آریاییهای اروپا
هفت روایت درباره آلمان که از هفته بعد میزبان مسابقات یورو ۲۰۲۴ است
هفت صبح| پنجشنبه هفته بعد، هفدهمین دور از مسابقات فوتبال قهرمانی مردان اروپا یا همان یورو ۲۰۲۴، در آلمان برگزار خواهد شد. این برای فوتبالیها خبری خوب است چرا که در تعطیلات تابستانی خواهند توانست به مدت تقریبا یک ماه یعنی تا ۲۲ تیر، شاهد یک رقابت سطح بالای ملی با حضور ۲۴ تیم باشند. در میان این تیمها گرجستان تنها تیمی است که برای نخستین بار به این مسابقات راه یافته است. ایتالیا تیمی که در فینال مسابقات ۲۰۲۰ انگلیس را در ضربات پنالتی برد؛ مدافع عنوان قهرمانی است.
این سومین باری است که مسابقات قهرمانی اروپا در خاک آلمان برگزار خواهد شد، دومین باری است که آلمان متحد میزبان مسابقات فوتبال اروپایی خواهد بود، اولین باری است که مسابقات در آلمان شرقی هم برگزار خواهد شد و اولین باری است که آلمان متحد تنها برگزار کننده این رقابتهاست.
چرا این حرف را میزنیم؟ چون پیش از این در سال ۱۹۸۸ آلمان غربی میزبان مسابقات سال ۱۹۸۸ بوده است و در سال ۲۰۲۰ هم شهر مونیخ (که آن هم در آلمان غربی قرار دارد) چهار بازی از مسابقات یورو ۲۰۲۰ را میزبانی کرد. ولی حالا هم تمام مسابقات در آلمان برگزار خواهد شد (برخلاف سال ۲۰۲۰) و هم یک شهر از آلمان شرقی یعنی لایپزیگ هم جزو میزبانها خواهد بود.
به این بهانه نگاهی کردیم به هفت نکته مهم در مورد آلمان: جغرافیا و جمعیت، سیاست، اقتصاد، خودرو، سینما، فوتبال، موسیقی و هزینه زندگی.
جغرافیا و جمعیت
آلمان ۳۵۷هزار و ۲۲کیلومتر مربع وسعت دارد. این مساحت تقریبا یک پنجم ایران است و برابر است با 2استان کرمان و سیستان و بلوچستان. در اروپا 6کشور وجود دارد که بزرگتر از آلمان هستند از جمله فرانسه. این کشور ۹ همسایه دارد و برخلاف آنچه معمولا تصور میشود، از شمال نیز با دو دریای شمال و بالتیک هممرز است. مرتفعترین نقطه این کشور در کوههای آلپ با ارتفاع ۲هزار و ۹۶۳متر است و پایینترین نقطه آن هم در شمال کشور با ارتفاع حدود 3/5 متر زیر سطح دریا است. سه رودخانه بزرگ راین، دانوب و البه در این کشور جریان دارند. ۵۱درصد اراضی آلمان به کشاورزی اختصاص دارد، ۳۰درصد جنگلی است و ۱۴درصد مربوط به سکونتگاهها و زیرساختهاست.
دمای هوای کشور معتدل و میانگین دمای ماهیانه در سردترین ماه زمستان 3/3درجه سانتیگراد و در گرمترین ماه تابستان حدود ۲۰درجه است. میانگین بارندگی ماهیانه هم حداکثر ۱۲۵لیتر بر متر مربع است و میانگین ساعات آفتابی ماهیانه بین ۴۵ تا ۳۰۰ ساعت در ماه (از حدود ۷۲۰ ساعت ماه) است.
آلمان پرجمعیتترین کشور اتحادیه اروپا با حدود ۸۵میلیون نفر جمعیت (تقریبا مشابه ایران) است اما همان طور که گفتیم مساحت کشور کوچکتر از ایران است و به همین دلیل تراکم جمعیتی آن، ۲۲۷نفر در هر کیلومتر مربع است. از این جمعیت ۸۵میلیونی، 8میلیون نفر در چهار شهر بزرگ یعنی برلین، هامبورگ، مونیخ و کلن زندگی میکنند.
