۹۰‌درصد آتش‌سوزی جنگل‌ها عمدی است

روزنامه هفت صبح | مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گزارشی منتشر کرده درباره علل آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع که حاوی یک نکته جالب است. اینکه فقط ۱۰ درصد آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع کشور توسط عوامل طبیعی اتفاق می‌افتد و ۹۰ درصد آتش‌سوزی‌ها عامل انسانی دارد و به صورت عمدی اتفاق می‌افتد.

قبلا هم البته این نکته از سوی بعضی کارشناسان مطرح شده بود، اما حالا بازوی مشورتی مجلس شورای اسلامی هم به طور رسمی آن را تأیید کرده است. منظور از حوادث طبیعی اتفاقاتی مثل صاعقه و وزش بادهای گرم و … است و به نظر می‌رسد عامل انسانی مسائلی مثل اختلافات قومی و عشیره‌ای و ایجاد آتش‌سوزی به منظور ضربه زدن به طوایف و اقوام دیگر باشد.

ضمن اینکه تبدیل جنگل به مرتع برای تامین علوفه دام و تهیه و فروش زغال و گسترش اراضی کشاورزی همجوار هم نیت بعضی دیگر از عوامل انسانی است. این گزارش نکات خواندنی دیگری هم دارد که بخشی از آن را در اینجا نقل می‌کنیم:

* طی ۲۰ سال گذشته در ایران نشان می‌دهد که به طور متوسط هرساله، به‌ویژه با فرارسیدن ماه‌های گرم، بیش از ۱۰۰۰ فقره آتش‌سوزی صرفا در جنگل‌ها رخ داده و نزدیک به ۳۵۰۰ هکتار از عرصه‌های جنگلی در طعمه آتش گرفتار شده و بخشی از این عرصه‌ها نیز کاملا از بین رفته‌اند.

* عوامل غیرعمدی ازجمله سهل‌انگاری یا کم‌توجهی گردشگران، چوپانان، جنگل‌بانان، کشاورزان در انجام اقدامات مخاطره‌آمیز مانند خاموش نکردن صحیح آتش، انداختن ته‌سیگار روشن در طبیعت، رها کردن زباله‌های پرخطر مانند بطری‌های شیشه‌ای و … دخالت داشته است.

* غالب بودن نقش عامل انسانی در وقوع آتش‌سوزی‌ها، به‌ویژه آتش‌سوزی‌هایی که از روی عمد رخ می‌دهند و دلایلی که باعث شده جامعه محلی بعضا خود عامل وقوع آتش‌سوزی باشند یا اینکه حداقل در برابر وقوع آتش‌سوزی احساس مسئولیت چندانی نداشته باشند، نشان از این دارد که کشور و متولیان امر نتوانسته‌اند در زمینه آموزش، فرهنگ‌سازی و حل مشکلات معیشتی و اقتصادی مردم وابسته به جنگل‌ها و مراتع، اقدامات اثرگذاری داشته باشند.

* در ایران طبق گزارش فائو، بین سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۲ میلادی، سالانه به‌طور متوسط ۶۵۰۰ هکتار از جنگل‌های ایران در اثر آتش‌سوزی نابود شده است. این آمار در طول سال‌های گذشته افزایش دوبرابری داشته است، به‌طوری‌که طبق آمار سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، در طول دو دهه اخیر نزدیک به ۳۰۰۰۰ فقره حریق در جنگل‌ها و مراتع کشور رخ داده و منجر به سوختن بیش از ۲۸۰ هزار هکتار از سطح جنگل‌ها و مراتع در آتش شده که به طور متوسط، سالانه حدود ۱۴ هزار هکتار از جنگل‌ها و مراتع کشور در معرض آتش‌سوزی قرار گرفته است.

* با توجه به تعریف فائو از جنگل، کشور ایران از نظر مساحت پوشش‌های جنگلی با ۱۱ میلیون و ۷۵ هزار هکتار، در میان ۱۹۳ کشور دنیا جایگاه ۵۴ را به خود اختصاص داده است، درحالی‌که طبق آخرین اعلام سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، در سال ۱۳۹۷، از ۱۳۵ میلیون هکتار عرصه‌های طبیعی، سطح جنگل‌های ایران ۱۴٫۱۳۹ میلیون هکتار است که حدود ۸٫۸ درصد از مساحت ۱۶۴ میلیون و ۸۰۰ هزار هکتاری کل ایران را شامل می‌شود. دلیل اختلاف در مساحت جنگل‌های ایران بین فائو و منابع داخلی، تفاوت در تعریف جنگل از نظر ایران و فائو است.

* جنگل‌های ایران نسبت به دهه ۲۰ و نخستین اندازه‌گیری از مساحت آنها در سال ۱۳۲۱ که توسط مرحوم دکتر کریم ساعی (بنیانگذار علوم منابع طبیعی در ایران)‌ البته بدون وسایل سنجش و اندازه‌گیری دقیق امروزی حدود ۱۹٫۵ میلیون هکتار و در سال ۱۳۲۹، ۱۸٫۷ میلیون هکتار برآورد شده بود، کاهش زیادی داشته و حدود ۵ میلیون هکتار از جنگل‌های کشور از بین رفته است. همچنین در سال ۱۳۴۳ دفتر فنی مهندسی منابع طبیعی ایران آمار رسمی مساحت جنگل‌های کشور را ۱۸ میلیون هکتار اعلام کرد.

* سرانه جنگل برای هر فرد در ایران تقریبا یک‌سوم سرانه جهانی بوده و کمتر از ۰٫۲ هکتار است درحالی‌که سرانه جهانی جنگل ۰٫۵۲ هکتار است.

* حدود ۷۸ درصد آتش‌سوزی‌ها سطحی است و تنه و تاج درختان به‌ترتیب ۱۶ و ۶ درصد دچار آتش‌سوزی می‌شوند. به عبارت دیگر در بیشتر آتش‌سوزی‌ها، پوشش‌های گیاهی یک‌ساله و علفی، تراشه، خرده‌چوب و رستنی‌های کوچک دچار آتش‌سوزی شده و از بین می‌روند و تنه و تاج درختان کمتر آسیب می‌بینند. بنابراین این امر از لحاظ مدیریت آتش‌سوزی می‌تواند مهم باشد.

* درمجموع در طول ۱۳ سال اخیر، به‌دنبال وقوع آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع، نزدیک به ۱۷ هزار میلیارد خسارت مالی وارد شده است.

* به ازای هر هکتار عرصه جنگلی سوخته‌شده، ۲۱٫۱ میلیون تومان برای اطفای حریق هزینه شده و احیا و بازسازی جنگل‌های دچار حریق‌شده نیز ۲۴ میلیون تومان هزینه دربر داشته است.