همه آنچه باید درباره بیمه‌های خویش‌فرما بدانید
روزنامه هفت صبح، گروه بازار | اگر مشغول به کار نیستید یا شغل آزاد دارید، می‌توانید خودتان کارفرمای خودتان باشید و سراغ بیمه خویش‌فرمای تامین اجتماعی بروید. بیمه اختیاری و بیمه صاحبان مشاغل دو نوع بیمه خویش‌فرما هستند که هر کدام شرایط خاص خودشان را دارند. در بیمه اختیاری می‌توانید با پرداخت ماهانه رقمی حدود ۶۰۰هزار تومان درست مثل یک شاغل از خدمات بیمه تامین اجتماعی مثل بازنشستگی و بیمه درمان و … استفاده کنید. اگر شغل آزاد و جواز کسب داشته باشید، می‌توانید روی بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد با حق بیمه کمتر در حدود ۲۲۰ تا ۳۴۰هزار تومان حساب باز کنید. در این گزارش همه آنچه باید درباره بیمه‌های خویش‌فرما بدانید را بررسی کرده‌ایم.
*** بیمه خویش‌فرما به درد چه کسانی می‌خورد؟
بیمه تامین اجتماعی به دو نوع اجباری و خویش‌فرما تقسیم می‌شود. بیمه اجباری مخصوص کسانی است که در شرکت‌ها و کارگاه‌ها و … مشغول به کار هستند و ماهانه بخشی از حقوقشان را حق بیمه پرداخت می‌کنند. کسانی که بیمه اجباری ندارند، یعنی در شرکت خاصی مشغول به کار نیستند و کسی آنها را بیمه نکرده است، می‌توانند سراغ بیمه خویش‌فرما بروند. بیمه خویش‌فرما به دو نوع بیمه اختیاری و بیمه صاحبان حرفه و مشاغل آزاد تقسیم می‌شود.
آنهایی که شغل آزاد دارند و خودشان کارفرما هستند، می‌توانند روی بیمه حرف و مشاغل آزاد حساب باز کنند. همچنین کسانی که مشغول به کار نیستند، مثل زنان خانه‌دار یا کسانی که به تازگی به سن قانونی رسیده و نمی‌توانند تحت پوشش بیمه سرپرستان باشند، می‌توانند خودشان برای خرید بیمه اختیاری اقدام کنند. این دو نوع بیمه تفاوت‌هایی در مبلغ حق بیمه و همچنین مزایا دارد اما هر دو آنها بیمه خویش‌فرما به حساب می‌آیند.
*** تفاوت بیمه اختیاری و بیمه مشاغل آزاد
انواع بیمه‌های خویش‌فرما از نظر مزایای بیمه و مبلغ حق بیمه ماهانه با هم متفاوت هستند. شما در بیمه اختیاری باید حق بیمه بیشتری به سازمان تامین اجتماعی پرداخت کنید اما در عوض می‌توانید از همه مزایای بیمه مثل یک فرد مشغول به کار در شرکت‌ها و کارگاه‌ها استفاده کنید. در طرف مقابل حق بیمه صاحبان حرف و مشاغل پایین‌تر و متناسب با مزایای بیمه محاسبه می‌شود.
برای خرید این نوع بیمه نیاز به مدارکی دارید که نشان دهد شما مشغول به شغل آزاد هستید و محل کارتان مشخص است. حق بیمه ارزان‌تر در بیمه خویش‌فرما مشاغل آزاد، آن را نسبت به بیمه اختیاری جذاب‌تر می‌کند و صرفه اقتصادی بیشتری برای بیمه‌شونده دارد. البته این موضوع در صورتی است که فرد جواز کسب داشته باشد. در غیر این صورت تنها گزینه پیش رو برای استفاده از خدمات بیمه تامین اجتماعی از جمله مستمری بازنشستگی و دفترچه بیمه درمانی، استفاده از بیمه اختیاری است.
*** مبلغ حق بیمه خویش‌فرما اختیاری
حق بیمه تامین اجتماعی بر اساس حداقل حقوق سالانه قانون کار تعیین می‌شود. حق بیمه برای کسانی که مشغول به کار هستند، ۳۰درصد از حقوق ماهانه است که هفت درصد این رقم توسط بیمه شونده و ۲۳درصد توسط کارفرما پرداخت می‌شود اما در بیمه خویش‌فرما اختیاری این نسبت‌ها تغییر می‌کند. طوری که بیمه شونده سهم ۲۷درصدی از پرداخت حق بیمه را دارد و سه درصد دیگر توسط دولت پرداخت می‌شود.
