مهاجرت غریبانه ۳۷درصد مدالآوران المپیادهای ۸۰ تا ۸۶
روزنامه هفت صبح | از سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۱، ۳۷درصد از همه آنهایی که مدال المپیاد گرفته بودند (برابر با دو هزار و ۷۶۵ نفر) از کشور مهاجرت کردهاند. از همه آن مدالآورانی که مهاجرت را انتخاب کردند، فقط ۱۲۲ نفر دوباره به کشور خودشان برگشتهاند. حالا از بین این افراد، آنهایی که به مدال طلا رسیدند، امروز کجا هستند؟
مدالآوران طلا کجا هستند؟
در المپیاد فیزیک سال ۱۳۸۰ (۲۰۰۱) علی فراهانچی مدال طلا گرفت. او کارشناسی ارشد و دکترای خود را به ترتیب از دانشگاه هاروارد و ام.آی.تی دریافت کرده و امروز مدیرعامل یک صندوق سرمایهگذاری خطرپذیر با ۶۵۰ میلیون دلار دارایی است. همان سال امید اعتصامی هم مدال طلای کامپیوتر را آورد. او در دانشگاه برکلی درس خوانده ولی برخلاف بقیه امروز استاد دانشگاه پژوهشگاه دانشهای بنیادی در ایران است.
امید اعتصامی تنها فردی است که براساس بررسیهای ما بین سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵ مدال طلای المپیاد جهانی را آورده ولی هنوز ایران مانده است. مسابقات المپیاد جهانی شیمی هم آن سال در هند برگزار شد که شادی رجبی در آن نفر اول جهان شد. رجبی دکترای مهندسی پزشکی خود را از دانشگاه تورنتوی کانادا گرفته و امروز رزیدنت دانشگاه مک گیل است. سپهر فدایی هم از همان مسابقات مدال طلا برد و امروز به عنوان استاد دانشگاه در ایالت کلوریدا آمریکا در دانشگاه استنفورد آمریکا کار میکند.
امیررضا محسن کرمانی یکسال بعد (۲۰۰۲) مدال طلای فیزیک را به دست آورد. او دکترای مهندسی اقتصاد خود را از موسسه تکنولوژی ماساچوست گرفته و امروز استاد دانشگاه برکلی در کالیفرنیاست. مدال طلای شیمی آن سال به نورالسادات ترابی رسید که در پرینستون آمریکا زیستشناسی خوانده است. بهتاش بابادی، هم دارنده مدال طلای فیزیک همان سال است که لیسانس خود را از دانشگاه شریف و دکترای خود را از دانشگاه هاروارد گرفته و استاد دانشگاه مریلند است.
آرمان اکبریان و هادی فطامی شریعتپناهی هم سال بعد (۲۰۰۳) مدال طلای فیزیک را در تایوان گرفتند که به ترتیب امروز استاد گروه فیزیک دانشگاه بریتیش کلمبیا و مهندسی پزشکی جان هاپکینز هستند. همان سال محمدحسین باطنی مدال طلای کامپیوتر را آورد و بعد از فارغالتحصیل شدن از پرینستون آمریکا امروز عضو تیم تحقیقاتی گوگل است. نوا قرایی هم مدال طلای شیمی همان سال را دارد که به عنوان استاد دانشگاه در کمبریج تدریس میکند.
بهروز ابیری و مهرداد میربابایی برندگان طلای فیزیک در سال ۱۳۸۳ بودند که در کره برگزار شد.اولی امروز در کانادا استاد دانشگاه است و دومی در نیویورک تدریس میکند. در این سال (۲۰۰۴) المپیاد ریاضی در یونان برگزار شد که بعد از مدتها یک ایرانی توانست از آن یک طلا شکار کند. بهزاد مهرداد در دانشگاه نیویورک ریاضی خوانده و اینطور که در لینکدین خود نوشته در شرکت معروفی در آمریکا مشغول به کار است.
