مشاجره خانوادگی!

پس از چند ساعت فرماندهی انتظامی بیانیه‌ای داد و پذیرفت که پلیس نیز عاری از خطا نیست و گفت در صورتی که رفتاری غیرقانونی از پلیسی سر بزند، با او برخورد خواهد شد.

عجیب این‌جا بود که بعد از این بیانیه، دولت، گو این‌که خیالش راحت شده بود و تمام تذکر رهبری را متوجه نیروی انتظامی بداند، در یک بیانیه رسمی در اکانت رسمی پایگاه اطلاع‌رسانی دولت در شبکه ایکس، با ادبیاتی حیرت‌انگیز به توییت محبی واکنش نشان داد و با اشاره تلویحی به قالیباف گفت باید مراقب اطرافیان هتاک، کذاب، اختلاف‌افکن و نفوذی‌اش باشد.

توییت فضائلی و محبی باعث ناراحتی بخشی از اصولگرایان و افراد مذهبی شد. چرا؟ اولا آنان از اجرای طرح حجاب به شیوه فعلی ابراز رضایت داشتند و نمی‌خواستند به اصطلاح اجرای طرح لق شود. ثانیا آن‌ها حامیان جدی ابراهیم رئیسی هستند و نمی‌خواستند مضرات اجرای طرح به سبد دولت ریخته شود و از سوی دیگر اجرای حجاب، فقط دغدغه دولت جلوه داده شود؛ بلکه می‌خواستند بگویند که ماجرا، یک ماجرای حاکمیتی است. نکته سوم هم این بود که آن‌ها می‌گفتند رهبر انقلاب، سخنگویی ندارد و اگر لازم باشد، حرف خود را علنی می‌زنند و آن را از طریق فردی دیگر آن هم از یک پلتفرم خارجی بیان نمی‌کنند.

در اینجا بود که معترضان شماره تلفن همراه فضائلی را در محیط پیام‌رسان ایتا منتشر کردند تا افراد با تماس مستقیم با وی، به او اعتراض کنند. فضائلی بعد از این اعتراض‌ها توییت دیگری زد و بر لزوم برخورد با هنجارشکنان و اینکه کشف حجاب یک حرام شرعی و سیاسی است تاکید کرد ولی ضمنا باز هم گفت که اختلافاتی در خصوص نحوه برخورد با افراد بی‌حجاب وجود دارد.

چه‌کسانی با چه‌کسانی اختلاف دارند و اختلاف بر سر چیست؟ اختلاف اصلی که روی زندگی ما تاثیرگذار است، اختلاف دو طیف اصول‌گرا است. طیفی که معتقد هستند گشت ارشاد چاره نیست و باید کارهای هوشمند کرد و طیف دیگری که می‌گویند باید قانون را در خیابان اجرا کرد و از هزینه هم نترسید. دقت کنید که هر دو گروه به کار فرهنگی هم معتقد هستند و دست‌کم آن را در حرف‌های خود می‌گویند ولی برخی می‌گویند نباید در خیابان، پلیس را در مقابل مردم گذاشت و برخی دیگر می‌گویند که پلیس هم باید، در خیابان قانون را اجرا کند.

گروهی‌که به رفتارهای هوشمند اعتقاد دارند، همان طیف محمدباقر قالیباف هستند. ایده آن‌ها، این است که باید جرم کشف حجاب را به تخلف تبدیل کرد ولی برای آن جرایم سنگینی وضع کرد. سپس باید با ابزارهای هوشمند هر کسی که معیارهای حجاب را ندارد را جریمه کرد. به عقیده این گروه در این صورت دیگر برخوردی هم بین پلیس و مردم ایجاد نمی‌شود و گشت ارشادی هم وجود ندارد که زمینه اعتراضاتی مثل اعتراضات سال ۱۴۰۱ شود.

