جاده‌های جنگی | کمپین «نه به تصادف» فقط شعار بود؛ مرگ به راه خود ادامه داد

هفت صبح، راضیه زرگری|  836 کشته و بیش از 19 هزار زخمی؛ تنها در 18 روز. این ارقامی که با شنیدنش مغز آدم سوت می‌کشد، آمار تصادفات جاده‌ای در تعطیلات نوروز امسال است. از 25 اسفند 1403 تا 14 فروردین 1404؛ تعطیلات هنوز تمام نشده و سیل بازگشت‌ها به خانه ادامه دارد. این یعنی تلفات در هر ساعت بیشتر می‌شود. اما به طور کلی این وضعیتی است که در روزهای پایانی نوروز با آن مواجه هستیم و به بیان ساده ما در جاده‌های ایران مشغول جنگ با خود و دیگرانیم. جاده‌هایی که به اندازه یک جنگ خونین و مرگبار جان‌های عزیز را می‌گیرد و ده‌ها هزار نفر را مجروح و معلول می‌کند.

جنگی در خط مقدم جاده‌های ایران

آمار کلی می‌گوید سالانه به طور میانگین ۸۰۰ هزار تصادف رانندگی در ایران رخ می‌دهد و روزانه 40 نفر در تصادفات کشته می‌شوند؛ یعنی مرگ یک نفر در هر ۳۶ دقیقه. حوادث رانندگی در ایران پس از آلودگی هوا بیشترین قربانی را دارد.  از سال ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۱ در مجموع ۳۵۱ هزار و ۹۹۶ نفر بر اثر تصادفات و حوادث رانندگی در کشور جان خود را از دست داده‌اند و با احتساب حدود ۲۷ هزار مرگ و میر در سال‌های ۸۳-۸۲ می‌توان گفت در دو دهه گذشته یعنی از سال ۱۳۸۲ تا ۱۴۰۱ جمعا ۴۰۵ هزار نفر در حوادث رانندگی کشور جان باخته‌اند؛ عددی که تقریبا دوبرابر کل شهدای هشت سال جنگ تحمیلی (۲۱۳ هزار و ۲۵۵ نفر) است! 

هر چه بیشتر کلیدواژه‌های مرتبط را گوگل کنیم و آمار ریزتر را به دست بیاوریم، واضح‌تر به این نتیجه می‌رسیم که ما در حالت صلح و امنیت هستیم ولی با خودمان جنگ داریم؛ جنگ‌هایی با سلاح خودروهای فرسوده و ناایمن، در میدان نبرد جاده‌های غیر استاندارد و به دست رانندگان بی‌احتیاط.

زنگ هشدار با صعودی شدن دوباره تلفات جاده‌ای

طی یک دهه اخیر مرگ‌ومیر ناشی از تصادفات رانندگی در ایران، با تلاش‌های گسترده نظارتی و فرهنگی مجموعه پلیس و دیگر دستگاه‌های متولی روند کاهشی را تجربه کرده بود، اما شوربختانه طی سه سال اخیر روند صعودی به خود گرفته به طوری که آمار بالای تلفات جاده‌ای بعد از پشت سر گذاشتن سال‌های همه‌گیری کرونا، زنگ هشدار را به صدا در آورد. 

کمپین نه به تصادف با حدود 800 کشته در تصادفات جاده‌ای

از سال گذشته وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پویش «نه به تصادف» را راه‌اندازی کرد. کمپینی که بسیاری از دستگاه‌های اجرایی، برنامه‌های تلویزیونی، پلتفرم‌های اینترنتی و فضای مجازی در کنار چهره‌های محبوب هنری و ورزشی برای آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی به رانندگان به آن پیوستند و از هر طریقی نکات ایمنی در جاده را گوشزد کردند. در حالی که پویش «نه به تصادف» با هدف کاهش سوانح رانندگی و ارتقای فرهنگ ایمنی، توسط نهادهای مختلف و چهره‌های شناخته‌شده مورد توجه قرار گرفت، آمار تلفات جاده‌ای در همین دو هفته و اندی نشان دهنده عمق فاجعه است و این کمپین در حد همان «کمپین» باقی ماند.

البته نباید از این واقعیت چشم‌پوشی کنیم که راننده، یکی از  سه رکن اصلی سفر جاده‌ای است که هدف اصلی این پویش هم فرهنگ‌سازی رانندگی ایمن است. اما سوال مهم دیگر این است که رانندگی با کدام خودروی با کیفیت و در کدام جاده استاندارد؟ کیفیت جاده‌ها و ایمن‌سازی راه‌ها و کیفیت فنی و استاندارد خودروها دو عامل اصلی تصادفات جاده‌ای هستند که بهسازی و توسعه این زیرساخت‌ها به مسئولین محترم مرتبط می‌شود.

به علاوه درباره اینکه چرا فرهنگ سازی رانندگی ایمن، کمپین‌ها و فراخوان‌های مختلف نتوانسته آنطور که باید رانندگان را آگاه و جان‌های عزیز را حفظ کند، هم از جنبه های متفاوت جامعه شناسی، روانشناسی و ارتباطی قابل بررسی است. اما این گزارش با هدف یک بررسی مقایسه‌ای وضعیت ایران در میان کشورهای جهان، در موضوع تلفات جاده‌ای تنظیم شده است تا بدانیم کشورمان با این وضعیت جنگی در جاده‌ها در کجای دنیا قرار دارد.

