۲۰سال دیگر کجای بازار نفت و گاز ایستاده‌ایم؟
روزنامه هفت صبح| مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی منتشر کرده با عنوان «بررسی تحولات سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ و چشم‌انداز بازارهای جهانی انرژی در افق ۲۰۴۰: فرصت‌ها و تهدیدات پیش روی ایران» در عنوان طولانی گزارش کاملا مشخص است که مطالبی قرار است در این گزارش بخوانیم اما به طور خلاصه بدانید که طبق پیش‌بینی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس اگر اوضاع جهان بر همین منوال بگذرد و در تحریم‌ها علیه ایران بر همین پاشنه بچرخد ۲۰سال آینده اگر برای کشورمان در حوزه تولید و فروش انرژی سخت‌‌تر نباشد، اصلا ساده‌تر نیست.
اوضاع جهان هم تغییر چندان شگرفی نخواهد کرد تا جایی که در سال ۲۰۴۰ هم مانند تمام چندین و چند سال گذشته سوخت‌های فسیلی بیشترین سهم را در تامین انرژی جهان خواهند داشت یعنی ۷۴درصد. البته اوضاع در مورد حمل و نقل جاده‌ای تا حدی تغییر خواهد کرد و تولید خودروهای برقی در ۲۰ سال آینده رشد بسیار زیادی خواهد داشت تا جایی که در سال ۲۰۴۰ سالانه ۳۰ میلیون دستگاه از آنها به فروش خواهد رسید و تعداد خودروهای برقی جهان در سال ۲۰۴۰ حدود ۳۳۰میلیون دستگاه خواهد بود.
*** در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ چه گذشت؟
مصرف جهانی انرژی اولیه در سال ۲۰۱۸ با رشدی معادل ۹ / ۲ درصد، رشد بی‌سابقه‌ای را تجربه کرد. این میزان رشد را از آن جهت می‌توان بی‌سابقه دانست که متوسط رشد مصرف انرژی جهانی در ۱۰ سال اخیر، معادل ۵ / ۱ درصد در سال بوده است درحالی که مقدار این مؤلفه در سال ۲۰۱۸ به تنهایی حدود دو برابر شده است. به همین نسبت، انتشار کربن دی اکسید نیز در سال ۲۰۱۸ به میزان ۲درصد رشد داشته است که بالاترین میزان رشد از سال ۲۰۱۲ تاکنون را نشان می‌دهد.
* اگر روند تقاضای انرژی جهان برپایه داده‌های ۲۰ سال گذشته را درنظر بگیریم، مصرف انرژی جهان در سال ۲۰۱۸ باید اندکی کاهش می‌یافت. بررسی‌های گسترده برای یافتن پاسخ این پرسش نشان می‌دهد که بخش تعیین‌کننده و روند غیرمنتظره مصرف انرژی در سال ۲۰۱۸ مربوط به اثرات تغییرات آب و هواست که به دلیل افزایش بی‌سابقه تعداد روزهای بسیار گرم و بسیار سرد در جهان به وقوع پیوسته است.
رشد بی‌سابقه میزان انتشار کربن در سال ۲۰۱۸ از سال ۲۰۱۲ تاکنون روند نگران کننده‌ای را نشان می‌دهد. از مجموع ۱۰ کشور تولیدکننده بیشترین حجم دی اکسیدکربن در جهان که ایران هم یکی از آنهاست، هفت کشور در سال ۲۰۱۸ رشد حجم انتشار را تجربه کردند و تنها ژاپن، آلمان و عربستان عملکرد موفقی به لحاظ کاهش انتشار کربن داشتند.
*** بازار نفت در ۲۰۴۰
* ایالات متحده، عربستان و روسیه به ترتیب سه کشور دارای بیشترین سطح تولید نفت در سال۲۰۴۰ همانند سال ۲۰۱۸ خواهند بود. عراق با افزایش سطح تولید نفت به جایگاه چهارمین تولیدکننده نفت جهان ارتقا خواهد یافت و ایران که در سال ۲۰۰۰ میلادی در رتبه چهارم تولید جهان قرار داشت، در سال ۲۰۴۰ ، پس از عراق، کانادا و برزیل در رتبه هفتم خواهد ایستاد.
* روسیه تنها تولیدکننده عمده‌ای است که در سال ۲۰۴۰ نسبت به سال ۲۰۱۸ با افت تولیدی معادل
۲ میلیون بشکه مواجه خواهد شد. تولید نفت ایالات متحده در ادامه روند صعودی خود از ۵ / ۱۵ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۸ به ۷ / ۲۱ در سال ۲۰۳۰ افزایش یافته و پس از آن با افت تولید از میادین نفت شیل به سطح ۸ / ۱۹ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۴۰ خواهد رسید.
