۱۵ نکته درباره واگذاری سهام دولتی
روزنامه هفت صبح، گروه بازار | دولت می‌خواهد سهامش را در شرکت‌های بزرگی مثل بانک‌ها و پالایشگاه‌ها به مردم واگذار کند. طرحی که جایگزین فرآیند خصوصی‌سازی‌های پرحاشیه و دردسرسازی مثل نیشکر هفت‌تپه، هپکو اراک، مخابرات و… خواهد شد. دولت قصد دارد این‌بار سهام خود را در شرکت‌های بزرگ مستقیم به مردم واگذار کند.
تقریبا شبیه سهام عدالت که در آن سهام شرکت‌های بزرگ به مردم واگذار شد و هرسال سودش به حساب آنها واریز می‌شود. با این تفاوت که این‌بار امکان خرید و فروش این سهام وجود دارد. دولت برای فروش سهامش به مردم، تخفیف ۲۰درصدی گذاشته تا کسانی که در این طرح شرکت می‌کنند، از سود سرمایه‌گذاری‌شان مطمئن باشند.
برخلاف گذشته که شرکت‌های دولتی در بورس به فعالان این بازار عرضه می‌شدند، این‌بار همه مردم و صرفا براساس کد ملی‌شان میتوانند در این عرضه شرکت کنند و تا سقف دومیلیون تومان در این طرح سرمایه‌گذاری کنند. زمان ثبت‌نام برای خرید سهام شرکت‌های دولتی از ۱۴اردیبهشت آغاز می‌شود و تا ۳۱ اردیبهشت ادامه دارد و در پایان ماجرا دولت روند در حدود ۱۶ هزار میلیارد تومان نقدینگی جذب خواهد کرد.
* یک: سهام دولت برای اولین‌بار قرار است به همه مردم و براساس کد ملی واگذار شود. بر این اساس برای خرید سهام ۱۸شرکت دولتی لازم نیست به دفاتر پیشخوان مراجعه کنید و کد بورسی بگیرید.
* دو: دولت سهام خود را در ۱۸شرکت دولتی از جمله شش پالایشگاه لاوان، شیراز، اصفهان، تهران، بندرعباس و تبریز، سه بانک تجارت، ملت و صادرات، دو بیمه البرز و اتکایی امین، دو خودروسازی سایپا و ایران‌خودرو، دو شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایران و کشت و صنعت و دامپروری پارس و سه شرکت صنعتی هلدینگ صنایع پتروشیمی خلیج فارس، ملی صنایع مس ایران و فولاد مبارکه اصفهان، به مردم واگذار می‌کند.
* سه: واگذاری سهام شرکت‌های دولتی از طریق پذیره‌نویسی انجام می‌شود. این یعنی هرکدام از خریداران سفارش خود را ثبت می‌کند و بعد از پایان مهلت سفارش، سهام بین همه خریداران به طور مساوی تقسیم می‌شود. هر کد ملی می‌تواند تا سقف دومیلیون تومان در این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کند. باید توجه داشته باشید که این رقم سقف مبلغ سرمایه‌گذاری است و ممکن است در صورت استقبال مردم از این طرح و افزایش تعداد خریداران، سهم هر کد ملی از سهام شرکت‌های دولتی کمتر از دومیلیون تومان باشد.
* چهار: مهلت ثبت سفارش برای خرید سهام دولت یا اصطلاحا پذیره‌نویسی، از هفته آینده آغاز می‌شود. ۱۴اردیبهشت‌ماه اولین روز ثبت سفارش است و این دوره تا پایان ماه یعنی ۳۱ اردیبهشت ادامه خواهد داشت. با این حساب زمان واگذاری واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری به مردم دست کم یک‌ماه آینده خواهد بود. چراکه این واگذاری بعد از پایان مهلت ثبت سفارش انجام می‌شود.
* پنج: کسانی که کد بورسی دارند، میتوانند از طریق سامانه‌های معاملات آنلاین کارگزاری‌ها برای خرید واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری سفارش ثبت کنند. امکان ثبت سفارش در بانک‌ها هم فراهم شده تا کسانی که کد بورسی ندارند، بتوانند از طریق مراجعه به بانک‌های منتخب که فهرست آنها هنوز منتشر نشده، برای خرید سهام دولت اقدام کنند.
* شش: کسانی که در هرکدام از بانک‌های منتخب حساب سپرده دارند، میتوانند با مراجعه به درگاه‌‌های غیرحضوری مثل اینترنت‌بانک یا موبایل‌بانک و حضوری از طریق مراجعه به شعبه در پذیره‌نویسی شرکت کنند و سهام دولت را سفارش دهند. شیوه پذیره‌نویسی قرار است توسط بانک‌ها اطلاع‌رسانی شود. اگر کسی در بانک‌های معرفی‌شده حساب نداشته باشد، مشکلی وجود نخواهد داشت. چراکه بر اساس اطلاعیه وزارت اقتصاد بانک‌ها در هر صورت موظف به پذیرش متقاضیان هستند.
