به ایلام نسبت داده‌اند، سرزمینی که قدیمی‌ترین تمدن شناخته‌شده در فلات ایران با بیش از ۳۸۰۰ سال قدمت در طول عمر جهان باستان را داشته و حتی قرن‌ها قبل بخش وسیعی از جنوب غربی فلات ایران بوده که از گذشته به استان‌های خوزستان، فارس و بوشهر متصل می‌شده است و بعد از قرن‌ها با کشف سه معدن مهم در آن ارزش جهانی‌اش بیشتر می‌شود، هر چند چیزی حدود 150 کیلومتر آن طرف‌تر از کاخ آپادانا! در طول چند روز گذشته خبر کشف سه معدنی که قدمتش را به دوره هخامنشی نسبت می‌دهند از آن جهت که سنگ‌هایش زیر بنای کاخ‌های هخامنشی قرار گرفته، توجه‎‌ها به میراث فرهنگی را متفاوت کرده است.

داستان این کشف بزرگ برای لقمان احمدزاده شوهانی، باستان‌شناسی که کشف این معادن را به واقعیت تاریخی آن نزدیک‌تر کرد، با انتشار یک ویدیو از محمد حیدری، کوهنورد ایلامی در فضای مجازی آغاز شد، او کمتر از یک سال قبل معادنی را در «کبیرکوه» معرفی کرد  که برای این باستان‌شناس در نگاه اول، شیوه استخراج سنگ‌ها او را به یاد تکنیک‌های دوره هخامنشی انداخته و همان شده که دنیای متفاوت این معادن را کشف کرده است.

به گفته احمدزاده، کوهنورد ایلامی، سه معدنی را معرفی کرده بود که از نظر مهندسی استخراج، مکان‌یابی و شواهد برداشت سنگ، با معادن شناخته‌شده هخامنشی هماهنگی داشته‌اند؛ از سوی دیگر یکی از نقاط قوت این کشف، انطباق محتوایی و جغرافیایی آن با منابع مکتوب دوره هخامنشی بوده، همان‌طور که در کتیبه معروف بنیاد کاخ آپادانا در شوش، داریوش به روشنی از منطقه‌ای به نام «ابیرادوش» به عنوان محل تامین سنگ‌های کاخ یاد کرده بوده؛ اما محل دقیق آن تا همین امروز هنوز در هاله‌ای از ابهام است.

و همان شده که بعد از انجام یکسری بررسی‌ها باستان‌شناسان همراه با رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی، جمعه گذشته (۲۲ فروردین) برای بررسی معادن به ایلام رفته‌اند و بعد از بررسی این سه معدن در دامنه کبیرکوه در زاگرس در منطقه آبادانان استان ایلام، در اظهارنظرهای اولیه گفته‌اند، احتمالا این معادن همان معادن محل تامین سنگ‌های کاخ آپادانا در شهر باستانی شوش باشند.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی هم بعد از بررسی منطقه رسما اعلام کرده «شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد این سنگ‌ها متعلق به دوره هخامنشی هستند. برای ما به‌عنوان متولیان میراث فرهنگی، موضوع تا حدی اثبات شده، اما در باستان‌شناسی چیزی صددرصد نیست تا زمانی که کاوش‌های علمی انجام شود، بنابراین آزمایش‌ها و پژوهش‌ها در این باره درحال انجام است.»

بررسی‌های علمی اولیه هنوز تکمیل نشده‌اند

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان ایلام در این‌باره به خبرنگار هفت‌صبح می‌گوید: سه معدن کشف شده در شهرستان آبدانان، نخست توسط یکی از افراد بومی منطقه که کوهنورد و علاقه‌مند به این موضوع بود، انجام شد که پس از بارگذاری تصاویر و اطلاعات اولیه از این معادن در فضای مجازی، یکی از باستان‌شناسان پایگاه شوش متوجه ارزشمند بودن این معادن شد و با انجام بررسی‌های مورد نیاز توسط این باستان‌شناس و آن فرد بومی، بررسی‌های علمی اولیه روی معادن انجام و  حتی مقاله‌ای درباره سنگ معدن سنگ‌های هخامنشی منتشر شد.

فرزاد شریفی با اشاره به توجه پژوهشگاه میراث فرهنگی نسبت به اهمیت این قضیه از حضور رئیس پژوهشگاه به استان ایلام و بازدید از این محل برای بررسی شرایط و وضعیت معادن همراه با یک تیم باستان‌شناسی از پژوهشگاه و میراث فرهنگی استان ایلام نیز خبر داد.

بررسی‌ها برای اظهارنظر قطعی درباره «شهرگمشده» کافی نیست

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان ایلام نیز که همراه رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی از این معادن بازدید کرده، درباره بررسی‌های انجام شده به خبرنگار هفت صبح توضیح داد: طبق شواهد اولیه، احتمال این‌که معادن سنگ کشف شده، همان معادن سنگ هخامنشی باشند که در کتیبه کاخ‌های آپادانا در شهر «ابیرادوش» بوده، وجود دارد که در این صورت این «شهر گمشده» معمای حل نشده استخراج سنگ‌های دوره هخامنشی را حل می‌کند.

رائد ناصری‌فر با اشاره به لزوم انجام یک کاوش علمی برای بررسی فرضیه‌های مطرح شده درباره کاربرد این معادن گفت: نخست باید بررسی‌های علمی انجام شوند و در صورتی‌که به یقین رسیدیم که این معادن، همان معادن دوره هخامنشی هستند پس از ثبت ملی این منطقه، برنامه‌ریزی برای الحاق پرونده این معادن به شهر جهانی شوش انجام شده و با تهیه پرونده، آن به یونسکو ارسال می‌شود.

او با اشاره به حضور یک هیات باستان شناسی از پژوهشگاه میراث فرهنگی در این منطقه و انجام آزمایش‌ها  و کاوش‌های علمی در این محوطه، اظهار کرد: طبق شواهدی که تاکنون در این معادن دیده‌ایم، سنگ‌ها و  ستون‌هایی دارای نشان و علامت، به احتمال خیلی زیاد متعلق به همان معادنی هستند که سنگ‌های کاخ آپادانا از آن‌جا استخراج شده است.به گفته او در نخستین فرضیه، تعلق سنگ‌ها به معدن ابیرادوش بررسی می‌شود، طبق همان چیزی که روی کتیبه کاخ آپادانا به آن اشاره شده است که اگر این فرضیه حل شود احتمالا یک معمای دوهزار ساله حل می‌شود.

اگر معما حل شود، پرونده ثبت جهانی شوش کامل‌تر می‌شود

 معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان ایلام، با تاکید بر لزوم انجام بررسی‌های علمی در این معادن گفت: در صورتی که تایید شود این مکان هم شهر گمشده است، قطعا بیش از پیش مورد حفاظت اداره کل میراث استان قرار می‌گیرد تا به مرور بحث الحاق آن به پرونده جهانی شوش انجام شود و پس از آن نیز برای حفاظت تابع سازوکار یونسکو خواهد بود تا به برنامه‌ریزی برای گردشگری منطقه نیز انجام شود.

ناصری‌فر با تاکید بر این‌که خوشبختانه این معادن در طول سال‌های گذشته زیاد مورد آسیب قرار نگرفته‌اند، اظهار کرد: نیاز است تا در کنار دیگر بررسی‌ها، چگونگی حمل این سنگ‌ها به کاخ آپادانا بررسی شود.