۴۰‌سال بعد از حمله به پایگاه هوایی اچ-۳

روزنامه هفت صبح، مصطفی آرانی| پانزدهم فروردین امسال چهلمین سالروز حمله به پایگاه هوایی اچ-۳ یا الولید در عراق بود. عملیاتی که محیرالعقول‌ترین عملیات نیروی هوایی ارتش در طول جنگ هشت سال است چراکه در آن پایگاهی مورد اصابت قرار گرفته که با خط مستقیم ۵۵۰کیلومتر با نخستین نقطه مرز ایران فاصله دارد.

به عبارتی دیگر فاصله این پایگاه تا بیروت،کمتر از فاصله آن تا نفت شهر در نقطه مرزی استان ایلام است.به این بهانه و بعد از انتشار سه گزارش خبری به قلم مهدی بختیاری، خبرنگار برجسته حوزه دفاعی و امنیتی اصولگرا در اینستاگرام شخصی خود، مطلب علی دادپی، استاد دانشگاه دالاس و سینا عضدی، محقق موسسه مطالعات خاورمیانه جورج واشنگتن در بی.بی.سی و مطلب بابک تقوایی در ایندیپندنت فارسی؛تصمیم گرفتیم روایتی از این عملیات و البته سرنوشت همه افرادی را که در آن دخیل بودند مرور کنیم.

* یک: وقتی جنگ ایران و عراق در مهر سال ۱۳۵۹ آغاز شد، ایران تقریبا در همه جبهه‌ها شکست خورد مگر در سه جبهه:مقاومت در خرمشهر توسط مقاومت مردمی در این شهر و البته تکاوران نیروی دریایی مستقر در بوشهر که به این شهر اعزام شده بودند، ممانعت از سقوط آبادان به طور عمده با رشادت لشکر ۷۷ پیروز خراسان و البته انجام یک عملیات هوایی موفق به نام کمان ۹۹ در اول مهر سال ۱۳۵۹ که ضربه سختی به نیروی هوایی عراق وارد کرد.

* دو: مجموع این وقایع باعث شد که عراق از هراس آسیب دیدن بیشتر نیروی هوایی خود، بمب‌افکن‌های سنگین توپولف ۱۶ و توپولف ۲۲ که به ترتیب در خدمت اسکادران‌های۱۰ و ۳۶ مستقر در پایگاه هوایی حبانیه (معروف به تموز) در غرب بغداد قرار داشتند را به پایگاه هوایی الولید منتقل کند.علاوه بر این، یک مرکز تعمیر و نگهداری هواپیماهای جنگنده نیز در این پایگاه وجود داشت.

* سه: حیدر صفری،فرمانده وقت پایگاه هوایی مهرآباد می‌گوید در همان روزها،کمی پس از این ماجراها در یک دیدار کوتاه صادق طباطبایی، برادر زن حاج احمد خمینی، دست راست و رئیس دفتر امام خمینی از این پایگاه از وی شنیده که عوامل اطلاعاتی ایران در مرزهای غربی عراق، جابه‌جایی تعداد زیادی هواپیما را به مجموعه الولید مورد تایید قرار داده و بر ارزشمندی آن برای انهدام تاکید کردند.

* چهار: الولید به ناحیه‌ای در استان الانبار عراق گفته می‌شود که از سه طرف با سه کشور سوریه، اردن و عربستان سعودی همسایه است.این منطقه بیابانی است. عراقی‌ها، پایگاه هوایی الولید یا اچ ۳ را برای اهداف نظامی نساختند.تاریخ ساخت این پایگاه به سال ۱۹۳۵ برمی‌گردد، زمانی که خط لوله موصل-حیفا برپا بود و این فرودگاه در واقع برای پشتیبانی شرکت نفت عراق برای ایستگاه H3 این خط لوله ساخته شده بود.بعد از جنگ‌های اعراب و اسرائیل در دو سال ۱۹۶۷ و ۱۹۷۳ اما نیروی هوایی عراق با استفاده از توان یوگسلاوها، اقدام به تبدیل این پایگاه به ابرپایگاه کرد.ذکر این نکته هم ضروری است که الولید در واقع شامل سه پایگاه است که به صورت مثلثی قرار گرفته‌اند.

* پنج: اطلاعات مربوط به انتقال این هواپیماها که به آن مجموعه که از سوی منابع اطلاعاتی رسیده بود؛ در سطح فرماندهی نیروی هوایی مطرح شد.در آن زمان سرهنگ بهرام هشیار، مسئول گروه طرح‌های عملیاتی معاونت عملیات نیروی هوایی بود. او یکی از افسران جوان خود به نام فریدون ایزدستا را فرا می‌خواند و با هم روی این موضوع کار می‌کنند.