اشکان جعفرپور هم سال ۱۳۸۴ (۲۰۰۵) در اسپانیا به طلای فیزیک رسید.او امروز یکی از مهندسان نرمافزار گوگل است و قبل از این هم از سال ۲۰۱۴ در شرکت یاهو کار میکرد. او لیسانس خود را از دانشگاه شریف و دکترایش را از سندیگو گرفته است.
نیما آسودگی دارنده طلای فیزیک سال ۱۳۸۵ (۲۰۰۶) است و در دانشگاه تگزاس مهندسی برق خوانده و همان جا هم تدریس میکند. سال ۲۰۰۶ مدال طلای ریاضی را جابر زارع زاده به دست آورد که نورث وسترن آمریکا تحصیلاتش را ادامه داده و حداقل تا سال ۲۰۱۶ که به نظر میرسد همین دانشگاه بوده است ولی مشخص نیست بعد از آن به ایران برگشته یا نه. در این سال وحید لیافت هم مدال طلای کامپیوتر را میگیرد که امروز در دانشگاه استنفورد مشغول فعالیتهای پژوهشی است.
سال ۲۰۰۷ (۱۳۸۶) سپیده مهآبادی مدال طلای کامپیوتر را دریافت کرده و دکترای خودش را از ام آی تی گرفته و اینطور که در توئیترش نوشته در موسسه فنی تویوتا در شیکاگو مشغول به کار است. گزارش رصدخانه مهاجرت اطلاعات مهم دیگری هم دارد. مثلا اینکه ۲۵درصد از مشمولان بنیاد نخبگان یعنی برابر با حدود هزار و ۵۰۰ نفر مقیم خارج هستند. حدود هزار و ۵۰۰ نفر نیز سابقه خروج دارند. اما تنها حدود ۲۰۰ نفر از آنها برگشتند.
در همین بازه زمانی از تعداد حدود ۵۴ هزار نفر از رتبههای زیر هزار کنکور سراسری، بیش از هشت هزار نفر مهاجرت کردند. این تعداد ۱۵درصد از رتبههای زیر هزار کنکور را تشکیل میدهند. سال گذشته نیز محمد وحیدی، نایب رئیس اول کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس گفته بود:«در بین ۹۸ کشوری که نخبگان خود را با مهاجرت از دست میدهند، ایران جزو کشورهای با بالاترین آمارها قرار دارد.»
اطلاعات مهم دیگر این رصدنامه که برای دومین بار مرداد ماه سال ۱۴۰۰ ارائه شده تا امروز به صورت خلاصه شامل این موارد میشود:
تعداد دانشجویان ایرانی در خارج از کشور طی سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۸ افزایشی ۲/۳ برابری داشته است. اما از تعداد حدود ۵۶ هزار دانشجو، تعداد ایرانیان بازگشتی در طرح همکاری با متخصصان و دانشمندان ایرانی غیرمقیم تا فروردین ۱۴۰۰ تنها حدود۲هزار نفر بوده.
آمریکا، ترکیه، آلمان، ایتالیا و کانادا به عنوان پنج مقصد اصلی دانشجویان ایرانی در دنیا هستند. البته طی سالهای اخیر با افزایش هزینههای مهاجرت دانشجویی، مهاجرت آنها به کشورهایی همسایه مثل ترکیه و ارمنستان بیشتر شده است.
براساس آمارها تعداد پناهجویان ایرانی در سال ۲۰۱۷ حدود ۷۵ هزار نفر بوده که نسبت به سال قبل آن کاهشی بوده.به نظر میرسد این کاهش پناهجو بعد از توافق برجام رخ داده است.
در سال ۲۰۲۰ رتبه مهاجرفرستی ایران ۵۴ از ۲۳۲ کشور و برای دانشجو فرستی در رتبه ۱۹ از ۲۴۱ قرار دارد. همچنین در سال ۲۰۲۰ رتبه پناهنده فرستی ایران ۲۲ از ۱۹۴ بوده است.
مهاجرتهای اقتصادی مهمترین نوع و کانال مهاجرت ایرانیان است. همچنین بسیاری از مهاجرتهایی که از سایر کانالهای تحصیلی یا پناهجویی نیز انجام میشود انگیزههای اقتصادی دارد.