استیبل کوین چیست؟
استیبل‌کوین گونه‌ای دارایی دیجیتالی است که ارزش آن به دارایی دیگری مانند ارزهای فیات (پول‌های رایج) یا فلزات گران‌بها متصل شده است. این دسته از رمزارزها برای حفظ ثبات قیمتی طراحی شده‌اند تا کاربران از نوسانات شدید رایج در بازار رمزارزها در امان باشند. استیبل‌کوین‌ها به‌طور کلی به سه نوع تقسیم می‌شوند: دارای پشتوانه فیات، دارای پشتوانه رمزارزی، و الگوریتمی. به‌دلیل کارکردهای عملی و سهم قابل‌توجه در بازار، استیبل‌کوین‌ها در کانون توجه نهادهای قانون‌گذار قرار گرفته‌اند.
برخلاف تصور رایج، همه رمزارزها ذاتاً پرنوسان نیستند. در واقع، استیبل‌کوین‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که ارزش ثابتی داشته باشند. در صنعتی که ارزش بسیاری از کوین‌ها و توکن‌ها می‌تواند ظرف چند ساعت به‌شدت کاهش یابد، تقاضا برای ارزهایی که مزایای فناوری بلاک چین را با ثبات قیمت ترکیب می‌کنند، بسیار بالاست.
اگر تاکنون در جریان معاملات یا سرمایه‌گذاری‌های خود از استیبل‌کوین‌ها استفاده نکرده‌اید، آشنایی با سازوکار، مزایا و معایب آن‌ها می‌تواند دید جامعی درباره عملکرد این دسته از رمزارزها در اختیارتان بگذارد.
استیبل‌کوین در دنیای رمزارزها چیست؟
استیبل‌کوین‌ها دارایی‌های دیجیتالی هستند که ارزش آن‌ها به ارزهای فیات یا سایر دارایی‌های حقیقی متصل شده است. برای مثال، توکن‌هایی وجود دارند که ارزش آن‌ها به دلار، یورو، ین، و حتی طلا یا نفت وابسته است. استیبل‌کوین این امکان را برای دارنده خود فراهم می‌کند که سود یا زیان خود را تثبیت کرده و ارزش دارایی را با قیمتی ثابت در شبکه‌های بلاک چینی همتابه‌همتا انتقال دهد.
رمزارزهایی مانند بیت کوین(BTC)، اتریوم(ETH) و سایر آلت‌کوین‌ها همواره با نوسانات قیمتی بالا همراه بوده‌اند. این نوسانات گرچه فرصت‌هایی برای سفته‌بازی فراهم می‌کنند، اما معایب خاص خود را نیز دارند. ناپایداری قیمت باعث می‌شود استفاده روزمره از رمزارزها برای پرداخت‌ها دشوار شود. برای نمونه، ممکن است فروشنده‌ای یک روز در ازای یک فنجان قهوه، ۵ دلار بیت کوین دریافت کند، اما فردای آن روز ارزش آن دارایی به نصف کاهش یابد. این بی‌ثباتی، برنامه‌ریزی و فعالیت تجاری را برای کسب‌وکارهایی که رمزارز می‌پذیرند با چالش مواجه می‌سازد.
پیش از ظهور استیبل‌کوین‌ها، معامله‌گران و سرمایه‌گذاران رمزارز راهی برای تثبیت سود یا در امان ماندن از نوسانات نداشتند، مگر آنکه دارایی خود را مجدداً به ارز فیات تبدیل کنند. خلق استیبل‌کوین‌ها، راه‌حلی ساده و مؤثر برای این مشکل ارائه داد. امروزه می‌توان با استفاده از استیبل‌کوین‌هایی نظیر تتر به‌راحتی از نوسانات بازار رمزارز خارج یا مجدداً وارد این دریای پرتلاطم شد.
