شرکت در قرعهکشی برای مالکان خودرو فرسوده بهصرفه است؟
روزنامه هفت صبح، گروه بازار| مرحله سوم ثبتنام در سامانه فروش یکپارچه خودرو در حالی بهپایان رسید که صاحبان خودروهای فرسوده برای اولینبار با پشتوانه سهمیه ۲۰درصدی در آن شرکت میکنند و شانس زیادی برای خلاص شدن از شر خودرو قدیمی و خرید یک ماشین تازه با قیمت کمتر از بازار آزاد خواهند داشت. قانون سهمیه خودروهای فرسوده را در قرعهکشی فروش خودرو ۱۰درصد تعیین کرده ولی با توجه به کندی روند سرعت جایگزینی خودروها، وزارت صنعت تصمیم گرفته سهمیه خودروهای فرسوده را بیشتر کند.
این فرصت احتمالا در دورههای بعدی هم وجود خواهد داشت و مالکان خودروهای فرسوده از این بهبعد میتوانند درخواست خود را در بازه زمانی تعیین شده برای ثبتنام و برگزاری قرعهکشی سامانه یکپارچه خودروها ثبت کنند. در قرعهکشی شهریور از ۶۰هزار خودرو، ۵۰درصد آنها به طرح جوانی جمعیت و ۲۰درصد به نوسازی خودروهای فرسوده اختصاص دارد. اگر اسم کسی در قرعهکشی بیرون بیاید و جواب استعلامها مثبت باشد، طرف دو ماه وقت دارد تا گواهی اسقاط خودرو را تحویل دهد و خودرو جدید تحویل بگیرد. درست مثل هر طرح اقتصادی دیگری، مزایا و معایبی در این پروسه وجود خواهد داشت.
جزئیات طرح جایگزینی خودرو فرسوده
قوانین زیادی برای نوسازی خودروهای فرسوده پیشبینی شده است اما فرآیند این کار از سال ۱۳۹۷ تا الان به کندی پیش میرود. ماده ۱۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو، خودروسازان را مکلف کرده در ازای تولید هر چهار دستگاه خودرو، یک گواهی اسقاط خودرو فرسوده ارائه دهند تا خودروهای تولیدی قابل شمارهگذاری باشند. این سازوکار پس از افزایش قیمت خودروها و کاهش تاثیرگذاری سازوکارهای تشویقی یا تنبیهی، روندی آهسته بهخود گرفت. بههمین دلیل در تازهترین چارهاندیشی برای رفع این مشکل سهمیهای مخصوص در قرعهکشی فروش خودرو لحاظ شده تا مردم خودشان نسبت به اسقاط و جایگزینی خودروهای فرسوده اقدام کنند. در قانون سهمیه مخصوص این کار ۱۰درصد است اما حداقل در نخستین مرحله با اختصاص سهمیه ۲۰درصدی از کل ظرفیت خودروهای عرضه شده تلاش کردهاند عقبافتادگیهای گذشته را جبران کنند.
برای استفاده از این طرح متقاضی باید به سایت sale.iranecar.com مراجعه کرده و نسبت به انتخاب محصول موردنظر خود اقدام کند. پس از انتخاب نوع طرح فروش، به مرحله ثبت اطلاعات هویتی هدایت شده و نسبت به ایجاد یا ویرایش پروفایل اقدام میکند. البته متقاضیان میتوانند قبل از انتخاب خودرو و قبل از انتخاب روش فروش نیز نسبت به ایجاد پروفایل در سایت فروش یکپارچه خودرو اقدام کنند. در مرحله بعدی، متقاضی باید اطلاعات خودرو فرسوده خود را ثبت و تایید کند. در پایان فرآیند، به متقاضی مالک خودرو فرسوده کد پیگیری اختصاص داده میشود و در صورتیکه تعداد متقاضیان طرح جایگزینی خودروهای فرسوده، بیش از ظرفیت فروش باشد، مراسم قرعهکشی انجام شده و منتخبین نهایی، مشخص خواهند شد.
شخص برنده باید ظرف مهلت حداکثر دو ماه، فرآیند اسقاط خودرو فرسوده خود را انجام داده و پس از ثبت تایید راهور در سیستم ستاد مدیریت حملونقل و سوخت، مبلغ لازم برای اختصاص خودرو جدید را واریز کند. در مرحله سوم که مهلت ثبتنام آن امروز به پایان رسید، مالکان خودروهای فرسوده اجازه ثبتنام برای ساینا S، پژو ۲۰۶ تیپ ۲، رانا پلاس TU5 سقف شیشهای، سورن پلاس جدید، پارس سال با موتور XU7، پارس TU5 و دناپلاس توربو شارژ اتوماتیک را داشتند. تحویل خودروها، سهماه پس از تکمیل وجه انجام خواهد شد. قیمت خودرو جایگزین براساس قیمت مصوب فروش در زمان واریز وجه مشخص میشود.
