۱۰شرکت دولتی با بیشترین درآمد در یک سال
روزنامه هفت صبح، نگین باقری| دوشنبه این هفته نمایندگان مهمترین هلدینگ‌ها، کمپانی‌ها و کارخانه‌های بزرگ کشور برای یک برنامه مهم دور هم جمع شده بودند. ماموریت اصلی آن روز در سالن اصلی برج میلاد این بود که برترین‌ها معرفی شوند و این مدیران جایزه خودشان را به عنوان فعال پيشتاز اقتصادی از دست معاون اول رئیس جمهور بگیرند. درست مانند مراسم هفته پیش بخش خصوصی ولی در یک مقیاس خیلی بزرگتر و البته با این تفاوت مهم که این بار دیگر میزبان و مهمان دولتی‌ها بودند و عددها روی سود و درآمد هزاران میلیارد تومان می‌چرخید.
برگزار کننده این مراسم سازمان گسترش صنایع بود. آنها متولی این هستند که هر سال 500 شرکت برتر کشور را اعلام کنند. آن هم نه فقط برای کل کشور، بلکه جایگاه هر شرکت در گروه صنعتی خودش هم باید مشخص شود. این مسابقه آنقدر متنوع بود که تقریبا هر کمپانی می‌توانست یک عنوان «برترین»، «بهترین» «بیشترین» و … پیدا و خود را با آن معرفی کند.
از رقابت برای «بیشترین صادرات» شروع می‌شد تا به «بیشترین اشتغال زایی» یا به «بیشترین ارزش افزوده» می‌رسید. ولی مهم‌تر از همه این رقابت‌ها، این بود که چه کسی بیشتر از بقیه توانسته درآمد/فروش داشته باشد. در بین 10 شرکت برتر از لحاظ میزان فروش نام چند شرکت نفتی، دو بانک، یک خودروساز و چند شرکت سرمایه گذاری دیده می‌شد که پایین‌تر کمی درباره سود و ماهیتشان توضیح داده شده است.
یک: هلدینگ خلیج فارس: میزان فروش شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس بر اساس سال مالی ۱۴۰۰، بیش از ۲۷۰هزار میلیارد تومان بوده. این هلدینگ بعد از پتروشیمی عربستان، بزرگترین شرکت پتروشیمی خاورمیانه است. اتفاقا به اسم آن همان دیروز یک بار هم وقتی وزیر اقتصاد پشت تریبون مجلس قرار گرفت اشاره شد. اخیرا سهمی از هلدینگ خلیج فارس در بورس به فروش رفت.
همین دی ماه سازمان حسابرسی واگذاری بلوک 12 درصدی از این هلدینگ را زیر سوال برد و وزارتخانه را مورد بازخواست قرار داد ولی دیگر مشخص نشد که وزارتخانه چه واکنش یا توضیحی به سوال آنها داشته. مدیرعامل این هلدینگ همین دوره قبل رئیس سازمان صدا و سیما بوده و عمده سهامداران این هلدینگ هم دولتی هستند. دولتی‌هایی که شامل سازمان بازنشستگی صنعت نفت، شرکت نفت و مشابه آنها می‌شود.
دو: شرکت نفت ستاره خلیج فارس: این یکی پالایشگاه تولید بنزین است که خوراکش را از پارس جنوبی می‌گیرد و باز هم دولت (یعنی شرکت نفت) سهامدار عمده آن است. از همین پانزدهم تیرماه امسال این شرکت تحریم شده است ولی میزان فروش آن سال 1400 برابر با ۲۴۲هزار میلیارد تومان بوده. این شرکت سال 1385 ساخته شده و اتفاقا همین ماه اخیر فرمانده کل سپاه درباره آن گفته بود که « ستاره خلیج فارس محصول قهر دشمن بود؛ کاش زودتر رفته بودند.»
سه: پالایش نفت بندرعباس: ما در کشور 9 شرکت پالایشی داریم و این شرکت با ۱۹۸هزار میلیارد تومان فروش رتبه سوم شرکت‌های برتر را کسب کرده. در بورس این شرکت با نام شبندر شناخته شده و سهامداران عمده آن شامل بانک رفاه، شرکت گاز و شرکت نفت می‌شود.