نرخ باروری در کشور 1/57 فرزند به ازای هر زن است که کمتر از نرخ جایگزینی 2/1 و یکی از پایینترین نرخهای باروری در جهان است. از دهه ۱۹۷۰ هم این مشکل وجود دارد و نرخ مرگومیر در آلمان از نرخ تولد فراتر رفته. از سوی دیگر این کشور با میانگین سنی 47/4 ، سومین جمعیت سالمند در جهان را دارد.
از این رو، تعجبی نیست اگر بدانیم که پس از آمریکا این کشور دومین مقصد مهاجرتی محبوب در جهان است. در حالحاضر، تقریبا از هر ۱۰نفر، ۳نفر از کسانی هستند که در آلمان متولد نشده یا هر شکل دیگری سابقه مهاجرت داشتند.
آمارهای سال ۲۰۱۱ نشان میدهد که ۶۷درصد از جمعیت کشور، مسیحی هستند و تقریبا مسیحیان کاتولیک و پروتستان با هم برابرند. اسلام هم دومین دین بزرگ در کشور است. در آمارهای این سال حدود 0/2 درصد از کل جمعیت کشور، یهودی بودند. البته در سال ۲۰۱۸، حدود ۴۰درصد از جمعیت، خود را بیدین توصیف کردند.
سیاست
تاریخ آلمان را به ۱۱میلیون سال پیش هم رساندهاند اما امپراطوری آلمان در سال ۱۸۷۱ تاسیس شد. این کشور همواره به توسعهطلبیهای منطقهای و استعماری نظر داشت و همین موضوع، زمینه دو جنگجهانی اول و دوم را پدید آورد. جنگجهانی دوم، در حاشیه تحقیر ناشی از شکست کشور در جنگجهانی اول و از دست دادن ۱۳درصد از قلمروی اروپایی کشور و تمام مستعمرات آن ایجاد شد. بحران اقتصادی سال ۱۹۲۹ جهان هم موثر بود و حزب نازی به رهبری هیتلر در سال ۱۹۳۲ به قدرتمندترین حزب کشور تبدیل شد و حدود 7سال بعد، جنگ را به راه انداخت. پس از پایان جنگ، کشور به دو بخش شرقی (جمهوری دموکراتیک) و غربی (جمهوری فدرال) تبدیل شد. شهر بُن در این مرحله به عنوان پایتخت آلمان غربی انتخاب شد و دیوار برلین، شهر برلین را بین این دو کشور تقسیم میکرد. دیواری که در سال ۱۹۸۹، فروریخت و زمینه اتحاد مجدد دو قسمت کشور را پدید آورد.
با اینحال، همچنان این کشور یک فدراسیون شامل 16ایالت است که هر ایالت قانون اساسی خود و نیز ساختار داخلی تا حد زیادی مستقل دارد. در حالحاضر، آلمان صاحب یک سیستم ریاستی- پارلمانی است. پارلمان، «بوندستاگ» نام دارد که صدراعظم را هم انتخاب میکند. در میان نامهایی که تاکنون صدراعظم این کشور بودند نام «آنگلا مرکل» بیشتر در ذهن ما مانده. اولین زنی که به این سِمت رسید و صدارت این کشور را از سال ۲۰۰۵، به مدت تقریبا ۱۸سال در اختیار داشت. ضمنا به مدت تقریبا 75سال است که در این کشور دو حزب «اتحاد دموکراتیک مسیحی» و حزب «سوسیال دموکرات» قدرت را در دست دارند ولی در سال ۲۰۱۷ حزب راستگرای پوپولیست آلمان که برخی آن را نواده حزب نازی میدانند، برای نخستین بار توانسته به نمایندگی پارلمان دست پیدا کند.
موضوعی که به طور عمیقی سیاستمداران و بخش بزرگی از مردم این کشور را ترسانده. جالب است بدانید که همچنان در این کشور هرگونه ستایشی از عملکرد کشور در جنگجهانی دوم و بسیاری از آثار مربوط به رهبران نازی و به خصوص شخص هیتلر ممنوع است (برخلاف مثلا کشور ما که آثار زیادی در مورد او منتشر شده) و تمامی این اقدامات برای آن است که دوباره خاطره آن روزگار تکرار نشود. جالب تر خواهد بود اگر بدانید که برخی از اروپاییها و غربیها، همچنان نسبت به آلمان سوء ظن دارند و معتقدند این کشور در صورتی که قدرت آن را داشته باشد، دوباره به همان توسعهطلبیهای سابق باز خواهد گشت.