گروه دوم چه می‌گویند؟ آن‌ها همین جریمه سنگین را در ایده‌های خود دارند ولی اقتضائات حکمرانی که گروه اول دارند را در نظر نمی‌گیرند. یعنی چه؟ گروه دوم مثل آقای بانکی پور می‌گویند، جریمه را فرد نباید پرداخت کند، خودمان از حساب بانکی او برداشت می‌کنیم و به این توجه نمی‌کند که در این شرایط، به اعتماد مردم به سیستم بانکی چه آسیبی وارد می‌شود. یا مثلا می‌گویند باید این افراد از کنکور محروم شوند ولی در نظر نمی‌گیرند که با این شرایط، چه میزان به مهاجرت افزوده می‌شود.

گروه دوم یک ویژگی دیگر هم دارند و آن هم این است که علاقه‌مند هستند مردم را به عنوان آمر به معروف وارد خیابان کنند. این نکته‌ای است که باز هم قالیبافی‌ها یعنی همان گروه اول قبولش ندارند و آن را زمینه‌ساز مقابله مردم با مردم می‌دانند. موضوعی که می‌تواند زمینه‌ساز بحران‌های امنیتی هم بشود. بنابراین مشاهده می‌کنید که گروه اول دغدغه‌های امنیتی سیستم را هم در نظر دارند ولی گروه دوم صرفا به اجرای شرع، با هر میزان از اعمال زور و هر میزان هزینه، فکر می‌کنند. پس عجیب نیست که دیروز، روزنامه جوان گزارشی با عنوان «راه ناصواب اشاعه فرهنگ عفاف و حجاب» نوشته و در آن نظرات برخی کاربران در نقد طرح نیروی انتظامی را با این مقدمه منتشر کرده است:

«با آغاز طرح جدید برخورد با بی‌حجابان و برخی از فیلم‌ها و تصاویر منتشرشده که بار دیگر موجب داغ‌شدن این بحث در شبکه‌های اجتماعی شد، کاربرانی از برخی نحوه‌های خشن و تند برخورد با زنان کم‌حجاب یا بی‌حجاب گلایه کردند. کاربران تاکید داشتند که در اشاعه فرهنگ عفاف و حجاب آن‌چه موثر است، کار‌های نرم و فرهنگی است. برخی از کاربران این نوع برخورد‌ها را موجب لج‌بازی بیشتر دانستند. فعالان شبکه‌های اجتماعی تاکید داشتند که بهتر آن است در تصویب قانون عفاف و حجاب تعجیل شود و آن قانون، محور انجام همه امور این حوزه باشد.»

اما فکر نکنید که دست آن طرف ماجرا، یعنی اصولگرایانی که معتقد به اجرای سفت و سخت قانون هستند، خالی است. دیروز روزنامه کیهان، انتقاد یک مداح از مهدی فضائلی را پوشش داد که چرا تذکر فرمانده (رهبری) به سربازان (نیروی انتظامی) را این طور علنی و آن هم از سکوی دشمن (شبکه ایکس) بیان کرده است. از سوی دیگر گفتیم که انتقادات از فضائلی آن قدر بالا گرفت که او مجبور به نوشتن توییت دوم و تعدیل سخنان اولیه خود شد.

از سوی دیگر خبرگزاری فارس هم در مطلبی نوشت که تذکر رهبری در مورد «ترمیم» طرح بوده نه «تعطیلی» آن. این خبرگزاری هم‌چنین نوشت: «محرومیت هنجارشکنان از برخی حقوق اجتماعی لازم است؛ شورای نگهبان، تایید قانون قوی و همه جانبه در خصوص جرایم را تسریع کند. فناوری هوشمند، بسیاری از منازعات و آشوب‌ها را از کف خیابان جمع می‌کند. تجربه چهارراه ولی‌عصر و ایستگاه‌های مترو نشان داد می‌توان از توان تشکل‌ها و نیرو‌های مردمی بهترین کمک را گرفت.» بنابراین مشخص است که خبرگزاری فارس هم با وجود این‌که با روزنامه جوان یک منشا دارد و هر دو به یک نهاد منتسب هستند؛ طرفدار موضع افرادی است که می‌گویند به هر قیمتی باید قانون حجاب را اجرا کرد.