استیبل‌کوین چگونه کار می‌کند؟
ایجاد رمزارزی که بتواند قیمت یا ارزش یک دارایی دیگر را دنبال کند، مستلزم وجود یک سازوکار تثبیت ارزش (Pegging Mechanism) است. این کار به شیوه‌های مختلفی انجام می‌شود که اغلب به پشتوانه‌سازی با یک دارایی دیگر متکی هستند. برخی از این روش‌ها موفق‌تر از سایرین عمل کرده‌اند، اما هیچ‌یک تضمین قطعی برای حفظ برابری ارزش ارائه نمی‌دهند.
استیبل‌کوین با پشتوانه فیات
استیبل‌کوین‌هایی که پشتوانه فیات دارند، ارزهای سنتی مانند دلار آمریکا یا پوند انگلیس را به‌عنوان ذخیره نگه می‌دارند. برای مثال، هر واحد TUSD با یک دلار واقعی که به‌عنوان وثیقه نگهداری می‌شود، پشتیبانی می‌گردد. در این مدل، کاربران می‌توانند دارایی فیات خود را با استیبل‌کوین مبادله کرده و بالعکس، با نرخ ثابت و تضمین‌شده آن را بازخرید کنند.
استیبل‌کوین با پشتوانه رمزارز
مدل پشتوانه رمزارزی از نظر سازوکار شبیه به مدل فیات است، با این تفاوت که به‌جای دلار یا سایر ارزهای رسمی، از رمزارزها به‌عنوان وثیقه استفاده می‌شود. از آنجا که بازار رمزارزها نوسانات قیمتی شدیدی دارد، این نوع استیبل‌کوین‌ها معمولاً ذخایر خود را بیش‌وثیقه‌گذاری (Over-Collateralization) می‌کنند تا از نوسانات قیمت مصون بمانند.
فرآیند ضرب (ایجاد) و سوزاندن این توکن‌ها معمولاً توسط قراردادهای هوشمند انجام می‌شود. این ساختار، فرآیند را شفاف‌تر و قابل‌اعتمادتر می‌سازد؛ چراکه کاربران می‌توانند به‌صورت مستقل قراردادها را بررسی و حسابرسی کنند. در برخی موارد، اداره این نوع استیبل‌کوین‌ها بر عهده سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز (DAO) است و تصمیمات اجرایی از طریق رأی‌گیری در جامعه اتخاذ می‌شود.
برای مثال، فرض کنید برای ضرب ۱۰۰ واحد استیبل‌کوین DAI که با دلار آمریکا برابری می‌کند، باید معادل ۱۵۰ دلار رمزارز به‌عنوان وثیقه ارائه دهید (با نسبت وثیقه‌گذاری ۱.۵ برابر). پس از دریافت DAI می‌توانید آن را برای تراکنش، سرمایه‌گذاری یا هولد استفاده کنید. برای بازپس‌گیری وثیقه، لازم است ۱۰۰ واحد دای را بازپرداخت کنید. اگر ارزش وثیقه شما از سطح مشخصی پایین‌تر بیاید، فرآیند تسویه خودکار (Liquidation) انجام شده و دارایی وثیقه ضبط می‌شود.
زمانی که قیمت DAI از یک دلار پایین‌تر می‌رود، سازوکارهایی برای تشویق کاربران به بازگرداندن توکن و دریافت وثیقه فعال می‌شود. این امر عرضه را کاهش داده و موجب افزایش قیمت به سطح تثبیت‌شده می‌شود. بالعکس، اگر قیمت بالاتر از یک دلار برود، کاربران برای ضرب توکن‌های جدید تشویق می‌شوند که موجب افزایش عرضه و کاهش قیمت می‌گردد. پروژه DAI تنها یک نمونه است، اما تمام استیبل‌کوین‌های رمزارزی، ترکیبی از نظریه بازی (Game Theory) و الگوریتم‌های زنجیره‌ای برای حفظ ثبات قیمت به‌کار می‌برند.