اقتصاد
آلمان سومین اقتصاد بزرگ جهان با در نظر گرفتن تولید ناخالص داخلی اسمی و پنجمین اقتصاد بزرگ از نظر تولید ناخالص داخلی با استفاده از شاخص قدرت خرید (و حذف تورم) است. این کشور همچنین بزرگترین اقتصاد اروپا است و حدود ۲۸ درصد از کل اقتصاد اروپا را شامل میشود. مقر بانک مرکزی اروپا نیز در شهر فرانکفورت آلمان است.
تولید ناخالص داخلی اسمی آلمان ۴ هزار میلیارد دلار در سال است که بخش خدمات تقریبا ۷۰ درصد از آن را در اختیار دارد و سی درصد باقی مانده نیز مربوط به بخش صنعت است. با وجود اینکه پیشتر گفتیم که پنجاه و یک درصد از کل کشور را اراضی کشاورزی تشکیل میدهد ولی سهم این بخش در تولید ناخالص داخلی کشور ۱ درصد است.
از ۵۰۰ شرکت بزرگ جهان بر اساس درآمد در سال ۲۰۲۳، ۳۲ شرکت در آلمان مستقر هستند.
میزان بیکاری در آلمان پایین است و این موضوع علاوه بر مسائل اقتصادی به مسائل جمعیتی نیز مربوط است. حدس زده میشود که کشور به حدود ۲ میلیون کارگر ماهر نیاز داشته باشد و بخشی از سیاست جذب مهاجرت کشور نیز به همین دلیل است. در حال حاضر میزان بیکاری در آلمان کمتر از شش درصد است و این کشور در ابتدای سال ۲۰۲۰ تجربه نرخ بیکاری حدود سه درصد را هم داشته است.
ممکن است بپرسید که عمده صادرات این کشور چیست؟ به جز وسایل نقلیه و ماشین آلات که در بخش دیگری در مورد آن صحبت خواهیم کرد کالاهای شیمیایی و محصولات الکترونیکی و تجهیزات الکتریکی و داروها جزو صادرات برتر این کشور هستند. در ایران هم محصولات این چنینی آلمانی مشهور هستند. مثل برند لوازم خانگی بوش یا زیمنس.
آلمان البته در زمینه پوشاک هم حرفی برای گفتن دارد و دو برند شناخته شده در عالم ورزش یعنی آدیداس و پوما، آلمانی هستند.
چون گفتیم که بزرگ ترین بخش اقتصاد آلمان بخش خدمات است باید به مسائل مربوط به حملونقل به عنوان مهمترین عنصر بخش خدمات هم اشاره کنیم. ما معمولا آلمان را با بزرگراههایی بدون محدودیت سرعت میشناسیم ولی این کشور همچنین شبکه راهآهنی با قطارهایی با سرعت ۳۰۰ کیلومتر بر ساعت، فرودگاه بزرگی مثل فرودگاه فرانکفورت با حدود ۶۰ میلیون مسافر در سال و نیز بندر هامبورگ، یکی از بیست بندر بزرگ کانتینری جهان نیز شناخته میشود.
صنعت گردشگری نیز یکی از پیشرانهای اقتصاد این کشور است. حدود ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر در بخش مرتبط با این صنعت کار میکنند و درآمد این کشور از این صنعت نزدیک به ۱۰۵ میلیارد دلار است.
یکی دیگر از بخشهای مهم اقتصاد آلمان بخش انرژی است. این کشور جزو ده مصرفکننده بزرگ انرژی در جهان است و به همین دلیل به روسیه وابستگی زیادی دارد. این وابستگی پس از سال ۲۰۲۳ که در آن آلمان نیروگاههای هستهای خود را متوقف کرد هم بیشتر شده است. با این حال در حال حاضر آلمان ۴۰ درصد از کل انرژی خود را از منابع تجدیدپذیر استفاده میکند و در زمینه انرژی بادی، خورشیدی و استفاده از دریا برای تولید انرژی یک کشور پیشرو در جهان است.