در این میان، نقش پیام‌رسان «ایتا» چیست؟ ایتا قوانین سفت و سختی دارد. مثلا «ترویج فرهنگ منحط غرب» در آن ممنوع است. «استفاده از مدلینگ برای معرفی محصولاتی مانند لباس زیر و لباس‌های نیمه‌برهنه مطلقا ممنوع است و در صورت استفاده از تصویر مدل برای محصولات پوشیده نیز باید چهره مدل در تصویر برش خورده یا محو شود.»، «ایجاد گروه با موضوع آزاد، دوست‌یابی، روابط آزاد دختر و پسر» در آن ممنوع است، «تبلیغ هر موضوعی مربوط به روابط جنسی و زناشویی به هر نحو و در هر قالبی (آموزشی، داستان، رمان و...) ممنوع است» و خلاصه آن طور که این اپلیکیشن در صدر قوانین خود نوشته «فعالیت‌هایی که موجب تعالی کاربران و تحکیم بنیان خانواده باشد در حد توان مورد حمایت ایتا است و در سوی مقابل هر آن‌چه کیان خانواده و ارزش‌های اخلاقی حاکم بر جامعه را تهدید کند، مخالف سیاست‌های ایتا محسوب می‌شود.»

با این رویکرد، ایتا تبدیل به پایگاهی برای جریان بسیارمذهبی جامعه شده است. یعنی افرادی که حتی مثلا دوست ندارند یک خانم را به عنوان مدل در حال نمایش چادر خود ببینند. نگاهی به ترندهای ایتا یعنی موضوعاتی که بیشترین محتوا در موردشان تولید شده نیز این موضوع را به خوبی نشان می‌دهد. در ۲۴ ساعت منتهی به نگارش این مطلب در حوالی ساعت ۷ بعدازظهر روز شنبه، بیشترین محتوای ایتا مربوط به امام زمان با ۱۳هزار محتوا، عملیات وعده صادق با ۱۲هزار محتوا، حجاب با ۷۵۰۰محتوا و شهید ابراهیم هادی با ۵هزار محتوا بوده است. درحالی‌که، ترند روز جمعه تلگرام فارسی، زمان شارژ سهمیه ۶۰ لیتری بنزین، اخبار مربوط به شنیده شدن صدای انفجار در اصفهان، رایگان شدن درمان سرطان در کشور از قول وزیر بهداشت و توییت مهدی فضائلی در نقد کارهای بی‌قاعده بوده است.

با این حساب است که برخی می‌گویند «ایتا» نقش مهمی در تصمیمات حاکمیتی در حال حاضر دارد؛ چرا که بدنه پای‌کار و حامیان جدی سیستم در آنجا حضور دارند و در آنجا توانسته‌اند صدایی بلند را به گوش مسئولان برسانند که حتما، صدای همه جامعه نیست ولی از آنجایی که صدای بدنه حامی، جدی است و رضایت آن‌ها اهمیت دارد؛ مورد توجه مسئولان قرار می‌گیرد. از سوی دیگر با الزام مسئولان و نهادها به حضور در فضاهای فیلترنشده، بسیاری از مسئولان نیز در این فضا حضور دارند و وقتی مطالبات و دغدغه‌های این محیط را می‌بینند تصور می‌کنند که این دغدغه‌ها، مطالبه کل جامعه از آنان است.

به‌این‌ترتیب، به‌تعبیری می‌توان ایتا را مشابه یکی از شهرک‌های سازمانی دانست که بسیاری از مسئولان در آن زندگی می‌کنند؛ شهرک شهید محلاتی در شمال تهران. آنجا هم مقررات سفت و سختی برای زیست وجود دارد و مثلا کمتر بدحجابی در آنجا دیده می‌شود و سبک زندگی غالب، دینی و انقلابی است و پیچیدن همین پژواک در محیط تامین‌شده شهرک باعث می‌شود بسیاری از مسئولان، همه مردم را از جنس همان افرادی بدانند که در این محیط زندگی می‌کنند و البته تمام تلاش خود را معطوف کنند به این‌که رضایت همین‌بخش را به‌دست بیاورند.