استیبل‌کوین الگوریتمی
استیبل‌کوین‌های الگوریتمی رویکردی متفاوت اتخاذ و نیاز به ذخایر و پشتوانه را به‌طور کامل حذف می‌کنند. در این مدل، الگوریتم‌ها و قراردادهای هوشمند وظیفه مدیریت عرضه توکن را بر عهده دارند.
این نوع استیبل‌کوین نسبت به سایر مدل‌ها بسیار کمتر رایج است و اجرای موفق آن دشوارتر تلقی می‌شود. به‌طور کلی، زمانی که قیمت این توکن‌ها از ارز مرجع پایین‌تر می‌آید، سیستم اقدام به کاهش عرضه می‌کند؛ این کاهش می‌تواند از طریق قفل‌سازی توکن، سوزاندن یا بازخرید (Buy-Back) انجام شود. در شرایطی که قیمت از ارزش مرجع بالاتر می‌رود، توکن‌های جدید به گردش درمی‌آیند تا قیمت کاهش یابد و به سطح هدف بازگردد.
مزایای استیبل‌کوین‌ها
استیبل‌کوین‌ها ابزارهایی چندمنظوره و قدرتمند برای سرمایه‌گذاران، معامله‌گران و کاربران دنیای رمزارز به‌شمار می‌روند. مزایای اصلی آن‌ها شامل موارد زیر است.
۱. قابلیت استفاده در پرداخت‌های روزمره
ثبات قیمت، ویژگی‌ای است که هم مصرف‌کنندگان و هم کسب‌وکارها به آن اهمیت می‌دهند. به‌دلیل نوسانات شدید رمزارزهای معمول، این دارایی‌ها هنوز به‌طور گسترده در پرداخت‌های روزمره پذیرفته نشده‌اند. در مقابل، استیبل‌کوین‌های معتبر به‌خوبی توانسته‌اند ارزش خود را در سطح تعیین‌شده حفظ کنند و همین ویژگی، آن‌ها را به گزینه‌ای مناسب برای استفاده روزانه تبدیل کرده است.
۲. بهره‌مندی از مزایای فناوری بلاک چین
استیبل‌کوین‌ها، همچون سایر دارایی‌های دیجیتال، بر بستر بلاک چین فعالیت می‌کنند. این بدان معناست که می‌توانید آن‌ها را به هر فردی در سراسر جهان که کیف‌پول رمزارزی سازگار داشته باشد (که می‌توان آن را به‌راحتی و به‌صورت رایگان ایجاد کرد) ارسال کنید. همچنین، به‌دلیل ساختار غیرمتمرکز بلاک چین، امکان خرج‌کرد دوباره (Double-Spending) یا انجام تراکنش‌های جعلی تقریباً وجود ندارد. این ویژگی‌ها، استیبل‌کوین‌ها را به ابزاری انعطاف‌پذیر و کاربردی بدل کرده‌اند.
۳. کاربرد به‌عنوان ابزار پوشش ریسک در پرتفوی سرمایه‌گذاری
معامله‌گران و سرمایه‌گذاران می‌توانند با تخصیص بخشی از پرتفوی خود به استیبل‌کوین‌ها، ریسک کلی دارایی‌هایشان را کاهش دهند. این کار باعث می‌شود پرتفوی در برابر نوسانات بازار مقاوم‌تر شود و همچنین منابع نقد در دسترس باقی بماند تا در صورت بروز فرصت مناسب، به‌سرعت وارد موقعیت جدید شوند.
افزون‌براین، در شرایط رکود بازار، می‌توان رمزارزها را به استیبل‌کوین تبدیل و در قیمت‌های پایین‌تر دوباره خریداری کرد. استفاده از استیبل‌کوین این امکان را فراهم می‌کند که بدون نیاز به خارج کردن سرمایه از فضای بلاک چین، به‌راحتی وارد یا خارج از موقعیت‌های معاملاتی شوید.
معایب استیبل‌کوین‌ها
با وجود آنکه استیبل‌کوین‌ها می‌توانند نقش مهمی در گسترش استفاده از ارزهای دیجیتال ایفا کنند، اما این دسته از دارایی‌های دیجیتال نیز بی‌عیب‌ونقص نیستند و با چالش‌هایی مواجه‌اند.
