سلاطین سریالسازی در ۴۰سال اخیر
روزنامه هفت صبح، مرجان فاطمی | در ۴۲ سالی که از پیروزی انقلاب میگذرد، کارگردانهای بسیاری در تلویزیون فعالیت کردهاند و سریالهای فراوانی هم برای این رسانه ساخته شده است. با وجود این فراوانی در سریالها و کارگردانها اما فقط چند کارگردان مطرح وجود دارند که آثارشان ماندگار شده و بعد از گذشت سالیانسال، هنوز هم در ذهن مخاطبان باقی مانده است.
برخی از این کارگردانها چندان پرکار نبودهاند؛ مثل زندهیاد علی حاتمی، بهروز افخمی یا محمدعلی نجفی، که بعد از ساخت یک کار مهم و تاثیرگذار، یا همکاریشان را با این رسانه قطع کردند یا نهایتا دو سریال در کارنامه سریالسازیشان دیده میشود. درباره سایر کارگردانهای مهم بعد از انقلاب اما چنین موردی صدق نمیکند.
داود میرباقری، حسن فتحی، سیروس مقدم، مهران مدیری، محمدحسین لطیفی، مهدی فخیمزاده، فرجالله سلحشور، رضا عطاران، سعید سلطانی، قاسم جعفری و علیرضا افخمی از جمله مهمترین این سریالسازها هستند. برخی از آنها کماکان به همکاری با این رسانه ادامه میدهند، برخی قید این رسانه را زدهاند و فرجالله سلحشور هم که از میان ما رفته است.
*** داود میرباقری
اولین سریال: گرگها (۱۳۶۴) / تعداد سریال: ۸ سریال ۶ تلویزیونی ۲ خانگی / مهمترین سریالها:
گرگها، امام علی (ع)، مختارنامه، معصومیت از دست رفته.
چطور شروع کرد: میرباقری درست است که پیش از «گرگها» چند تلهتئاتر برای تلویزیون کارگردانی کرد، اما آنچه که موجب شد نام او در تلویزیون سر زبانها بیفتد، همین سریال «گرگها» بود؛ سریالی که با حضور کلی بازیگر صاحبنام ساخته شد. این سریال چه از منظر روایت قصه و چه از منظر ساختار و معرفی شخصیتهایش چنان قوی و مستحکم بود که نشان میداد یک استعداد بزرگ در عرصه کارگردانی در حال ظهور است. گرگها شروعی امیدوارکننده برای داود میرباقری بود.
چطور ادامه داد: میرباقری بعد از موفقیت «گرگها» شروع کرد به ساخت سریال «رعنا»؛ سریالی که برخلاف «گرگها» اثری معاصر بود و توانایی میرباقری را در این عرصه هم به اثبات رساند. بعد از «رعنا» مهمترین پروژهاش؛ یعنی سریال «امام علی (ع)» را کلید زد. این سریال، میرباقری را در نقطه اوج قرار داد و بعد از آن این مسیر را در «معصومیت از دست رفته» و «مختارنامه» هم ادامه داد. تجربههای میرباقری در شبکه نمایش خانگی، کاملا متفاوت بود. او در این عرصه، به ساخت دو سریال کمدی دست زد.
بهترین سریال از نگاه هفت صبح :هنوز هم «امام علی (ع)» در مقایسه با سایر آثار تاریخی مذهبی، بهترین سریال به نظر میرسد. میرباقری زمانی دستبهکار ساخت این پروژه شد که پیش از او هیچکس تجربهای در این زمینه نداشت. این سریال بهخوبی زندگی و زمانه امام علی (ع) را به تصویر کشید. علاوهبر قدرت فیلمنامه در خلق موقعیتها، دیالوگهای پرمغز، دراماتیزه کردن وقایع تاریخی و شخصیتپردازی دقیق اشخاص، میرباقری در بازی گرفتن از بازیگران هم موفق ظاهر شد.
نکته ویژه: داود میرباقری تبحر زیادی در ساخت سریالهای تاریخی مذهبی دارد. آثارش در مقایسه با سایر سریالهای تاریخی مذهبی، هم به لحاظ محتوایی و هم ساختاری، آثار قابلقبولتری است. درواقع میتوانیم او را هم به جهت تعداد آثار تاریخی و هم موفقیتی که در ساخت آنها به دست آورده است مهمترین کارگردان تاریخی مذهبی ساز تلویزیون بنامیم. او این روزها مشغول ساخت سریال تاریخی سلمان فارسی است.
*** حسن فتحی
اولین سریال: همسایهها (۱۳۷۲) / تعداد سریال: ۱۵ سریال ۱۲ تلویزیونی ۳ خانگی
مهمترین سریالها: پهلوانان نمیمیرند، شب دهم، مدار صفر درجه، میوه ممنوعه و شهرزاد
چطور شروع کرد: پیش از ساخت «پهلوانان نمیمیرند»، چند سریال برای تلویزیون ساخت، اما فتحی در آن سالها بیشتر به عنوان یک تلهتئاترساز در تلویزیون شهره بود. فتحی تلهتئاترهایش را با حضور بازیگران سرشناس تئاتر، از جمله زندهیاد جمیله شیخی، احمد آقالو، رضا بابک و… و بر اساس نمایشنامههای معروف کارگردانی کرد؛ تلهتئاترهایی که در زمان خودش مورد توجه قرار گرفتند و بستر را برای حضور او در عرصه سریالسازی هموار کردند.
چطور ادامه داد: حسن فتحی بعد از ساخت این سه سریال، در سال ۱۳۷۶ اولین سریال تاریخیاش را کارگردانی کرد. «پهلوانان نمیمیرند» یکی از آثار موفق کارنامه سریالسازی حسن فتحی بود و موفقیت آن، انگیزهای برای ساخت سریالهای تاریخی «روشنتر از خاموشی»، «شب دهم»، «مدار صفر درجه» و «شهرزاد» شد. البته فتحی سریالهای معاصر درجهیکی از جمله «میوه ممنوعه» و «در مسیر زایندهرود» و آثار متوسطی مانند «زمانه» و «اشکها و لبخندها» را هم در کارنامه دارد.
بهترین سریال از نگاه هفت صبح : انتخاب از میان آثار حسن فتحی کار سختی است، اما بااینحال به نظر میرسد سریال «مدار صفر درجه» هنوز هم قدرت بیشتری نسبت به سایر آثار این کارگردان دارد. «مدار صفر درجه» داستان جذابی داشت و اتفاقهای مهم تاریخی، از جمله هولوکاست و جنگ جهانی دوم به خوبی در آن دراماتیزه شده بودند. شخصیتها پرداخت قدرتمندی داشتند، فضای جنگ جهانی دوم به درستی ساخته شده بود و بازی بازیگران هم از جمله نقاط قوت آن بود.
نکته ویژه: حسن فتحی تبحر زیادی در روایت قصههای عاشقانه در بستر وقایع تاریخی مهم دارد. او وقایع تاریخی را چنان با یک داستان عاشقانه ادغام میکند که مخاطبان با هر سطح سواد و سلیقه و هر طرز فکری جذب آن میشوند و در کنار این داستان عاشقانه، اتفاقهای تاریخی را هم مرور میکنند. او در «شب دهم»، «مدار صفر درجه» و «شهرزاد» دقیقا روی همین الگو پیش رفت و به موفقیت رسید.