نشست سرنوشت ساز شورای حکام
اولین آزمون پس از پایان رسمی قطعنامه ۲۲۳۱
علی بیگدلی: ایران با مربع فشار مواجهه است
در ارزیابی گزارش تازه آژانس و معادلات پیش رو در نشست فصلی شورای حکام، علی بیگدلی طی گفت گویی که هفت صبح دارد، ضمن تأکید بر شرایط حساس پیشِ‌روی پرونده هسته‌ای ایران، احتمال باز شدن پرونده هسته‌ای ایران در شورای مانیت را مطرح می کند. به گفته این استاد دانشگاه، «پرونده ایران بعد از فعالسازی مکانیسم ماشه هم‌اکنون در شورای امنیت قرار دارد، اما فعال نیست» و به تعبیر این تحلیلگر حوزه بین الملل، «نگرانی اصلی این است که با تشدید تنش‌ها و عدم همکاری کافی میان تهران و آژانس، احتمال فعال شدن این پرونده در شورای امنیت پس از نشست شورای حکام وجود داشته باشد.» این کارشناس توضیح می‌دهد که از «زمان حملات خرداد ۱۴۰۴ و تخریب بخشی از تاسیسات هسته‌ای، بیش از پنج ماه است که بازرسان آژانس به برخی مراکز کلیدی دسترسی نداشته‌اند؛ مسئله‌ای که از نگاه آژانس، خللی جدی در نظارت و ارزیابی دقیق موجودی مواد هسته‌ای ایران ایجاد کرده و تلاش‌های اخیر برای رفع این نگرانی‌ها نیز نتیجه قابل‌قبول و قانع‌کننده‌ای برای جامعه بین‌المللی در بر نداشته است».
بیگدلی اذعان دارد که «اکنون ایران در برابر مربعی از فشار شامل آمریکا، اسرائیل، اروپا و آژانس قرار گرفته و هرگونه تعلل در همکاری با یکی از این اضلاع یعنی آژانس می‌تواند زمینه را برای صدور یک قطعنامه تنبیهی در نشست جاری شورای حکام فراهم کند تا پرونده در شورای امنیت فعال شود.» به گفته استاد روابط بین الملل، «سفر اخیر مقامات آژانس به ایران یک فرصت مهم برای کاهش نگرانی‌ها بود، اما خروجی آن نتوانسته مانع طرح دوباره موضوع در سطحی بالاتر شود». بیگدلی همچنین به پیامدهای احتمالی ارجاع دوباره پرونده ایران به شورای امنیت اشاره می‌کند و معتقد است که «اگر این مسیر فعال شود، تهران با محدودیت‌های جدی مواجه خواهد شد؛ چرا که تحریم‌های قبلی بازگشته‌اند و مکانیسم‌های تصمیم‌گیری شورای امنیت درباره ایران نیازمند رأی‌گیری جدید نیست، زیرا مبنای حقوقی از قبل در قالب قطعنامه ۲۳۱ شکل گرفته است.»
این مدرس دانشگاه تأکید می‌کند که «هرچند چین و روسیه از شرکای مهم ایران هستند و پیش‌تر نیز در چارچوب برجام فضای تنفسی ایجاد کرده بودند، اما در شرایط فعلی وزن مخالفت آنها تأثیر چندانی در جلوگیری از روند فعالسازی محدودیت‌ها نخواهد داشت، به‌ویژه آن‌که چین در مقام خریدار نفت ایران نیز با مجموعه‌ای از تحریم‌های فرامرزی روبه‌روست.» بیگدلی در پایان هشدار می‌دهد که «اگر مسیر کنونی ادامه یابد، احتمال قطع بخشی از مبادلات ایران با جهان و بازگشت به دوره‌ای از انزوای بین‌المللی افزایش خواهد یافت».
احمد بخشایش اردستانی: پرونده ایران در شورای امنیت فعال نمی شود
احمد بخشایش اردستانی هم دیگر کارشناسی بود که در گپ و گفت با هفت صبح، نگاهی متفاوت از علی بیگدلی دارد و احتمال فعال شدن پرونده ایران در شورای امنیت را بسیار بعید می‌داند. این نماینده مجلس تأکید می‌کند که «گزارش فصلی آژانس تا حد زیادی با واقعیت ها می‌خواند و برخلاف برخی گمانه‌زنی‌ها، فشار کافی برای کشاندن دوباره پرونده ایران به شورای امنیت وجود ندارد». عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دوازدهم می‌گوید که «ایران عملاً برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ را پایان‌یافته می‌داند و اگر قرار است بازرسی انجام شود، باید در قالب بازرسی‌های عادی»باشد؛ زیرا بازرسی‌های برجامی ویژگی منحصربه‌فردی داشت و حجم آن برای ایران بیش از حد معمول بود، در حالی که در چارچوب NPT هر سه ماه یک گزارش عادی برای همه کشورها تهیه می‌شود».