* هفت: اطلاعات مورد نیاز برای ثبت سفارش سهام شرکت‌های دولتی چندان پیچیده نیست و صرفا با نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی، تاریخ تولد، کد پستی و شماره تلفن همراه می‌توانید برای خرید سهام شرکت‌های دولتی ثبت‌نام کنید. توجه داشته باشید که هیچ محدودیت سنی برای خرید سهام دولت وجود ندارد.
* هشت: آنطور که رئیس سازمان خصوصی‌سازی می‌گوید، برای رعایت عدالت اجتماعی، روش پذیره‌نویسی واحدهای صندوق را آسان کرده‌اند. طوری که یک خانواده چهار‌نفره می‌تواند تا هشت‌میلیون تومان واحد سرمایه‌گذاری خریداری کند.
* ۹: صندوق‌های سرمایه‌گذاری که سهام شرکت‌های دولتی در آن جمع‌آوری شده، از نوع ETF است. به این معنا که سرمایهگذاران میتوانند واحدهای خود را از طریق بورس خرید و فروش کنند. البته آنطور که در اطلاعیه وزارت امور اقتصادی و دارایی آمده، سهام خریداری‌شده تا دوماه قابل معامله نخواهد بود. با این حساب احتمالا اواسط تابستان بتوانید پولتان را از صندوق سرمایه‌گذاری خارج کنید.
* ۱۰: کسانی که کد بورسی ندارند، برای اینکه بتوانند واحدهای خود را در صندوق سرمایه‌گذاری بفروشند، باید کد بورسی بگیرند. به‌عبارتی با کد ملی تنها می‌توان این واحدها را خریداری کرد و برای فروش آن حتما لازم است تا کد بورسی داشته باشید. برای این کار می‌توانید در فرصت مناسب، بعد از روزهای قرنطینه، در سامانه سجام ثبت‌نام کنید و کد بورسی بگیرید.
* ۱۱: سهام ۱۸شرکت دولتی در قالب سه صندوق سرمایه‌گذاری ETF و با تخفیف ۲۰ تا ۲۵درصدی عرضه می‌شوند. صندوق سرمایه‌گذاری واسطه‌گری‌های مالی شامل سهام بانک‌ها و بیمه‌ها با ۲۰درصد تخفیف، صندوق سرمایه‌گذاری خودروسازی و صنایع فلزی با تخفیف ۲۵درصدی و صندوق سرمایه‌گذاری صنایع پالایش نفت و پتروشیمی با تخفیف ۲۰درصدی خواهد بود.
* ۱۲: صندوق سرمایه‌گذاری واسطه‌گری‌های مالی شامل سهام دولت در بانک‌های ملت، تجارت و صادرات ایران و بیمه‌های البرز و اتکایی امید، در نوبت اول واگذاری به مردم قرار دارند و اطلاعیه پذیره‌نویسی دو صندوق دیگر در آینده منتشر خواهد شد.
* ۱۳: آنطور که رئیس سازمان خصوصی‌سازی گفته، هر واحد صندوق‌های سرمایه‌گذاری که قرار است به مردم واگذار شود، شامل ۱۰هزار تومان سهام و ۵۰۰تومان پول نقد است که با تخفیف ۲۰درصدی و با قیمت هشت‌هزار و ۵۰۰تومان به مردم فروخته می‌شود. پول نقد ۵۰۰تومانی در نظر گرفته‌شده برای هر واحد، به صندوق سرمایه‌گذاری تعلق می‌گیرد تا بتواند با آن واحدها را خرید و فروش کند که اصطلاحا به آن بازارگردانی می‌گویند.
* ۱۴: آنطور که در اطلاعیه وزارت اقتصاد آمده، قیمت سهام دولت که از طریق صندوق سرمایه‌گذاری واگذاری می‌شود، متوسط قیمت سهام در ۳۰روز گذشته با احتساب ۲۰درصد تخفیف خواهد بود که پنج واحد درصد از آن به‌عنوان دارایی سرمایهگذاران در صندوق نگهداری خواهد شد.
* ۱۵: سهم دولت از هر ۱۸شرکت متفاوت است. میزان سهم دولت از بانک‌های ملت و تجارت حدود ۱۷درصد و بانک صادرات حدود ۱۸درصد است دولت در بیمه البرز ۱۷درصد و در بیمه اتکایی امین ۱۱درصد سهم دارد. ۲۰درصد هر شش‌پالایشگاهی که قرار است سهام آنها به مردم عرضه شود، فعلا در اختیار دولت است. سهام دولت از شرکت خودروسازی سایپا ۱۷درصد و ایران‌خودرو ۱۴درصد است.