اتومبیل
بدون اینکه لازم باشد چیزی در این زمینه بگوییم حتما شما هم با شنیدن نام خودروی آلمانی یاد برندهای معتبری چون مرسدس بنز، بی.ام.دابلیو، فولکس واگن، آئودی و پورش افتادید.
صنعت خودرو یکی از بزرگترین کارفرمایان این صنعت در جهان است و حدود یک میلیون نفر در این بخش مشغول به کار هستند. آلمان از نظر تعداد خودروی سواری تولیدی کشور سوم در جهان است. این کشور همچنین حدود یک سوم از جوایز سالانه صنعت خودرو در سطح جهان مثل جایزه خودروی سال اروپا را از آن خود کرده است.
تاریخ صنعت خودرو در آلمان به سال ۱۸۷۰ برمیگردد که کازل بنز و فرد دیگری به نام نیکولاس اتو ساخت موتورهای احتراق داخلی چهار زمانه را آغاز کردند.
کل فروش صنعت خودروی آلمان در سال ۲۰۲۲ حدود ۵۰۶ میلیارد یورو بوده است و این در حالی است که سال قبل از آن میزان فروش خودروی آلمانی ۴۱۱ میلیارد دلار بوده است. (البته با در نظر گرفتن تاثیر کرونا باید آمار سال ۲۰۲۱ را سنجید). از میزان ۵۰۶ میلیاردی که گفتیم نزدیک به ۲۴۵ میلیارد یورو سهم صادرات خارجی است. وزن کل خودروهای صادرشده از آلمان در این سال به ۱۴۸ میلیارد تن میرسد!
آمریکا، بریتانیا و چین بزرگترین واردکنندگان خودرو از آلمان هستند و آمریکاییها به تنهایی حدود ۳۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲، از آلمان خودرو وارد کردند.
سینما
یکی از برجستهترین دورههای سینمای آلمان، دوران سینمای صامت و بهویژه دوران اکسپرسیونیسم آلمان است که در دهه ۱۹۲۰ میلادی شکل گرفت. فیلمهایی مانند «مطب دکتر کالیگاری» (۱۹۲۰) به کارگردانی رابرت وینه، «نوسفراتو» (۱۹۲۲) به کارگردانی فریدریش ویلهلم مورنائو، «دکتر مابوزه» (۱۹۲۲) و «متروپلیس» (۱۹۲۷) به کارگردانی فریتز لانگ با استفاده از تکنیکهای نوآورانه و موضوعات تاریک و پیچیده، راه را برای فیلمهای نوآر و ترسناک در سراسر جهان باز کردند.
یکی از نقاط عطف دیگر در تاریخ سینمای آلمان، دوره نازیها بود که فیلمهای پروپاگاندای دولتی مانند «پیروزی اراده» (۱۹۳۵) به کارگردانی لنی ریفنشتال ساخته شدند. هرچند این فیلمها با هدف تبلیغات سیاسی ساخته شده بودند، اما به لحاظ تکنیکی و زیباییشناختی تأثیرگذار بودند و هنوز هم به عنوان نمونههای برجسته فیلمسازی مورد مطالعه قرار میگیرند.
پس از جنگ جهانی دوم سینمای آلمان به دو بخش شرقی و غربی تقسیم و با مشکلات بسیاری مواجه شد.
در آلمان شرقی، فیلمهایی با مضامین اجتماعی و کارگری ساخته میشد که از جمله مهمترین آنها میتوان به «سومر تایم» (۱۹۵۵) به کارگردانی هربرت کرول اشاره کرد. در آلمان غربی، فیلمسازانی مانند راینر ورنر فاسبیندر با آثاری چون «ترس روح را میخورد» (۱۹۷۴) به مسائل اجتماعی و فرهنگی پیچیده پرداختند.
