سوءتفاهمات از افشای کارت واکسن وزیر بهداشت
روزنامه هفت صبح، علی رستگار | چند روز پیش تصویری از کارت واکسن وزیر بهداشت منتشر شد که سوءتفاهمات و حواشی سریالی عجیبی به دنبال داشت. اتفاق اول اینکه با انتشار این کارت واکسن، به ظاهر تناقضی در اظهارات چند روز پیش بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت دولت سیزدهم آشکار شد.
در وهله بعد این سوءتفاهم ایجاد شد که مسئولان وزارت بهداشت اعلام کردند می‌خواهیم از منتشرکنندگان این کارت واکسن شکایت کنیم، در صورتی که اصل حرف این نبود و صرفا تیتر غلط یک رسانه بقیه را به اشتباه انداخته بود. نکته سوم هم اینکه ماجرای کارت واکسن عین‌اللهی به طور غیرمستقیم زمینه‌ساز یک بحث منطقی درباره مخالفت پزشکان با مکانیزم فعلی الکترونیکی شدن نسخه‌ها شد. چکیده‌ای از پشت‌پرده این سه اتفاق را در ادامه مرور می‌کنیم.
کارت واکسن وزیر بهداشت چطور فاش شد؟
چند روز پیش بعضی کاربران شبکه‌های اجتماعی شروع کردند به انتشار کارت واکسن دیجیتال وزیر بهداشت. اطلاعات درج شده در این کارت نشان می‌داد بهرام عین‌اللهی در دو نوبت یکی اسفندماه پارسال و دیگری فروردین امسال واکسن روسی اسپوتنیک تزریق کرده. حالا چرا اینکه وزیر بهداشت چه واکسنی زده برای کاربران جالب شده بود؟
چون بهرام عین‌اللهی در روز دوازدهم دی ماه در حاشیه مراسم آغاز فاز سوم مطالعات بالینی واکسن نورا اعلام کرد: «بسیاری از مسئولان‌مان از واکسن داخلی استفاده می‌کنند، برای مثال حضرت آقا از واکسن برکت استفاده کردند، بنده و بسیاری از اعضای هیات دولت نیز همینطور.» منتشرکنندگان کارت واکسن وزیر بهداشت می‌پرسیدند که وزیر بهداشت اگر برکت زده پس چرا در کارت واکسن اسپوتنیک درج شده؟ عده‌ای حتی به زمان تزریق نوبت اول واکسن وزیر بهداشت هم ایراد گرفتند.
نکته‌ای که به نظر می‌رسد در این جنجال مغفول مانده اما این است که صرفا با نمایش تصویر کارت واکسن دیجیتال نمی‌توانیم ادعای وزیر بهداشت را رد کنیم چون ممکن است او به عنوان دز سوم از واکسن برکت استفاده کرده باشد و اطلاعات کارت واکسن دیجیتال هم در خیلی موارد با تاخیر زیاد درج می‌شود. نکته بعدی که باعث می‌شود این فرضیه را بیشتر جدی بگیریم این است که کارت واکسن وزیر بهداشت اولین بار حدود یک ماه و نیم پیش فاش شده بود.
آن زمان بحث بر سر این بود که چرا عین‌اللهی گفته دو دز واکسنم را تزریق کردم اما فقط یک دز واکسن برای او ثبت شده؟ حالا کارت واکسن دیجیتال وزیر بهداشت از کجا به دست آمده بود؟ اوایل آذرماه خود بهرام عین‌اللهی QR کد کارت واکسن دیجیتال خود را مقابل دوربین نشان داد. بعد هم علی تاجرنیا پزشک اصلاح‌طلب و از مسئولان دوره سابق نظام پزشکی با اسکن کردن همین کد تصویر کامل کارت واکسن وزیر را در توئیتر منتشر کرد.
این اتفاق همان زمان با واکنش تند روابط عمومی وزارت بهداشت مواجه شد. بنابراین بعید است که وزیر بهداشت خبر نداشته قبلا کد کارت واکسن او در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده و کاربران قادر هستند به راحتی ادعای او درباره تزریق واکسن برکت را محک بزنند. اتفاقی که در چند روز اخیر افتاده به همین سادگی است. رفتند دوباره کد منتشر شده در یک ماه و نیم قبل را اسکن کردند و دیدند خبری از واکسن برکت نیست. حالا ممکن است وزیر بهداشت نمی‌دانسته چنین اقدامی قابل تکرار است؟
وزارت بهداشت از چه چیزی شکایت دارد؟
روز گذشته بعضی رسانه‌ها از قول وزارت بهداشت تیتر زدند «از منتشرکنندگان کارت واکسن وزیر بهداشت شکایت می‌کنیم»؛ این جمله با استناد به اظهارات مسئول حقوقی سازمان بیمه سلامت نقل شده. در صورتی که اگر مصاحبه عبدالرحیم ترابی مدیر کل حقوقی سازمان بیمه سلامت را دقیق بخوانیم او هیچ‌جا نگفته قصد شکایت بابت انتشار کارت واکسن وزیر بهداشت را دارند. بحث او در مورد انتشار اطلاعات بیمه‌شدگان بیمه سلامت و مربوط به مقوله نسخه‌های الکترونیکی است.