مبنای محاسبه بر اساس دستمزد و حقوقی است که متقاضی اعلام می‌کند. این رقم باید بین حداقل و حداکثر حقوق و دستمزد قانون کار باشد. با توجه به اینکه با حقوق بالاتر، حق بیمه افزایش پیدا می‌کند، عموما همان حداقل حقوق و دستمزد قانون کار را مبنای بیمه اختیاری می‌گذارند. امسال پایه حقوق کارگری روزانه ۶۱هزار و ۱۸۰تومان است. این یعنی حداقل حقوق برای ماه‌های ۳۱روزه یک میلیون و ۸۹۶هزار تومان و برای ماه‌های ۳۰روزه یک میلیون و ۸۳۵هزار تومان خواهد بود. متقاضیان بیمه خویش‌فرما اختیاری باید ۱٫۲برابر این رقم را به عنوان حقوق خود در قرارداد بیمه در نظر بگیرند.
حق بیمه خویش‌فرما اختیاری ۲۷درصد حقوق در نظر گرفته شده یعنی حدود ۶۱۴هزار تومان برای ماه‌های ۳۱روزه و ۵۹۵هزار تومان برای ماه‌های ۳۰روزه خواهد بود. توجه داشته باشید که این رقم حداقل حق بیمه است که براساس کمترین میزان حقوق کارگران محاسبه شده. شاید فکر کنید چه دلیلی دارد کسی حقوق خود را با ارقام بالا در نظر بگیرد و حق بیمه بیشتری پرداخت کند؟
پاسخ در شرایط تعیین مستمری بازنشستگی است. به خصوص در دو سال پایانی پرداخت حق بیمه، حقوق در نظر گرفته شده اهمیت زیادی پیدا می‌کند. هرچه حقوق بیشتری را در بیمه اختیاری در نظر بگیرید، مستمری بازنشستگی شما بیشتر خواهد بود. بیمه‌شدگان اختیاری باید حداکثر تا آخرین روز دو ماه بعد حق بیمه خود را پرداخت کنند. در غیر این صورت قرارداد بیمه لغو می‌شود.
*** مبلغ حق بیمه خویش‌فرما صاحبان حرف و مشاغل
شرایط محاسبه حق بیمه خویش‌فرما برای صاحبان حرف و مشاغل بر اساس مزایای بیمه متغیر است. این نوع بیمه چهار مبلغ متفاوت دارد. بیمه ۱۲درصدی، ۱۴درصدی و ۱۸درصدی و بیمه درمان هر کدام هزینه جداگانه‌ای دارند. در هر صورت حقوق تعیین شده مبنای محاسبه حق بیمه خواهد بود. پایه حقوق برای ماه‌های ۳۱روزه یک میلیون و ۸۹۶هزار تومان و برای ماه‌های ۳۰روزه یک میلیون و ۸۳۵هزار تومان است.
با این حساب حق بیمه با نرخ ۱۲درصد برای نیمه اول سال ۲۲۸هزار تومان و برای نیمه دوم سال ۲۲۰هزار تومان خواهد بود. اگر سراغ بیمه ۱۴درصدی بروید، حق بیمه برای نیمه اول ۲۶۵هزار تومان و برای نیمه دوم ۲۵۷هزار تومان تعیین می‌شود و برای بیمه ۱۸درصدی، حق بیمه نیمه اول سال ۳۴۱هزار تومان و نیمه دوم سال ۳۳۰هزار تومان در نظر گرفته می‌شود.
باید توجه داشته باشید که این ارقام مخصوص امسال است و سال به سال با تغییر پایه حقوق کارگری، افزایش پیدا می‌کند. همچنین برای سال ۹۹ حق سرانه درمان بیمه شدگان صاحبان حرف و مشاغل آزاد، ۵۵هزار و ۷۰۰تومان به ازای هر نفر تعیین شده است. این رقم سالانه توسط سازمان تامین اجتماعی اعلام می‌شود. هر کدام از انواع بیمه ۱۲، ۱۴، ۱۸ و ۱۸ به علاوه سرانه درمان مزایای خاص خودشان را دارند.
*** مزایای بیمه خویش‌فرما
بیمه خویش‌فرما صاحبان حرف و مشاغل آزاد بر اساس نرخ حق بیمه، مزایای متفاوتی دارد. آنهایی که حق بیمه با نرخ ۱۲درصد پرداخت می‌کنند، صرفا می‌توانند از خدمات مربوط به بازنشستگی استفاده کنند. در بیمه ۱۴درصدی، خدمات پرداخت مستمری بابت بازنشستگی بیمه‌شده و پرداخت مستمری به بازماندگان در صورت فوت بیمه‌شده اصلی ارائه می‌شود. در بیمه ۱۸درصدی، در این نوع بیمه خدمات پرداخت مستمری بازنشستگی و فوت و همچنین خدمات مربوط به ازکارافتادگی کلی ارائه می‌شود.
توجه داشته باشید که این بیمه شامل ازکارافتادگی جزئی و نقص عضو نمی‌شود، چون این موارد فقط به لحاظ حوادث ناشی از کار مطرح می‌شوند. با توجه به اینکه در بیمه‌های خویش‌فرما، کار و کارفرمایی مطرح نیست، حوادث ناشی از کار تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گیرند. کسانی که بخواهند علاوه بر خدمات بازنشستگی، فوت و از کار افتادگی، خدمات بیمه درمان تامین اجتماعی را هم داشته باشند، باید با انتخاب حق بیمه و سرانه درمان تعیین شده در هر سال را پرداخت کنند.