* به اعتقاد کارشناسان آژانس بین‌المللی انرژی، ایران در پی تحریم‌های مختلف اعمال شده و پیامدهای گسترده آن نظیر عدم جذب سرمایه‌گذاری خارجی مورد نیاز و انتقال تکنولوژی‌های روز دنیا به جهت عدم * حضور شرکت‌های نفتی تراز اول دنیا در بلندمدت در سطح تولید ۵ / ۴ میلیون بشکه در روز باقی خواهد ماند و قادر به رسیدن یا عبور از رکورد تولید ۶ میلیون بشکه در روز خود که در سال ۱۹۷۴ میلادی اتفاق افتاد نخواهد شد.
* عراق با عبور از ایران به دومین تولیدکننده نفت اوپک تبدیل می‌شود و امارات متحده عربی نیز به سطح تولید ایران نزدیک خواهد شد. دیگر تولیدکنندگان مهم اوپک نظیر ونزوئلا، نیجریه، لیبی و الجزایر از سطح تولید ۵ / ۲ میلیون بشکه در روز فراتر نخواهند رفت.
* اگرچه برخی صاحب‌نظران به توان عربستان برای حفظ سطح تولید نفت خود در بلندمدت تردید دارند اما از دیدگاه آژانس بین‌المللی انرژی، تولید عربستان در افق ۲۰۴۰ از مرز ۱۳ میلیون بشکه در روز خواهد گذشت. طبق پیش‌بینی‌ها، تولید چین که نیمی از آن را نفت سنگین تشکیل می‌دهد، در سطح ۳ میلیون بشکه در روز متوقف خواهد شد.
*** بازار گاز در ۲۰۴۰
* در بازار جهانی گاز همانند شرایط کنونی، ایالات متحده و روسیه به ترتیب به عنوان مهم‌ترین تولیدکنندگان گاز طبیعی فاصله خود را با سایر عرضه‌کنندگان در سال ۲۰۴۰ به میزان چشمگیری افزایش خواهند داد. ظهور بازیگران جدیدی چون استرالیا، آرژانتین و چین و رشد قابل توجه تولید گاز الجزایر به عنوان یک تولیدکننده سنتی گاز، از دیگر ویژگی‌های بازار گاز جهان در افق ۲۰۴۰ است.
* یافته‌های جدید نشانگر تنزل جایگاه ایران از تولیدکننده سوم گاز جهان به رتبه چهارم پس از ایالات متحده، روسیه و چین است. همچنین رشد قابل ملاحظه تولید گاز ترکمنستان، عربستان و عراق از دیگر تحولات مهم تأثیرگذار بر آینده صادرات گاز ایران در منطقه و جهان در بلندمدت خواهد بود.
* از اوایل دهه ۲۰۳۰، گاز طبیعی با پیشی گرفتن از زغال سنگ به دومین سوخت مهم جهان تبدیل خواهد شد. طبق پیش‌بینی اخیر اوپک، نفت خام در افق ۲۰۴۰ با کسب سهم ۸ / ۲۷ درصدی از کل تقاضای انرژی‌های اولیه جهان رتبه نخست را به خود اختصاص داده است و گاز طبیعی و زغال‌سنگ به ترتیب با ۲۵ و ۲ / ۲۲ درصد در رتبه‌های بعد قرار دارند.
* اگرچه ایالات متحده موفق به حفظ جایگاه نخست تولید گاز جهان تا سال ۲۰۴۰ خواهد شد اما روسیه مهم‌ترین صادرکننده گاز طبیعی جهان در افق ۲۰۴۰ به‌شمار می‌رود. طبق یافته‌های این بررسی، چین، ایران، آرژانتین و الجزایر مهم‌ترین تولیدکنندگان گاز طبیعی به ترتیب در آسیا پاسفیک، خاورمیانه، آمریکای جنوبی و آفریقا خواهند بود.
* ایران که هم‌اکنون سومین تولیدکننده گاز پس از ایالات متحده است، در افق ۲۰۴۰ با یک پله تنزل، پس از چین در جایگاه چهارمین تولیدکننده گاز جهان خواهد بود. با این وجود به دلیل رشد مصرف داخلی ناشی از ناکارایی و شدت انرژی زیاد، از وضعیت نامطلوبی در صادرات گاز طبیعی برخوردار خواهد بود.
* رشد تولید ترکمنستان و آذربایجان پتانسیل خوبی برای انجام سوآپ و ترانزیت گاز طبیعی از طریق ایران در بلندمدت ایجاد خواهد کرد که می‌تواند به دلیل ملاحظات اقتصادی و سیاسی نقش ایران در بازارهای جهانی گاز را ارتقا دهد.
* ایران همانند سال ۲۰۱۸ در افق ۲۰۴۰ نیز بیشترین سطح تولید گاز خاورمیانه را داراست لکن کمترین نرخ رشد تولید را به‌دلیل محدودیت‌های سرمایه‌گذاری تجربه می‌کند. پیش‌بینی‌های انجام شده، دورنمای روشنی را برای تولید گاز عراق نشان می‌دهد، به طوری که این کشور با متوسط نرخ رشد سالانه ۱۲درصد، موفق به افزایش سطح تولید گاز خود از ۹میلیارد مترمکعب کنونی به ۱۱۱ میلیارد مترمکعب خواهد شد.