چهار: فولاد مبارکه: فروش این هلدینگ 186 هزار میلیارد تومان بوده که 80 هزار میلیارد تومان بیشتر از سال پیش شده. 36 درصد از سهام این شرکت، سازمان توسعه و نوسازی معادن (شرکت دولتی) است.
پنج: سرمایه گذاری غدیر: این یکی هم یک هلدینگ است که سال قبل 158 هزار میلیارد تومان فروش داشته. ابتدا سهام این هلدینگ به تامین اجتماعی تعلق داشت اما بعد به خاطر بدهی که این سازمان به بانک ها داشت سال 1387 به بانک صادرات منتقل شد.
شش: بانک ملت: بانک ملت را باید پولدارترین بانک کشور بدانیم که سال گذشته 123 هزار میلیارد تومان فروش داشته است.
هفت: گسترش نفت و گاز پارسیان: آخرین بار اسم این هلدینگ را زمانی شنیدیم که گفته شد مدیرعامل پتروشیمی شیراز بازداشت شده. این پتروشیمی زیرمجموعه شرکت پارسیان است. درآمد رتبه هفتم این جدول در سالی که گذشت تقریبا برابر با بانک ملت در رتبه ششم بوده.
هشت: ایران خودرو: با اینکه ایران خودرو را یک شرکت ورشکسته می‌دانند ولی در این لیست در جایگاه هشتم نشسته است. زیان انباشته این شرکت در طول سه سال گذشته باعث شده که بارها افزایش سرمایه بدهند اما باز زیان از سرمایه آنها پیشی بگیرد. زیان انباشته ایران خودرو در سال ۱۴۰۰ حدود ۶۰ هزار میلیارد تومان است و حدود دو برابر سرمایه این شرکت است. با این حال فروش‌هایی که همین یک سال داشته یک درآمد 114 هزار میلیارد تومانی برای این شرکت به دنبال داشته که لزوما به معنای نجات آن از ته چاه ورشکستگی نیست. با اینکه سایپا جزو 10 شرکت اول نیست اما توانسته با 53 هزار میلیارد تومان فروش در جایگاه بیستم قرار بگیرد.
9 : بانک رفاه: بعد از ملت، نوبت بانک رفاه است که بیشترین درآمد را از بین بانک‌ها داشته و توانسته 90 هزار میلیارد تومان فروش/درآمد داشته باشد.
10: سرمایه گذاری پارس آریان: این شرکت مالک ۱۰ درصد از بانک پاسارگاد و بسیاری دیگر از مجموعه‌های این بانک است.همانطور که بالاتر هم آمد برخی از این شرکت‌های سودده عملا جزء ورشکسته‌های اقتصاد بودند. پس چرا در این لیست قرار گرفتند؟ دقیقا به همین خاطر است که خیلی از افراد این رتبه‌بندی دولتی‌ها را قبول ندارند و می‌گویند منعکس کننده واقعیت اقتصاد کشور ما نیست. مهمترین دلیلش هم این است که دولت می‌تواند مثلا با یارانه یا روش‌های دیگر تقاضای آنها، میزان تولیدشان و بازارشان دستکاری کند؛ دقیقا کاری که از سال 1398 تا امروز برای خودروسازی‌ها سه بار انجام شده و سرمایه آنها افزایش یافته است.
خداحافظی با مپنا
اتفاق مهم دیگر جابه‌جایی‌ها بود. شرکت نفت ستاره خلیج فارس امسال در بین ۱۰ شرکت برتر اضافه شده و شرکت‌های گروه مپنا و بانک صادرات امسال در بین ۱۰ شرکت برتر قرار ندارند. مپنا به رتبه هجدهم سقوط کرده و صادرات به رتبه چهاردهم رسیده.
