عید فطر چه روزی است؟

با توجه به آغاز ماه نجومی نو هم‌زمان با خورشیدگرفتگی کامل در آمریکای شمالی، هیچ‌یک از کشورهای آسیا، آفریقا و اروپا نمی‌توانند در غروب دوشنبه شاهد هلال ماه نو باشند؛ ازاین‌رو اگر ملاک آغاز ماه شوال را رؤیت هلال در نظر بگیریم، همگی می‌بایست روز چهارشنبه را به‌عنوان عید فطر اعلام کنند.

تقویم قمری، قدیمی‌ترین سیستم گاهشماری بشر است و از ۱۲ ماه تشکیل شده که تعداد روزهای آن ۲۹ یا ۳۰ روز است. در تقویم هجری قمری که مناسبت‌ها و احکام دین اسلام بر اساس آن تنظیم شده، ملاک آغاز ماه قمری (طبق نظر رهبر انقلاب) رؤیت هلال با چشم غیرمسلح یا به کمک ابزار اپتیکی (دوربین دوچشمی یا تلسکوپ) است ولی عکسبرداری از هلال باریک ماه نو و پردازش تصویر با رایانه ملاک نیست.

طی دهه‌های اخیر، تلاش‌های مختلفی در کشور ما و برخی از کشورهای اسلامی برای استخراج معیار رؤیت‌پذیری هلال ماه نو انجام شده که همگی این معیارها، بسیار نزدیک به یکدیگرند. معیارهای جدیدی ماننند ملاک مرکز تقویم مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران (که تقویم رسمی کشور بر اساس آن استخراج می‌شود) معیار سید محسن قاضی‌میرسعید (رکورددار رؤیت هلال در جهان) یا معیارهای قدیمی‌تری مانند معیار یالوپ، برای مشاهده‌پذیری هلال شوال ۱۴۴۵ نقشه‌های یکسانی را مانند نقشه زیر ترسیم می‌کنند.

ماه نجومی نو با عبور ماه از مقابل خورشید آغاز می‌شود. این پدیده به شکل خورشیدگرفتگی کلی در آمریکای شمالی دیده می‌شود و دوشنبه ۲۰ فروردین (۸ آوریل) از ساعت ۱۸:۰۷ به وقت جهانی در خلیج مکزیک تا ۱۹:۳۵ به وقت جهانی در سواحل شمال‌شرقی کانادا ادامه خواهد داشت. این بازه زمانی برای ساکنان اقیانوسیه، آسیا، آفریقا و اروپا در طول شب یا پس از غروب خورشید اتفاق می‌افتد و به همین دلیل، هیچ‌ هلالی پس از غروب آفتاب در آسمان این مناطق وجود نخواهد داشت؛ ازاین‌رو هیچ‌کس نمی‌تواند در این مناطق ادعا کند که هلال ما نو را دیده است.

بدیهی است با گذشت زمان و فاصله گرفتن ماه از خورشید، وضعیت رؤیت‌پذیری هلال بهبود خواهد یافت. نقشه بالا، وضعیت رؤیت‌پذیری هلال ماه را در غروب سه‌شنبه ۲۱ فروردین (۹ فروردین) همان‌طور که در نقشه زیر می‌بینید، هلال ماه در استرالیا با تلسکوپ‌های آماتوری نیز رؤیت‌پذیر نخواهد بود، اما به‌جز سواحل شرقی روسیه و بخش‌هایی از آسیای جنوب شرقی که با تلسکوپ و ابزار رصدی می‌توانند هلال را تشخیص دهند، دیگر ساکنان آسیا، آفریقا و اروپا و به دنبال آن، آمریکای شمالی و جنوبی می‌توانند هلال نه‌چندان باریک ماه شوال را با چشم غیرمسلح ببینند. توجه داشته باشید که ضخامت هلال، دلیلی بر مشاهده‌پذیر بودن هلال در شب قبل نیست.

با توجه به نقشه رؤیت‌پذیری هلال ماه، به نظر می‌رسد که همه کشورهای اسلامی می‌توانند روز چهارشنبه ۲۲ فروردین (۱۰ آوریل) را به عنوان عید سعید فطر اعلام کنند.