خلاصه حرف او این است که بعد از افشای کارت واکسن و شماره ملی وزیر بهداشت، یک پزشک مخالف نسخه‌های الکترونیکی رفته صفحه اطلاعات مربوط به وزیر بهداشت در سامانه بیمه سلامت را منتشر کرده تا بگوید این سامانه تا چه حد بی در و پیکر است. از دید بیمه سلامت اما این اقدام او نقص حریم خصوصی است. این جمله را از مسئول حقوقی بیمه سلامت به نقل از خبرگزاری مهر بخوانید:
«انتشار تصویری از کارت واکسیناسیون وزیر بهداشت و مشخص شدن کد ملی و تاریخ تولد ایشان و همچنین استفاده از شماره تلفن همراه بیمه شده، منجر به سوءاستفاده یکی از پزشکان و دسترسی به صفحه اول اطلاعات شخصی وزیر شده است. این اقدام مصداق بارز نقض حریم خصوصی و افشای اطلاعات و همچنین نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی بوده و پیگیری‌های لازم حقوقی در این زمینه انجام خواهد شد.»
جزئیات این ماجرا را حالا در بخش بعد توضیح می‌دهیم. تا همین جا اما مشخص است که بحثی درباره شکایت از منتشرکنندگان کارت واکسن وزیر بهداشت نیست. بعضی رسانه‌ها این دو موضوع را با هم مخلوط کردند و حتی رفتند با یکی از وکلا مصاحبه گرفتند که او تایید کند انتشار کارت واکسن نقض حریم خصوصی نیست. بعد هم ماجرا چشم بسته در کانال‌های خبری کپی شده، در صورتی که از اساس تیتر موردنظر به اشتباه انتخاب شده است.
دسترسی به اطلاعات بیمه‌شدگان با یک کد ملی؟
از ابتدای ماه جاری سیستم نسخه‌نویسی در ایران به صورت الکترونیکی شده. تصمیمی که پزشکان به طور جدی با آن مخالفند. چند روز پیش البته این مجوز صادر شد که تا اردیبهشت ماه در موارد خاص نسخه‌های کاغذی همچنان معتبر باشد اما اصل پروژه همچنان پابرجاست. حالا یکی از پزشکان به اسم امید رضایی که در اینستاگرام هم چهره مشهوری است و در دنیای ادبیات هم دستی بر آتش دارد، آمده به بهانه انتشار کارت واکسن وزیر بهداشت ثابت کرده که با سیستم جدید فقط با داشتن یک کد ملی می‌توان به کل اطلاعات بیمه‌شدگان دسترسی داشت.
امید رضایی تصویری از پروفایل بهرام عین‌اللهی در سامانه بیمه سلامت منتشر کرده و توضیح داده که اگر کسی کاربر سایت باشد با وارد کردن یک شماره ملی می‌تواند به اطلاعات شخصی بیمه شده مثل تاریخ تولد، شماره موبایل، آدرس محل سکونت، وضعیت اعضای خانواده پی ببرد و حتی به میل خود دارویی هم برای او تجویز کند و سابقه پزشکی بسازد. در واقع این پزشک می‌گوید مکانیزمی که برای نسخه‌های الکترونیکی طراحی شده کارآمد نیست و باید بساط آن برچیده شود. اتفاقی که واکنش مسئول حقوقی بیمه سلامت را به دنبال داشته، اقدام همین پزشک است.
عبدالرحیم ترابی توضیح داده: «دسترسی به سوابق بیمه‌شدگان از قبیل سابقه دارو و خدمات پاراکلینیک تجویزی برای بیماران فقط با اجازه بیمه شده و به وسیله رمز دو مرحله‌ای فراهم است و این اطلاعات در حال حاضر فقط به پزشکان نمایش داده می‌شود.» امید رضایی در اینستاگرام پست دیگری هم منتشر کرده و با تکرار انتقادهای خود به طرح فعلی نسخه‌های الکترونیکی گفته بهتر بود مثل کشورهای دیگر برای بیماران کارت الکترونیکی جایگزین دفترچه می‌شد و برای پزشکان امضای الکترونیکی تعریف می‌کردند. جالب اینکه تصاویر دیگری هم او منتشر کرد که نشان می‌داد بعد از این مناقشه تازه در سامانه بیمه سلامت، اطلاعات شخصی بیمه‌شدگان شامل قسمتی از شماره تلفن همراه و تاریخ تولد پوشانده شده است. چقدر مفید و به فوری!