تصادفات جاده‌ای علت اصلی مرگ افراد 5 تا 29 ساله در دنیا است

بر اساس داده‌های پایگاه Global Road Safety، هر ساله 1.19 میلیون نفر در جاده‌ها در سراسر جهان کشته می‌شوند.تصادفات جاده‌ای علت اصلی مرگ افراد 5 تا 29 ساله در دنیا است. بر همین اساس برآورد می‌شود که از سال 2015 تا 2030، خسارات تصادفات مرگبار و غیرمرگبار حدود 1.8 تریلیون دلار برای اقتصاد جهان هزینه داشته باشد.

 رتبه 65 ایران در میان 183 کشور دنیا در مرگ و میر جاده‌ای 

اگر بخواهیم یک شمایل کلی از وضعیت ایران در مقایسه با دیگر کشورهای جهان در موضوع مخاطرات جاده‌ای داشته باشیم، به‌روزترین آمار جهانی بر اساس داده‌های پایگاه WORLDHEALTHRANKINGS می‌گوید در نرخ تلفات جاده‌ای، ایران در میان 183 کشور دنیا، با ثبت 22.15 درصد مرگ و میر در هر 100 هزار نفر، رتبه 65 را داراست. جمهوری دومنیکن با 67.23 درصد، بیشترین تلفات جاده‌ای را دارد و زیمباوه و مالاوی به ترتیب با 63.47 و 57.15 درصد، رتبه دوم و سوم تلفات جاده‌ای در دنیا را به نام خود ثبت کرده‌اند. کمترین میزان مرگ و میر جاده‌ای را سنگاپور با 1.69 درصد و سوئیس با 1.71 درصد در هر 100 هزار نفر دارند.

در این جدول مقایسه‌ای سهم آلمان، هلند، انگلیس، ژاپن و مالدیو هم زیر 3 درصد است. قطر، اوکراین، لهستان، کوبا، لیتوانی در کنار آذربایجان و ترکیه کشورهایی هستند که تلفات جاده‌ای‌شان کمتر از 10 درصد در هر 100 هزار نفر است. از کشورهایی که وضعیت وخیم‌تری نسبت به ایران دارند می‌توان به عربستان صعودی با ثبت 36.13 درصد مرگ و میر جاده‌ای اشاره کرد که رتبه 34 را در این جدول مقایسه‌ای دارد و عراق نیز با 34.41 درصد در هر 100 هزار نفر رتبه 37 را از آن خود کرده است.  

سال گذشته میلادی،  20 هزار نفر در تصادفات جاده‌ای کشورهای اتحادیه اروپا جان باختند. در حالی که این آمار روند 10 درصدی کاهش را در مقایسه با سال 2019 نشان می‌دهد. به گزارش پایگاه کمیسیون اتحادیه اروپا، لهستان از کاهش 35 درصدی تعداد تلفات بین سال‌های 2019 تا 2023 خبر داد در حالی که ایرلند افزایش 31 درصدی را گزارش کرد. با این حال، نرخ کلی تلفات جاده‌ای در لهستان بالاتر از میانگین اتحادیه اروپا است در حالی که ایرلند پایین‌ترین آمار را داراست. 

از سوئد تا سنگاپور؛ مقایسه تلفات یک ساله کشورهای دنیا با تلفات نوروزی جاده‌های ایران

به طور کلی رتبه‌بندی کلی نرخ مرگ و میر کشورها در سال‌های اخیر تغییر قابل توجهی نداشته است؛ ایمن‌ترین جاده‌ها را سوئد دارد با ثبت 22 مرگ در هر یک میلیون نفر در سال 2023. تعداد دقیق تلفات جاده‌ای این کشور اروپایی در سال گذشته میلادی، 236 نفر بوده است. 

در همین سال در دانمارک 162 نفر در تصادفات جاده‌ای کشته شدند و آلمان در یک سال، 2 هزار و 839 مرگ بر اثر تصادفات جاده‌ای را ثبت کرده است. در جاده‌های اسپانیا هزار و 806 نفر در طول 2023 جان خود را از دست داده‌اند. یونان 276 و اتریش 402 مرگ و میر جاده‌ای را در سال 2023 ثبت کردند. مجارستان 472 و اسلوانی هم تنها 82 مرگ بر اثر تصادفات جاده‌ای را در سال گذشته ثبت کرده است.

در قاره آسیا، ژاپن در سال 2023، دو هزار و 610 مرگ بر اثر تصادفات جاده‌ای ثبت کرده است. در سنگاپور که کمترین میزان تصادفات جاده‌ای را در میان کشورهای دنیا دارد، در سال 2023  تعداد تصادفات رانندگی منجر به فوت 131 مورد بوده است که  136 نفر کشته داشته است.در شبکه راه‌های ترکیه در سال 2023،  235 هزار و 71 تصادف با فوت یا جراحت رخ داده است که 6 هزار و 548 نفر را به کام مرگ کشانده است.   

در سال 2023، میزان مرگ و میر ناشی از تصادفات جاده‌ای در چین به 16.6 مرگ در هر صد هزار نفر رسید. داده‌ها نشان‌دهنده کاهش مداوم نرخ مرگ و میر سال به سال از سال 2013 تا 2023 در این کشور است. این روند نشان دهنده اقدامات موفقیت آمیز در بهبود ایمنی جاده‌ها است.