خاندان لاریجانی؛ از پدر مرجع تقلید تا پسران سیاست‌ورز
روزنامه هفت صبح، مصطفی آرانی | اسفند ۲۹ سال پیش، رهبر انقلاب پیامی صادر کردند و از رحلت «فقیه عالی مقامی» سخن گفتند که به تعبیر ایشان، وجود با برکتش «یکی از برکات الهی بر حوزه علمیه قم» و فقدانش «ضایعه‌ای بزرگ» محسوب می‌شد. در انتهای آن پیام، این حادثه مصیبت بار، «به فرزندان برومند ایشان» تسلیت گفته شده بود. آن فقیه عالی مقام آیت الله میرزا هاشم آملی لاریجانی بوده و فرزندان او هم ۵ پسر و یک دختر هستند که هر یک به قول معروف «برای خودشان کسی شده‌اند». با هم نگاهی کنیم به این خانواده معروف و مهم، آن هم در زمانه‌ای که استعفای آملی لاریجانی از شورای نگهبان، یک بار دیگر باعث توجه به این خانواده در محیط سیاسی ایران شده است.
فقیه اصولی
سال ۱۳۲۲ هجری قمری که معادل سال‌های ۱۲۸۲ و ۱۲۸۳ هجری شمسی است؛ سال تولد میرزا هاشم آملی است. این تاریخ ۳ سال قبل از انقلاب مشروطیت ایران است. پدرش ارباب محمد اردشیر لاریجانی بود. ارباب روستای «پردمه» و صاحب ملک و اموال بسیار در شمال و تهران که سال‌ها بعد، اصلاحات ارضی یا همان انقلاب سفید شاه، او را هم مثل باقی زمین‌داران، بی‌نصیب نگذاشت اما میرزا محمد را از اسب و اصل نینداخت. برای اینکه به روستای لاریجانی‌ها بروید ابتدا باید از آمل گذر کنید و به لاریجان برسید. از آنجا هم راهی روستایی را گز کنید تا به پردمه برسید. این روستا، علاوه بر لاریجانی‌ها، افراد صاحب‌نام دیگری هم دارد.
سلیمانی‌ها با کمپانی عظیم و پرآوازه فرآورده‌های لبنی و گوشتی «کاله» و دکتر علی رنجبر از بزرگ‌ترین تاجران ایران و مالک قبلی شرکت روغن «غنچه». میرزا هاشم در آستانه ۳۰سالگی برای کسب علم و البته دوری از فضای سیاسی ایران که با ظهور رضاخان به شکل فزاینده‌ای ضد دینی شده بود؛ نزد علمای نجف می‌رود. در آستانه ۶۰سالگی و در ابتدای دهه ۴۰ شمسی، آیت الله میرزا هاشم آملی که در این زمان به مرجع تقلید مسلمین تبدیل شده بود به قم آمد تا صله رحمی کند اما در قم ماندگار شد و درس و بحث خود را به راه انداخت. او ۷ اسفند ۱۳۷۱؛ بعد از یک دوره بیماری دار فانی را وداع گفت.