۱. پایداری ارزش استیبل‌کوین‌ها تضمین‌شده نیست
اگرچه برخی پروژه‌های بزرگ و شناخته‌شده توانسته‌اند سابقه‌ای قابل‌قبول در حفظ ارزش خود به نمایش بگذارند، اما نمونه‌های متعددی نیز وجود داشته که در تحقق این هدف ناکام مانده‌اند. در صورتی که یک استیبل‌کوین به شکل مداوم در حفظ ارزش معادل با دارایی مرجع خود (مثلاً دلار) دچار نوسان شود، ممکن است به‌سرعت ارزش خود را از دست بدهد.
۲. فقدان شفافیت کامل
همه استیبل‌کوین‌ها گزارش حسابرسی عمومی و جامع منتشر نمی‌کنند و بسیاری از آن‌ها تنها به ارائه گزارش‌های ادواری از سوی مؤسسات حسابرسی خصوصی اکتفا می‌کنند. این گزارش‌ها اغلب به‌نمایندگی از سوی صادرکنندگان استیبل‌کوین‌ها تهیه می‌شوند و اعتبار آن‌ها برای عموم کاربران به‌سادگی قابل‌ارزیابی نیست.
۳. متمرکز بودن استیبل‌کوین‌های پشتوانه‌دار با ارز فیات
استیبل‌کوین‌هایی که پشتوانه آن‌ها را ارزهای فیات (مانند دلار یا یورو) تشکیل می‌دهد، معمولاً در قیاس با سایر ارزهای دیجیتال، ماهیتی متمرکز دارند. دلیل آن نیز این است که یک نهاد مرکزی باید ذخایر پشتوانه را نگهداری کند؛ نهادی که ممکن است تابع قوانین و مقررات مالی دولت‌ها نیز باشد. این ساختار به آن نهاد قدرت قابل‌توجهی برای کنترل سکه می‌بخشد. در عین حال، کاربران ناچارند به ادعای صادرکننده در مورد میزان واقعی ذخایر اعتماد کنند.
۴. وابستگی شدید استیبل‌کوین‌های غیرمتمرکز به جامعه کاربران
استیبل‌کوین‌هایی که پشتوانه آن‌ها ارزهای دیجیتال است یا به‌طور کامل بدون پشتوانه طراحی شده‌اند، اتکای زیادی به مشارکت فعال جامعه خود دارند. در این دسته از پروژه‌ها، سازوکار حاکمیتی اغلب به‌شکل باز و مبتنی‌بر رأی‌گیری کاربران طراحی می‌شود؛ به این معنا که مسیر توسعه پروژه و نحوه عملکرد آن به نظر و مشارکت کاربران وابسته است. بنابراین یا باید در تصمیم‌گیری‌ها دخیل شوید یا به تصمیم‌های توسعه‌دهندگان و جامعه کاربری پروژه اعتماد کنید.
نمونه‌هایی از استیبل‌کوین‌ها
استیبل‌کوین دارای پشتوانه رمزارزی: دای (DAI)
دای یکی از استیبل‌کوین‌هایی است که با پشتوانه رمزارزی عرضه می‌شود و ارزش آن بر پایه دلار آمریکا تنظیم شده است. این رمزارز در بستر اتریوم فعالیت می‌کند و مدیریت آن بر عهده جامعه «میکردائو» (MakerDAO) است. اعضای این جامعه از طریق توکن حاکمیتی میکر (MKR) در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌های پروژه مشارکت می‌کنند.
دای برای مقابله با نوسان‌های شدید بازار رمزارز، با سطح بالایی از وثیقه پشتیبانی می‌شود و کاربران برای استفاده از آن باید وارد موقعیت‌های بدهی وثیقه‌شده (CDP) شوند. تمامی فرایندها در قالب قراردادهای هوشمند اجرا می‌شود.