براساس آخرین برآوردها در حال حاضر ۲٫۵میلیون دستگاه خودرو فرسوده در کشور وجود دارد. در مواردی هم آمده چنانچه خودرویی به سن فرسودگی رسید، دیگر در کلانشهرها، اجازه تردد نداشته باشد اما با وجود تاکید قانون بر معیار سنی، پیش از این شکایت یک شهروند باعث شد دیوان عدالت اداری، معیار «مرز فرسودگی» را آزمون معاینه فنی تعیین کند. به این معنی که اگر خودرو بتواند معاینه فنی اخذ کند، دیگر مشمول فرسودگی، اسقاط و بازیافت نخواهد شد. قانون همچنین برای تعیین قیمت خودروی فرسوده و صدور گواهی اسقاط دچار سردردگمی است. بهطور کلی قیمت گواهی اسقاط، تابعی از «خودرو نو» و واقعیات و شرایط اقتصادی کشور است. در سال ۱۳۸۸ اگر قیمت خودرویی هفت میلیون تومان بود، برای آن گواهی اسقاط با ارزش یک میلیون تومان صادر میشد.
اگر همین نسبت یک به هفت را معیار قرار دهیم، در حال حاضر باید برای یک خودرو با قیمت ۲۰۰میلیون تومان، گواهی به ارزش ۲۸میلیون تومان صادر شود، با این حال گزارشها نشان میدهند تا خرداد امسال قیمت خودروهای فرسودهای مثل پیکان و پراید کاربراتور که هنوز قابلیت روشن شدن دارند و کامل و بدون تصادف هستند، گواهی به ارزش ۱۷میلیون تومان صادر کردهاند. به مالکان پراید انژکتوری ۱۸٫۵میلیون و به دارندگان پژو انژکتور هم ۲۳میلیون تومان گواهی اسقاط تعلق گرفته بود. عدد کم و ناچیزی است که باعث میشود اسقاط خودرو حداقل توسط صاحبان خودروهای فرسوده چندان صرفه نداشته باشد.
علت توقف طرح نوسازی خودروها در مدت اخیر همین مسئله است. ولی بهنظر میرسد با اختصاص سهمیه در قرعهکشی، قرار است قوانین و مقررات مربوط به اسقاط خودرو را هم تغییر دهند. بهطور کلی هرچقدر ارزش گواهی اسقاط خودرو باشد، آن عدد را از قیمت نهایی خودرو جدید کم میکنند و متقاضی باید مابهالتفاوت را واریز کند. با توجه به اینکه این افراد در قرعهکشی سهمیه ۲۰درصدی خواهند داشت، حداقل از این نظر معامله کمی صرفه اقتصادی پیدا خواهد کرد. مثلا قیمت کوییک S در قرعهکشی ۱۸۴میلیون و ۶۰۰هزار تومان است که نسبت به بازار آزاد حدود ۲۷میلیون و ۵۰۰هزار تومان ارزانتر است.
کدام خودرو، فرسوده محسوب میشود؟
رئیس انجمن مراکز اسقاط و بازیافت خودرو میگوید سن فرسودگی خودروها در ایران تقریبا ١۵سال است و طبق قانون مالکان خودروهای تولید سال ١٣٨۵ و ماقبل آن مشمول این طرح میشوند. افرادی که دارای خودروی فرسوده هستند، میتوانند در مرحله سوم فروش یکپارچه خودروها، ثبتنام کنند. پس از این کار چنانچه براساس کد ثبتنامی که از ستاد مدیریت حملونقل سوخت استعلام خواهد شد، خودرو فرسوده وجود داشته باشد، به شرط اسقاط خودرو ظرف مدت دو ماه و ارائه گواهی اسقاط توسط مالک خودرو فرسوده، مراحل ثبتنام در سامانه فروش یکپارچه تکمیل میشود و شخص برنده شده در قرعهکشی میتواند خودرو جدید خود را تحویل بگیرد. بهدنبال این موضوع برای بسیاری از مردم و متقاضیان این سوال ایجاد شد که معیار فرسودگی خودروها چیست؟
در حقیقت برای مردم این ابهام وجود داشت که از چه سنی بهبعد خودروها فرسوده اطلاق خواهند شد تا مشمول این طرح باشند؟ محمود مشهدیشریف، رئیس انجمن مراکز اسقاط و بازیافت خودرو، در اینباره به ایسنا میگوید معیار تشخیص خودرو فرسوده توسط سایت ستاد مدیریت حملونقل سوخت کشور تعیین شده است. در حقیقت هر خودرویی که با تایید این ستاد فرسوده شناخته شود، مشمول این طرح خواهد بود. بهگفته او ستاد مدیریت حملونقل سوخت نیز براساس فایل پالایشی که راهور ناجا در اختیار آنها قرار داده است، خودروهای فرسوده را مشخص میکنند.