محمد‌جواد لاریجانی
بزرگ‌ترین برادر لاریجانی‌ها، این روزها، ۷۰ساله است. در آغاز راه تحصیل، قدم در راه پدر گذاشت و به حوزه علمیه رفت اما بعد از مدتی، ابتدا از طریق دانشگاه صنعتی شریف و سپس از طریق دانشگاه برکلی در آمریکا پا در دنیای حساب و کتاب و ریاضیات گذاشت و تا دوره دکترا هم رفت. بعد از انقلاب اسلامی، او نماینده سه دوره از مجلس شورای اسلامی و به تعبیری، موسس مرکز پژوهش‌های نهاد قانون‌گذاری در ایران بوده و در وزارت خارجه هم به عنوان معاون علی اکبر ولایتی نقشی مهم ایفا می‌کرده است. در سال‌های دهه ۶۰ او همچنین
نقشی در نظریه‌پردازی و تئوری‌سازی سیاسی هم ایفا می‌کرده که نتیجه آن کتابی در زمینه حکومت اسلامی و نیز نظریه ام القری در سیاست خارجی ایران بوده است. اما دهه ۷۰ برای لاریجانی جور دیگری آغاز شد. او ابتدا به مرکز تحقیقات فیزیک نظری رفت و نقشش کمی حاشیه‌ای شد. دیدارش با یکی از مقامات انگلیسی در آستانه انتخابات ریاست جمهوری هم برای کاندیدایی که برایش کار می‌کرد (ناطق نوری) گران تمام شد. او بعدها به خاطر اتهامات اقتصادی که احمدی‌نژاد به او وارد کرد، مورد توجه افکار عمومی قرار گرفت. او که سال‌ها دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضائیه بود، حالا فقط رئیس مرکز فیزیک نظری است که البته متصدی دامنه‌های آی.آر. در ایران هم به شمار می‌رود.
فاضل لاریجانی
پسر دوم میرزا هاشم، رئیس واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد واحد آیت‌الله آملی است. فاضل (۶۸ ساله) در رشته فیزیک تحصیل خود را آغاز کرده و بعد از گذران دوره‌ای در دانشگاه صنعتی شریف به ایالات متحده آمریکا رفته و در آنجا دوره دکترای خود را به پایان رسانده است. او همچنین در ایران به تحصیل فلسفه ادامه داده است. نام فاضل لاریجانی بیش از هر جای دیگر در جریان استیضاح وزارت کار و امور اجتماعی محمود احمدی‌نژاد مطرح شد. جایی که رئیس جمهور وقت با پخش فیلمی، فاضل لاریجانی را در حال گفت‌وگو با سعید مرتضوی نشان داده و اتهاماتی را از این طریق به برادران لاریجانی وارد کرد. پرونده این اظهارات همچنان در دادگاه مفتوح است.
علی لاریجانی
داستان سیاسی علی لاریجانی (۶۴ ساله) را باید از زمان وصلت او با دختر آیت‌الله شهید مطهری آغاز کرد. پس از این وصلت بود که داماد به فرموده پدر همسر مدتی در سازمان صداوسیما فعالیت کرد اما پس از آن و به مدت بیش از ۱۰ سال کار فرهنگی را به زمین گذاشت و به سپاه رفت. او در سپاه تا سمت معاونت ستاد کل سپاه پاسداران هم پیش رفت تا اینکه به وزارت فرهنگ و ارشاد رفت و دوباره مسئولیتی فرهنگی پذیرفت. بعد از مدتی هم به حکم رهبر انقلاب وارد سازمان صداوسیما شد.
وقتی که دوره ریاست سازمان به پایان رسید و بعد از شکست در انتخابات سال ۱۳۸۴؛ او وارد عرصه دیپلماسی شد و به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، مذاکرات هسته‌ای را در دولت محمود احمدی‌نژاد به پیش برد. کمتر از ۲ سال بعد، آب او و محمود احمدی‌نژاد در یک جوی نرفت و استعفا داد. حدود یک‌سال بعد هم به عنوان نماینده از شهر قم، به مجلس وارد شد و کرسی ریاست مجلس را هم از آن خود کرد و آن را تا سال ۹۸ در اختیار داشت و حالا رکورددار میزان طول ریاست مجلس در ایران (با ۱۲ سال ریاست) است.
چنانچه می‌دانید البته دومین تلاش او برای ریاست جمهوری در همین انتخابات ۱۴۰۰ و در حالی که لاریجانی به سبب نزدیکی به حسن روحانی و مواضع اعتدالگرایانه، مغضوب اصولگرایان شده، با رد صلاحیت توسط شورای نگهبان ناکام ماند و او حالا فقط عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و دستیار رهبر انقلاب در امور روابط راهبردی ایران و چین است.