استیبل‌کوین دارای پشتوانه فیات: ترو یو‌اس‌دی (TrueUSD یا TUSD)
ترویو‌اس‌دی یکی از استیبل‌کوین‌های دارای پشتوانه دلاری است که امکان راستی‌آزمایی مستقل برای کاربران فراهم می‌کند. این رمزارز به‌عنوان نخستین استیبل‌کوینی شناخته می‌شود که فرآیند ضرب (ایجاد) توکن را به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده و با امکان تأیید فوری و درون‌زنجیره‌ای ذخایر دلاری، اجرا می‌کند. ذخایر پشتوانه این رمزارز از طریق سرویس «اثبات ذخیره» (Proof of Reserve) پروژه چین‌لینک (Chainlink) پایش می‌شود و کاربران می‌توانند به‌صورت مستقل اطمینان حاصل کنند که برای هر واحد TUSD، معادل دلاری در ذخایر نگهداری می‌شود.
آیا استیبل‌کوین‌ها تحت نظارت قانونی قرار دارند؟
ترکیب منحصربه‌فرد ویژگی‌های ارزهای فیات و رمزارزها در استیبل‌کوین‌ها، توجه نهادهای قانون‌گذار را در سراسر جهان به خود جلب کرده است. این دسته از رمزارزها که با هدف حفظ ثبات قیمتی طراحی شده‌اند، کاربردهایی فراتر از ابزارهای صرفاً سفته‌بازانه دارند.
استیبل‌کوین‌ها می‌توانند راهکاری کم‌هزینه برای انجام تراکنش‌های بین‌المللی با سرعت بالا فراهم کنند. از همین رو، شماری از کشورها به فکر توسعه نسخه بومی استیبل‌کوین‌های خود افتاده‌اند.
با توجه به اینکه استیبل‌کوین‌ها در زمره ارزهای دیجیتال قرار می‌گیرند، معمولاً در چارچوب مقررات رایج برای رمزارزها مشمول قوانین هر حوزه قضایی خواهند شد. افزون‌براین، اگر عرضه استیبل‌کوین به‌واسطه ذخایر فیات صورت بگیرد، ممکن است کسب مجوزهای رسمی از نهادهای نظارتی نیز الزامی باشد.
سخن پایانی
این روزها کمتر سرمایه‌گذار یا معامله‌گری را می‌توان یافت که دست‌کم یک‌بار تجربه نگهداری یا استفاده از استیبل‌کوین‌ها را نداشته باشد. بسیاری از صرافی‌های رمزارزی، استیبل‌کوین‌ها را به‌عنوان ابزار اصلی برای ورود و خروج از موقعیت‌های معاملاتی در اختیار کاربران قرار می‌دهند، بدون آنکه نیازی به تبدیل دارایی به ارزهای فیات باشد.
افزون‌بر سرمایه‌گذاری و ترید، از استیبل‌کوین‌ها می‌توان برای پرداخت‌های روزمره یا انتقال دارایی در سطح بین‌المللی نیز استفاده کرد.
بااین‌حال، نباید از ریسک‌های این دسته از دارایی‌ها چشم‌پوشی کرد. در سال‌های اخیر، پروژه‌هایی وجود داشته‌اند که در حفظ ارزش خود ناکام مانده، ذخایر وعده‌داده‌شده را تأمین نکرده یا حتی با شکایت‌های قضایی مواجه شده‌اند.
در نتیجه، با اینکه استیبل‌کوین‌ها ابزارهایی کارآمد و چندمنظوره هستند، باید به‌خاطر داشت که در نهایت همچنان بخشی از بازار رمزارزها به شمار می‌آیند و ریسک‌هایی مشابه دیگر رمزارزها دارند.
برای کاهش ریسک، می‌توانید سبد سرمایه‌گذاری خود را متنوع کنید؛ اما در هر حال، پیش از ورود به بازار، تحقیق کافی انجام دهید و تنها سرمایه‌ای را وارد این حوزه کنید که در صورت زیان، توان از دست‌دادن آن را دارید.