به زعم این استاد دانشگاه، «پس از جنگ ۱۲روزه و ادعای آمریکا مبنی بر تخریب کامل توان هسته‌ای ایران، طبیعی است که آژانس و برخی دولت‌ها بخواهند بدانند سرنوشت حدود ۴۰۶ کیلوگرم اورانیوم ۶۰درصد چه شده است؛ آیا در خرابه‌ها دفن شده یا به محل دیگری منتقل شده است. در مقابل، ایران نیز دلایل کافی برای نارضایتی دارد؛ کشوری که عضو NPT بوده هدف حمله قرار گرفت،ه اما مدیرکل آژانس حاضر نشده این حمله را محکوم کند». اردستانی معتقد است که «دلیل عدم اقدام مدیرکل، ترکیبی از رقابت برای انتخابات دبیرکلی سازمان ملل در سال آتی میلادی و ترس از واکنش آمریکا» بوده است. این تحلیلگر همچنین توضیح می‌دهد که «گروسی نیز خود را یک مقام فنی می‌داند و از این رو وارد اقدام سیاسی مانند محکومیت حمله نشده، اما گزارش اخیرش را نسبتاً نزدیک به واقعیت توصیف می‌کند؛ هرچند بخش‌هایی از گزارش برای ایران خوشایند نیست.»
مفسر حوزه سیاست خارجی بر این باور است که «اختلاف جدی میان اعضای دارای حق وتو در شورای امنیت درباره نحوه برخورد با ایران وجود دارد و چین و روسیه نیز اعلام کرده‌اند که برجام و ترتیبات حقوقی مرتبط با آن عملاً پایان یافته است؛ بنابراین فعال کردن پرونده ایران در شورای امنیت، نه مبنای حقوقی محکمی دارد و نه امکان اجماع‌سازی جهانی برای اعمال تحریم‌های جدید فراهم است». این بهارستان نشین توضیح می‌دهد که «همین اختلافات سبب شده به گروسی یادآوری شود که تنها می‌تواند بر اجرای تعهدات ایران در چارچوب NPT تأکید کند و خواستار بازگشت بازرسی‌های عادی شود. ایران نیز از موضع حقوقی و سیاسی خود دفاع کرده و می‌گوید به‌دلیل رفتار گذشته آژانس و عدم محکومیت حمله، مجلس قانونی تصویب کرده که سطح همکاری با آژانس را محدود می‌کند؛ با این حال تهران همچنان در قالب پروتکل داخلی خود حاضر است درخواست‌های بازرسی را به شورای عالی امنیت ملی ارائه و درصورت موافقت آن را اجرا کند.»
اردستانی تأکید می‌کند که «هدف اصلی ایران جلوگیری از ایجاد بی‌ثباتی داخلی در ماه‌های آینده است؛ زیرا هرگونه تشدید تنش می‌تواند زمینه حملات جدید یا فشارهای بیشتر را فراهم کند». او معتقد است که «اگر ایران فضای داخلی را آرام و مشارکت اجتماعی را تقویت کند، آمریکا و اروپا ناچار خواهند شد به‌جای فشار، به سمت مذاکره بازگردند؛ زیرا آنها می‌خواهند بدانند ایران چه می‌خواهد و ایران هم سلاحش در ابهام‌سازی است». استاد روابط بین الملل همچنین یادآوری می‌کند که «اگرچه آژانس در گزارش خود نوشته ایران ظرفیت فنی ساخت بمب را دارد، اما ایران با استناد به فتوای رهبری اعلام کرده که تولید سلاح هسته‌ای را حرام می‌داند و قصدی برای آن ندارد؛ مسئله‌ای که به گفته او غرب هنوز به‌طور کامل باور نکرده و به همین دلیل همچنان بر نظارت بیشتر تأکید دارد.»