اما در دهه ۱۹۶۰ میلادی، نسل جدیدی از فیلمسازان مانند ورنر هرتسوگ، ویم وندرس و راینر ورنر فاسبیندر ظهور کردند که به «سینمای نوین آلمان» معروف شدند. این فیلمسازان با نگاهی نو به مسائل اجتماعی و سیاسی زمان خود پرداختند. به عنوان مثال، فیلم «باله آسمان برلین» (۱۹۸۷) به کارگردانی ویم وندرس تصویری شاعرانه و فلسفی از زندگی انسانها ارائه میدهد.
در دهههای اخیر، فیلمسازانی مانند فاتیح آکین با فیلمهایی مانند «در ماه ژوئیه» (۲۰۰۰) و «لبه بهشت» (۲۰۰۷) توجه بینالمللی را به خود جلب کردهاند. همچنین، فیلم «زندگی دیگران» (۲۰۰۶) به کارگردانی فلوریان هنکل فون دونرسمارک که درباره زندگی در آلمان شرقی تحت نظارت دستگاه امنیتی اشتازی است، موفق به دریافت جایزه اسکار بهترین فیلم خارجیزبان شد.
در سالهای اخیر، سینمای آلمان شاهد موفقیتهای بینالمللی بسیاری بوده است. فیلم «محصول جانبی» (۲۰۱۴) به کارگردانی نوربرت لوک از جمله آثار موفقی است که توانست در جشنوارههای بینالمللی جوایز متعددی کسب کند. همچنین، فیلم «تونی اردمان» (۲۰۱۶) به کارگردانی مارن آده، که به روابط پدر و دختری در قالب طنز میپردازد، توانست نامزدی اسکار بهترین فیلم خارجیزبان را کسب کند و تحسین منتقدان را برانگیزد.
آلمان و به طور مشخص برلین، محل برگزاری یکی از سه جشنواره مهم بینالمللی جهان (در کنار ونیز و کن) هم هست و این موضوع نیز یکی دیگر از نشانههای اهمیت این کشور در دنیای سینما است.
فوتبال
برای آلمانیها، فوتبال نه فقط یک ورزش، که بخشی از فرهنگ و هویت ملی کشور است. بوندسلیگا، لیگ برتر فوتبال آلمان، که در سال ۱۹۶۳ تاسیسشده یکی از معتبرترین لیگهای فوتبال جهان است که تیمهای مشهوری مانند بایرنمونیخ و بورسیا دورتموند، شالکه ۰۴، بایر لورکوزن (قهرمان امسال) و وولفسبورگ، در آن رقابت میکنند. در برخی از این تیمها، بازیکنان ایرانی نیز بازی کردهاند که شاخصترین آنها، بازی علیدایی در تیم بایرنمونیخ است. بایرن مونیخ با داشتن بیش از ۳۰قهرمانی در بوندسلیگا و 6قهرمانی در لیگ قهرمانان اروپا، یکی از موفقترین باشگاههای فوتبال جهان است. این تیم در سال ۲۰۱۳ و با هدایت یوپهاینکس به سهگانه تاریخی (قهرمانی در بوندسلیگا، جام حذفی آلمان و لیگ قهرمانان اروپا) دست یافت.
تیم ملی فوتبال آلمان نیز تاریخچهای پر از افتخارات دارد؛ این تیم تاکنون 4بار (۱۹۵۴، ۱۹۷۴، ۱۹۹۰، ۲۰۱۴) قهرمان جامجهانی شده است. تیم ملی آلمان علاوه بر چهار قهرمانی در جام جهانی، تیم ملی آلمان سه بار (۱۹۷۲، ۱۹۸۰، ۱۹۹۶) قهرمان جام ملتهای اروپا شده است.
بازیکنانی مانند فرانتس بکنباوئر، گرت مولر، لوتار ماتئوس و میروسلاو کلوزه از جمله اسطورههای فوتبال آلمان هستند. کلوزه با ۱۶ گل زده در جامجهانی، رکورددار گلزنی در تاریخ این رقابتهاست.
در سالهای اخیر، بازیکنانی مانند مانوئل نویر، توماس مولر و یاشوا کیمیچ، نقش مهمی در تیم ملی و باشگاههای خود ایفا کردهاند. نویر که به عنوان یکی از بهترین دروازهبانهای جهان شناخته میشود، با سبک بازی منحصر به فرد خود به عنوان یک دروازهبان- مدافع شناخته میشود و تاثیر زیادی بر تغییر نقش دروازهبان در فوتبال مدرن داشته است.