* شش: در پاییز سال ۱۳۵۹، طرحی به ذهن سرهنگ ایزدستا می‌رسد و صبح آن روز،در هنگام صبحانه،در دفتر فرمانده نیروی هوایی جلسه‌ای برای بررسی این طرح برگزار می‌شود.جواد فکوری فرمانده نیروی هوایی ارتش،محمود قیدیان معاون عملیات این نیرو و بهرام هشیار و ایزدستا.با این حال طرح مورد موافقت قرار نمی‌گیرد.دلیل این ماجرا هم یک چیز بیشتر نیست:مشکلی به نام سوخت‌گیری.

* هفت: مجموع مسافت رفت و برگشت هواپیماها تا هدف با احتساب گردش و ماندن در دوره ایستایی برای سوخت‌گیری، حدود ۳ هزار کیلومتر است و این یعنی، هواپیماها که از غربی‌ترین پایگاه هوایی اصلی ایران یعنی پایگاه نوژه در همدان برخاسته بودند باید چهار بار سوخت‌گیری می‌کردند. برای دو موعد سوخت‌گیری مشکلی نبود چرا که در طرح عملیاتی آمده بود که این سوخت‌گیری در ایران و بر فراز دریاچه ارومیه انجام شود اما دو مورد سوخت‌گیری دیگر چه؟

* هشت: طرح سرهنگ ایزدستا برای این موضوع آن بود که کشور سوریه به کمک ایران بیاید و هواپیماهای سوخت‌گیری ایران از این کشور حرکت کنند و به هواپیماهای جنگنده در مرز ترکیه و عراق سوخت برسانند اما این موضوع مورد موافقت قرار نگرفت چراکه به معنای وارد کردن سوریه در جنگ بود.طرح بعدی،دخالت ناآگاهانه سوری‌ها در جنگ بود.

به این شکل که یک تانکر سوخت‌رسان در عملیاتی معمول به دمشق برود و بعد از آنکه مثلا با نقص فنی روبه‌رو شد تانکر دیگری برای کمک به آن به سوریه اعزام شود. این دو تانکر سپس به سمت ایران حرکت کردند و در مرز به سوخت‌رسانی بپردازند و پس از سوخت‌رسانی با ادعای نقص فنی مجددا به سمت دمشق حرکت کردند و بعد از مدتی با بیان رفع ماجرا، مجددا به محل مقرر بیایند و بعد از سوخت‌رسانی دوم به جنگنده‌ها به کشور اعزام شوند.

* ۹: به این ترتیب، طرح به نتیجه رسید و در آستانه اجرا قرار گرفت. نیروی هوایی ارتش نخستین‌بار در تاریخ ششم آبان۱۳۵۹ عملیات حمله به پایگاه‌های اچ-۳ را اجرا می‌کند اما پیش از ورود جنگنده‌های اف-۴ئی نیروی هوایی ارتش به آسمان عراق برای پرواز به سمت سوریه، یکی از طراحان عملیات، سرهنگ فریدون ایزدستا که سوار بر یکی از دو فروند هواپیمای بوئینگ۷۷-۱۳۱اِف سوخت‌رسان نیروی هوایی ارتش در ارتفاع پست بر فراز شرق سوریه منتظر جنگنده‌های اف-۴ ئی بود متوجه پرواز جنگنده‌های نیروی هوایی عراق در نزدیکی منطقه عملیات و متعاقبا لو رفتن آن شده و با اعلام رمز «شمشیر» دستور لغو عملیات را می‌دهد.

سه ماه پس از آن در تاریخ ۱۸ بهمن ۱۳۵۹، نیروی هوایی ارتش بار دیگر تلاش کرد تا این عملیات را به انجام برساند‌ اما این‌بار نیز به علت بدی هوا و وجود ابر و مه در ارتفاع بسیار کم روی دریاچه ارومیه که امکان سوخت‌گیری جنگنده‌ها را از هواپیماهای سوخت‌رسان بوئینگ ۷۰۷-۳جِی۹اِف (Boeing707-3J9C) را دشوار و با خطر سانحه مواجه می‌کرد لغو شد.»

* ۱۰: سرانجام روز ۲۸ اسفند ۱۳۵۹، فرمانده نیروی هوایی ارتش،سرتیپ خلبان جواد فکوری، سرهنگ خلبان قاسم پورگلچین،فرمانده پایگاه سوم شکاری تاکتیکی (پایگاه نوژه) و سرگرد خلبان فرج الله براتپور معاونت عملیات پایگاه سوم شکاری را به ستاد نیروی هوایی در خیابان پیروزی تهران فرا‌می‌خواند تا برای تغییر در طراحی و برنامه‌ریزی عملیات برای روز ۱۵ فروردین ۱۳۶۰ مشارکت کنند.