در این فایل دقیقا خودروهایی که به سن فرسودگی رسیدهاند، مشخص شده است. بنابراین از افرادی که ثبتنام میکنند، براساس کد ثبتنامی، برای صحتسنجی از ستاد مدیریت حملونقل سوخت استعلام صورت خواهد گرفت، ستاد هم براساس فایل راهور ناجا، خودرو را تایید میکند که تاکنون اسقاط نشده و شرایط فرسودگی را دارد. بهگفته رئیس انجمن مراکز اسقاط و بازیافت خودرو، طبق قانون فعلی دارندگان خودروهای تولید شده تا سال ١٣٨۵ میتوانند اقدام به ثبتنام در این طرح کنند. چون حداقل باید ١۵سال از سن تولید خودرو گذشته باشد.
مقایسه شانس برنده شدن در قرعهکشی
مهلت ثبتنام در سومین مرحله فروش سامانه یکپارچه امروز به پایان رسید. درحالیکه با توجه به تعداد خودروهای درنظرگرفتهشده برای عرضه و همچنین سهم «مادران» و مالکان خودروهای فرسوده، شانس برنده شدن شهروندان عادی در مقایسه با دو دور قبل کاهش پیدا کرده است. در این مرحله ۵۰درصد ظرفیت قرعهکشی به طرح جوانی جمعیت اختصاص دارد و مادران دارای دو فرزند و بیشتر که فرزند دوم آنها در آبان ۱۴۰۰ بهدنیا آمده است، میتوانند در این طرح شرکت کنند. علاوه بر این، ۲۰درصد از ظرفیت قرعهکشی به مالکان خودروهای فرسوده که قصد اسقاط و جایگزینی خودرو خود را دارند، تعلق خواهد گرفت.
با در نظر گرفتن این دو سهمیه، شانس متقاضیان عادی برای برنده شدن در قرعهکشی خودرو کاهش پیدا کرده است. سهمیه مادران در دو مرحله قبل نیز اعمال شده، اما سهمیه فرسودهها مورد جدیدی است که با وجود تاکید قانون بر اعمال سهمیه ۱۰درصدی (حداقل)، وزارت صمت آن را دوبرابر کرده است. از طرف دیگر تعداد خودروهای عرضهشده در مرحله سوم فروش خودرو از مسیر سامانه یکپارچه نسبت به دو مرحله قبل کاهش پیدا کرده است. بنابراین این موضوع نیز در کاهش شانس برنده شدن بهخصوص برای مشتریان عادی تاثیرگذار است.
در مرحله اول فروش یکپارچه، ۱۷۶هزار و ۹۱۱ دستگاه خودرو عرضه شده بود. تعداد خودروها در مرحله دوم به ۱۰۴ هزار خودرو کاهش پیدا کرد و حالا در مرحله سوم شاهد عرضه تنها ۶۰ هزار دستگاه خودرو هستیم که از افت ۴۰درصدی نسبت به مرحله دوم و افت ۶۵درصدی نسبت به مرحله نخست حکایت دارد. با وجود کاهش تعداد خودروهای عرضه شده، تقاضا برای شرکت در قرعهکشی در مرحله دوم و نسبت به مرحله اول حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر بیشتر شده است. در مرحله اول فروش یکپارچه، چهار میلیون و ۲۰۰ هزار نفر ثبتنام کردند که از این بین ۱۴۵هزار نفر واجد شرایط طرح مادران بودند. تقاضا در مرحله دوم فروش نیز به حدود شش میلیون نفر رسید که ۲۰۰هزار نفر از آنها در طرح مخصوص مادران شرکت کرده بودند.
در مرحله سوم، سهمیه ۳۰ درصدی برای مشتریان عادی در نظر گرفته شده و این موضوع نشان میدهد آنها شانس بسیار کمی برای برنده شدن در قرعهکشی خودرو دارند. طبق سهمیهبندی انجامشده، در دور سوم فروش یکپارچه، ۳۰هزار خودرو به مادران خواهد رسید. اگر فرض کنیم در این مرحله نیز مانند دور قبل شش میلیون نفر ثبتنام کرده و واجد شرایط باشند و ۲۰۰هزار نفر در قالب طرح مادران شرکت کنند، از بین هر پنج، شش مادر متقاضی، یک نفر برنده لاتاری خودرو خواهد بود. همچنین با فرض وجود تقاضای پنج میلیون و ۸۰۰ هزارنفری برای مشتریان عادی و سهمیه تعویض خودروهای فرسوده و با توجه به ۳۰هزار خودرو باقیمانده، شانس برنده شدن آنها یک به ۱۹۴نفر است. طبق این محاسبات، عملا شانس مادران شرکتکننده برای برنده شدن در قرعهکشی مرحله سوم فروش خودرو، ۳۰برابر متقاضیان دیگر است.