دولت به اندازه ۱۹درصد شرکت هلدینگ صنایع پتروشیمی خلیج فارس، ۱۲درصد شرکت ملی صنایع مس و ۱۷درصد در شرکت فولاد مبارکه اصفهان سهم دارد. سهام دولت از شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایران ۱۳درصد و کشت و صنعت و دامپروری پارس ۴۰درصد است. باید توجه داشته باشید که تمام این شرکت‌ها پیش از این در بورس عرضه اولیه شده و سهام آنها خرید و فروش می‌شود.
*** عرضه سهام دولت به مردم چه مزایایی دارد؟
محدود نکردن عرضه سهام شرکت‌های دولتی به فعالان بازار بورس، از نقاط قوت طرح دولت به حساب می‌آید. طوری که پیش از این وقتی سهام شرکت‌ها در بورس عرضه می‌شد، صرفا فعالان بازار می‌توانستند آنها را بخرند و از تخفیفشان استفاده کنند. در حالی که در این طرح همه مردم و صرفا با کد ملی‌شان میتوانند سهام دولت را بخرند و در این بخش سرمایه‌گذاری کنند. همانطور که وزارت امور اقتصادی و دارایی اعلام کرده، این طرح می‌تواند برای تشویق مردم به سرمایه‌گذاری مفید باشد.
چراکه آنها برای فروش واحدهای سرمایه‌گذاری‌شان در آینده باید کد بورسی بگیرند و این موضوع می‌تواند آنها را به سمت بازار سرمایه ترغیب کند. با واگذار کردن سهام شرکت‌های دولتی، مبالغ چشمگیری به خزانه دولت می‌رود که می‌تواند به عنوان یک منبع درآمد بزرگ به حساب بیاید. همچنین این طرح باعث جمع‌آوری نقدینگی می‌شود که از دیدگاه اقتصاد کلان در مجموع می‌تواند نکته مثبتی باشد. ۱۸شرکتی که دولت تصمیم گرفته سهام آنها را واگذار کند، از نظر عملکرد بین بهترین‌های گروهشان هستند.
مثلا بانک ملت در یک‌سال گذشته بازدهی ۲۵۰درصدی داشته. بازدهی بانک صادرات در یک‌سال گذشته تقریبا ۱۵۰درصد و بازدهی بانک تجارت در این مدت ۱۸۰درصد بوده است. این ارقام در گروه بانک‌ها بازدهی قابل توجهی هستند. از طرف دیگر بازدهی سهام بیمه البرز در یک‌سال گذشته ۵۵۰درصد و بیمه اتکایی امین در این مدت ۴۷۰درصد بوده و در بین بهترین شرکت‌های بورسی قرار دارند. با واگذارشدن سهام دولت در این شرکت‌ها مردم میتوانند در بازدهی مثبت آنها شریک شوند.
*** عرضه سهام دولت به مردم چه معایبی دارد؟
بزرگترین نگرانی از طرح دولت برای واگذاری سهامش در شرکت‌های دولتی به مردم، تبدیل شدن آن به پروژه سهام عدالت است. چراکه تقریبا تمام جزئیات آن مشابه سهام عدالت است و صرفا در یک‌مورد یعنی امکان فروش آن در بورس با هم اختلاف دارند. البته با توجه به اینکه خرید این سهام با کد ملی و فروش آن با کد بورسی انجام می‌شود، می‌تواند تا حدودی فروش آن را برای کسانی که علاقه‌ای به ورود به بازار سرمایه ندارند، سخت کند. یکی دیگر از ایرادات طرح دولت برای فروش سهامش به مردم، تخفیف در نظر گرفته شده در این طرح است.
دولت تصمیم دارد ۲۰درصد روی قیمت فعلی سهام این شرکت‌ها در بورس تخفیف بدهد. در حالی که شرکت‌ها در زمان ورود به بورس با تخفیف بیشتری واگذار می‌شوند. عموما قیمت تعیین‌شده برای عرضه اولیه سهام شرکت‌ها در بورس، حدود ۶۰درصد ارزش واقعی آنها است. این یعنی تخفیفی که زمان عرضه اولیه در نظر گرفته می‌شود دوبرابر میزانی است که دولت برای واگذار کردن سهامش گذاشته است. از طرف دیگر ممکن است قیمت فعلی سهام این شرکت‌ها در بورس دارای حباب باشد.
با این وجود دولت مبنای محاسبه قیمت هر واحد سرمایه‌گذاری را متوسط قیمت سهام شرکت‌های دولتی در ۳۰روز گذشته اعلام کرده است. ایراد سومی که به این طرح وارد می‌شود، بی‌فایده بودن آن از نظر خصوصی‌سازی است. چراکه واگذاری سهام دولت با هدف کوچک‌‌کردن آن و واگذار کردن مدیریت شرکت‌های بزرگ به بخش‌های خصوصی است اما در این طرح، سهام دولت در نهایت به مردم نخواهد رسید و در قالب صندوق‌های سرمایه‌گذاری که مدیریت آن مجددا برعهده دولت است، جمع‌آوری می‌شود.