با این شرایط می‌توانند برای خودشان و افراد تحت تکفل، دفترچه بیمه تامین اجتماعی بگیرند. سرانه درمان سالانه تغییر می‌کند و امسال به ازای هر نفر ماهانه ۵۵هزار و ۷۰۰تومان است. بیمه‌شدگان خویش‌فرما اختیاری می‌توانند از کل خدمات بیمه تامین اجتماعی از جمله مستمری بازنشستگی، بیمه ازکارافتادگی، فوت و تعهداتی مثل درمان، هزینه‌های پروتز و اروتز، هزینه کفن و دفن، کمک هزینه ازدواج، ازکارافتادگی جزئی، غرامت دستمزد ایام بیماری و بارداری استفاده کنند. آنها با حق بیمه ۶۰۰هزار تومانی خود، تقریبا مشابه یک شاغل مشمول خدمات بیمه تامین اجتماعی می‌شوند.
*** نحوه خرید و مدارک لازم برای بیمه خویش‌فرما
برای خرید بیمه خویش‌فرما باید با همراه داشتن مدارک مورد نیاز به یکی از شعبه‌های سازمان تامین اجتماعی در شهر محل سکونت‌تان مراجعه کنید. سازمان مدارک را بررسی و نتیجه را به صورت کتبی به شما اعلام می‌کند. این مورد حدود دو ماه زمان می‌برد.
در صورت تایید شرایط، شما ۲۰روز کاری فرصت دارید تا برای تنظیم قرارداد بیمه به شعبه تامین اجتماعی مراجعه کنید و تا ۱۰روز بعد از امضای قرارداد، فیش اول را پرداخت کنید. از جمله مدارک لازم برای بیمه خویش‌فرما می‌توان به اصل و کپی تمام صفحات شناسنامه، اصل و کپی کارت ملی و کارت پایان خدمت یا معافیت و پنج قطعه عکس اشاره کرد. باید توجه داشته باشید که بیمه خویش‌فرما معاینه پزشکی احتیاج دارد.
*** شرایط لازم برای بیمه خویش‌فرما
کسانی که سابقه پرداخت حق بیمه ندارند، نمی‌توانند از بیمه خویش‌فرما استفاده کنند. چراکه اولین شرط آن داشتن حداقل ۳۰روز سابقه پرداخت حق بیمه است. کسانی می‌توانند بیمه خویش‌فرما داشته باشند که سن‌شان بین ۱۸ تا ۵۰سال باشد. افراد بالای ۵۵سال باید ابتدا حق بیمه سال‌های مازاد را پرداخت کرده باشند. یعنی اگر ۵۸سال دارید، برای شروع بیمه خویش‌فرما، باید حق بیمه سه سال را پرداخت کنید.
اگر سابقه پرداخت حق بیمه شما بیش از ۱۲۰ماه معادل ۱۰سال باشد، از شرط سنی معاف خواهید بود. اگر بیمه خویش‌فرما بخرید و حق بیمه پرداخت کنید، می‌توانید بعد از اشتغال و پرداخت حق بیمه توسط کارگاه، از سوابق بیمه‌ای خود استفاده کنید. در این صورت نیازی به ادامه پرداخت حق بیمه خویش‌فرما نیست و سوابق‌تان در بیمه اجباری و خویش‌فرما با هم جمع خواهد شد.
*** شرایط بازنشستگی بیمه خویش‌فرما
کسانی که خودشان را بیمه خویش‌فرما کرده‌اند، می‌توانند با شرایط سابقه‌ای و سنی بازنشسته شوند و مستمری بازنشستگی دریافت کنند. آقایان با ۳۰سال سابقه پرداخت حق بیمه و حداقل ۵۰سال می‌توانند بازنشسته شوند. برای خانم‌ها ۳۵سال سابقه پرداخت حق بیمه و حداقل سن ۴۵سالگی برای بازنشسته شدن لازم خواهد بود.
برای کسانی که می‌خواهند با در نظر گرفتن سن بازنشسته شوند، شرط سنی در نظر گرفته می‌شود. طوری که آقایان با سن بالاتر از ۶۰سال و خانم‌ها با سن بالاتر از ۵۵سال می‌توانند در صورت داشتن ۲۰سال سابقه پرداخت حق بیمه بازنشسته شوند. در صورت فوت بازنشستگان، همسر می‌تواند تا پایان عمر از مستمری بیمه خویش‌فرما استفاده کند. مستمری بازنشستگی بعد از مرگ همچنین به فرزندان پسر مجرد تا سن ۱۸سالگی و تا پایان دوره تحصیل و به فرزندان دختر مجرد در صورت شاغل نبودن پرداخت می‌شود.