آلمان همچنین میزبان مسابقات مهمی بوده است. جام جهانی فوتبال ۱۹۷۴ و ۲۰۰۶، در این کشور برگزار شد که البته در هر دو رویداد، تیم ملی آلمان قهرمان نشد ولی مجموعا موفق به کسب نتایج خوبی شد. به ویژه در جام جهانی ۲۰۰۶ که آلمان به مرحله نیمهنهایی رسید و در نهایت مقام سوم را کسب کرد. این رویداد به عنوان یکی از بهترین و سازمانیافتهترین جامهای جهانی شناخته میشود.
موسیقی
آلمان یکی از مراکز اصلی موسیقی کلاسیک و مدرن جهان است. در حوزه موسیقی کلاسیک، آهنگسازانی مانند لودویگ فان بتهوون، یوهان سباستین باخ، یوهانس برامس و فلیکس مندلسون-بارتولدی از مشهورترین و تاثیرگذارترین آهنگسازان تاریخ هستند.
بتهوون با نوآوریهایش در فرم و ساختار موسیقی سمفونیک و باخ با پیچیدگیهای تکنیکی و هارمونیک آثارش، نقش مهمی در تاریخ موسیقی جهان ایفا کردهاند. برامس با سمفونیهای عمیق و پیچیدهاش و مندلسون با ملودیهای شاعرانهاش، هر دو تاثیر بزرگی بر موسیقی دوره رمانتیک داشتهاند.
در قرن بیستم و بیستویکم، موسیقی آلمان به ژانرهای مدرنتر نیز گسترش یافته است. گروههایی مانند کرافتورک در دهه ۱۹۷۰، با پیشگامی در موسیقی الکترونیک، تاثیر عمیقی بر موسیقی پاپ و الکترونیک جهان گذاشتند. این گروه با آلبومهایی مانند «آوتوبان» (۱۹۷۴) و «مرد ماشین» (۱۹۷۸) نه تنها در آلمان بلکه در سراسر جهان محبوبیت یافت. در دهههای اخیر، گروههای راک و متال آلمانی مانند رامشتاین و اسکورپیونز نیز به شهرت جهانی دست یافتهاند. رامشتاین با سبک خاص و نمایشهای زنده پرانرژیاش به یکی از برجستهترین گروههای متال صنعتی تبدیل شده است. اسکورپیونز با ترانههایی مانند «بادهای تغییر» (۱۹۹۰) به یکی از محبوبترین گروههای راک جهان تبدیل شد.
در زمینه موسیقی مدرن، آلمان با گروههای پیشرو و تاثیرگذار مانند تنگرین دریم و نو! به عنوان پایهگذاران موسیقی الکترونیک و کُراوتراک شناخته میشود. این گروهها با استفاده از سینتیسایزرها و ابزارهای الکترونیک، صدایی جدید و آیندهنگرانه خلق کردند که در دهههای بعدی بر موسیقی الکترونیک و پاپ تاثیر زیادی داشت.
در دهه ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، صحنه موسیقی آلمان با ظهور گروههای تکنو و موسیقی الکترونیک مانند کابوس ارکیسترا و انیگما دگرگون شد. این گروهها با تلفیق ریتمهای تکنو و الکترونیک با عناصر موسیقی سنتی و مذهبی، صداهای نوینی را به وجود آوردند که به سرعت در سراسر جهان محبوب شد.
علاوه بر این، موسیقی پاپ و هیپهاپ آلمانی نیز رشد چشمگیری داشته است. هنرمندانی مانند هربرت گرونمایر و نینا با آهنگهایی که به موضوعات اجتماعی و سیاسی میپردازند، به شهرت رسیدهاند. در حوزه هیپهاپ، رپرهایی مانند بوشیدو و زیدو با اشعار انتقادی و سبک منحصر به فرد خود توانستهاند مخاطبان زیادی را جذب کنند. آلمان همچنین میزبان فستیوالهای موسیقی بزرگی مانند «اکتاوبرفست» در مونیخ و «وکن ان وودز» در برلین است که هر ساله هزاران نفر را به خود جذب میکنند.