فرق ما با دنیا
در این مراسم رئیس ایدرو (سازمان گسترش صنایع) یک مقایسه جالبی هم بین شرکت‌های برتر ایران و دنیا داشت.پنج شرکت اول ایران در حوزه پتروشیمی، فرآورده‌های نفتی و فلزات و شرکت‌های چند رشته‌ای هستند. اما پنج شرکت برتر دنیا در گروه فروشگاه‌ها و انرژی هستند. اولین شرکت برتر دنیا بیش از ۵۷۰ میلیارد دلار فروش داشته و اولین شرکت برتر ایران بیش از ۱۱ میلیارد دلار فروش داشته است.
فرق ما با ترکیه
در ایران سهم گروه فرآورده‌های نفتی ۱۷ درصد از کل ۵۰۰ شرکت، پتروشیمی ۱۶ و گروه فلزات ۱۵ درصد است. اما در ترکیه سهم گروه فرآورده‌های نفتی ۱۴ درصد، انرژی ۱۲ درصد و فلزات اساسی ۸ درصد از کل ۵۰۰ شرکت است. در آمریکا گروه فروشگاه‌ها نزدیک ۲۰ درصد، موسسات بیمه‌ای ۸ و رایانه و فعالیت‌های وابسته ۷ درصد از کل ۵۰۰ شرکت هستند.
فروش اولین شرکت ترکیه ۱.۶ برابر اولین شرکت ایران و فروش صدمین شرکت این کشور تقریبا دو برابر فروش صدمین شرکت ایران است.
۱۰۰ شرکت اول ۱۴ درصد تولید ناخالص داخلی و ۵۰۰ شرکت ۱۶ درصد تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد. همچنین فروش ۱۰۰ شرکت اول ۴۲ و ۵۰۰ شرکت ۴۸ درصد تولید ناخالص داخلی است.در این رتبه بندی فقط یک شرکت دانش بنیان در ۱۰۰ شرکت اول حضور داشت. حالا چرا فقط یک شرکت؟ چون این شرکت ها عمدتا کوچک مقیاس هستند و معمولا کوچک‌مقیاس‌ها جایی در بین این 500 شرکت برتر ندارند.
معیارهای برتر بودن دولتی‌ها و خصوصی‌ها
اتفاقا همین تفاوت مهم بین مراسم بخش خصوصی و بخش دولتی است. اینکه بخش خصوصی در مسابقه خود تاکیدی روی تعداد کارکنان، میزان دارایی‌ها، صادرات و بهره وری و میزان فروش ندارد ولی دقیقا همین موارد معیارهای شرکت‌های دولتی برای این مسابقه است.قدمت مسابقه شرکت‌های برتر دولتی از خصوصی بیشتر است. اتاق بازرگانی تهران در دهه 90 با مراسم امین‌الضرب این رسم و رسوم را شروع کرد اما جوایز سازمان گسترش صنایع از سال 1377 تقریبا هر سال برگزار شده.
بیشترین صعود رتبه در دست این شرکت‌ها
بر اساس گزارش سازمان مدیریت صنعتی بیشترین صعود رتبه نیز برای شرکت اقتصادی نگین گردشگری ایرانیان، شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس، شرکت فجر انرژی خلیج فارس، شرکت سرمایه‌گذاری توسعه سرمایه رفاه، شرکت پالایش نفت آفتاب، شرکت ایران خودرو دیزل، شرکت بهمن موتور، شرکت بین‌المللی توسعه صنایع و معادن غدیر، شرکت تضامنی ناصر قاسمی‌راد و شرکا، شرکت مهندسی فکور صنعت تهران ثبت شده است.
در رتبه بندی امسال بر اساس سال مالی گذشته، میزان فروش ۱۰۰ شرکت اول نسبت به کل فروش همین صد شرکت در سال قبل، ۶۷درصد رشد فروش را ثبت کرده است. فروش شرکت اول فهرست نسبت به فروش شرکت صدم نیز ۳۷.۸ برابر بزرگتر است. ۱۰ شرکت ابتدای فهرست، فروشی معادل ۲۰ برابر فروش ۱۰ شرکت انتهای فهرست دارند. ۱۲ شرکت بالای فهرست نیز ۵۰درصد جمع فروش صد شرکت را شکل می‌دهد که نشان‌دهنده درجه تمرکز در وضعیت شرکت‌های بزرگ ایران است.