صادق لاریجانی
صادق لاریجانی (۶۱ ساله) نیز مانند دو برادر دیگر خود، نخست راه تحصیلات جدید را پی گرفت و حتی توانست بورس خارج از کشور خود از دانشگاه صنعتی شریف را هم بگیرد. با این حال در آستانه سفر خارج از کشور، گویا وصیت پدر باعث می‌شود که راه زندگی او متحول شود. در سال ۱۳۵۶ وارد حوزه علمیه می‌شود و از همان ابتدا هم به عنوان طلبه فاضل و درسخوان شناخته می‌شود. او حدودا ۱۲ سال بعد، تدریس خود در حوزه و دانشگاه را هم آغاز می‌کند.
او در دهه ۷۰ به شدت با افکار و نظریات افرادی چون دکتر عبدالکریم سروش که تئوری قبض و بسط شریعت را مطرح کرده بودند، مقابله می‌کند و دو کتاب در رد این تفکر می‌نویسد. او نخستین‌بار در سال ۱۳۷۷ وارد دنیای سیاست می‌شود و به عنوان نماینده مجلس خبرگان رهبری نقش آفرینی می‌کند. سه سال بعد هم با حکم رهبر انقلاب، عضو شورای نگهبان می‌شود ولی عالی‌ترین سمت خود را در مرداد ۱۳۸۸ از رهبر انقلاب می‌گیرد. وقتی که به عنوان قاضی القضات و ریاست قوه قضائیه منصوب می‌شود. این دوره البته در نهایت با دعای خیری از سوی سیاسیون ایرانی به پایان نمی‌رسد چرا که اصلاح طلبان از آن دادگاه‌های ۸۸ را به یاد دارند و اصولگرایان معتقدند که صادق لاریجانی در این دوره، چندان توجهی به مبارزه با فساد در قوه نکرد و مفاسدی چون پرونده طبری از آن بیرون آمد.
با این حال رهبر انقلاب با حکم ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام برای لاریجانی، نشان داد که همچنان به وی اعتماد دارد. اما تنش میان اصولگرایان و صادق لاریجانی، از سال ۹۸ تاکنون در سه مقطع به اوج رسید. یکی در دوره دادگاه طبری، دیگری در دوره سخنان آیت‌الله یزدی علیه او و نامه تند لاریجانی به یزدی و دست آخر وقتی شورای نگهبان به استدلال‌های آملی لاریجانی برای عدم رد صلاحیت برادر توجهی نکرد، او بعد از مجموعا ۱۱ سال عضویت در شورای نگبهان، از این شورا استعفا داد.
باقر و فاضله لاریجانی
باقر لاریجانی متولد ۱۳۴۰ در قم است و کمتر از سایر برادران وارد سیاست شده است. او تحصیلات پزشکی دارد و در سال ۱۳۷۲ توانسته تخصص خود در غدد درون ریز و متابولیسم را از دانشگاه علوم پزشکی تهران اخذ کند. مهم‌ترین سمت‌های اجرایی باقر لاریجانی معاونت وزارت بهداشت و ریاست دانشگاه علوم پزشکی تهران بوده است. اختلاف بر سر برکناری یا ابقای او دلیل اصلی عزل مرضیه وحید دستجردی، وزیر بهداشت دولت دهم بوده است.
برادران لاریجانی خواهری هم به نام فاضله دارند که همسر سیدمصطفی محقق داماد است. آنان از این طریق به خاندان محقق و از طریق ایشان به خاندان حایری یزدی متصل می‌شوند. از طرف علی لاریجانی، آنان به خانواده شهید مطهری، از طرف صادق لاریجانی، آنان به خانواده آیت الله وحید خراسانی و از طرف باقر لاریجانی به خانواده آیت الله حسن زاده آملی وصل هستند. همچنین آنان از طرف خانواده مادری خود نسبتی با احمد توکلی، نماینده مجلس و نیز آیت الله جوادی آملی دارند.
