گزارشی خواندنی از شغل خطرناک شوتی‌گری
روزنامه هفت صبح، فاطمه‌رجبی| می‌گویند از وقتی قیمت دلار بالا رفته و تحریم‌ها همه چیز را پیچیده کرده است و کالاهای قاچاق بازار بهتری پیدا کرده‌اند، شوتی‌ها هم بیشتر به دل جاده می‌زنند، بیشتر هم دستگیر می‌شوند و بیشتر هم قربانی می‌دهند. فرمانده انتظامی‌عسلویه گفته که فقط در دو ماه اول امسال ۴۲شوتی در مسیرهای خوزستان دستگیر شده‌اند.
اما دستگیری تنها اتفاقی نیست که آنها را تهدید می‌کند،کسی که پی شوتی شدن را به تنش می‌مالد یعنی قید همه چیز را زده و فکر بدترین جاهای کار را هم کرده است.حکایتی بینشان وجود دارد که می‌گوید یک شوتی وقتی در مبدا پایش را روی گاز گذاشت فقط در مقصد آن را بر می‌دارد تا آنچه ماموران اسمش را کالای قاچاق می‌گذارند و خودشان آن را «ملوانی» صدا می‌کنند تحویل بدهند.
چرا شوتی؟
درست معلوم نیست چرا به آنها می‌گویند شوتی شاید به خاطر سرعت عجیب و غریبشان در جاده‌ها باشد. ۲۰۰کیلومتر سرعت در ساعت، سرعتی است که بین شوتی‌ها معمول محسوب می‌شود. شاید هم بلوف می‌زنند اما صدای موتورهای تقویت شده ماشین‌هایشان و تجربه رد شدنشان از کنار ماشین‌های سواری نشان می‌دهد که پر بیراه نمی‌گویند. آنها مجبورند هرچقدر که می‌توانند سریع‌تر به مقصد برسند و بارشان را زمین بگذارند.
ماشین‌هایشان اغلب گرانقیمت نیستند چون خطر توقیف، تصادف و هر خسارت دیگری آنها را تهدید می‌کند اما باید ماشین‌های محکم و جاداری باشند برای همین اغلب شوتی‌ها سمند، پژو۴۰۵ و پرشیا را انتخاب می‌کنند، بعد هم موتورش را تقویت می‌کنند. مشخصه دیگر ماشین‌های شوتی این است که شاسی آنها را تا جای ممکن بالا می‌آورند تا وقتی چندده کیلو وسیله داخل آنها قرار داده شد ماشین اصطلاحا «نشیند» و تازه شکل نرمالی به خودش بگیرد.
برای همین هم ماشین‌های شوتی وقتی خالی هستند کاملا حالت قابل شناسایی دارند اما در خیلی از شهرها کسی از دیدن این ماشین‌ها تعجب نمی‌کند چون مردم کاملا با این شغل آشنا هستند. جالب اینکه زنان زیادی هم در سال‌های اخیر به این شغل رو آورده‌اند و با دست فرمانشان مردها را غافلگیر می‌کنند.عمر ماشین‌هایی که شوتی‌ها استفاده می‌کنند حداکثر ۵سال است، یعنی اگر خوب کار کند و سرپا باشد ۵سال می‌تواند در جاده‌ها بتازد بعد از آن ماشین را به حالت اولیه‌اش در می‌آورند و سعی می‌کنند به قیمت خوبی آن را رد کنند. راننده‌های شوتی، چه زن چه مرد، همگی پیش از طلوع آفتاب یا بعد از نیمه شب، در حالی که صندلی‌های ماشین را درآورده‌اند و برچسب‌های دودی را به شیشه عقب ماشین چسبانده‌اند، در محل بارگیری حاضر می‌شوند.
در سکوت بارگیری انجام می‌شود. صندوق عقب و از کف تا سقف فضای خالی پشت صندلی راننده را از بسته‌های ریز و درشت پر می‌کنند. به هر حال این سفر پر خطر باید بصرفد برای همین معمولا تا جایی که ممکن باشد ماشین را پر می‌کنند. بارگیری که تمام شد، قطاری می‌زنند به دل جاده. هر ماشین حدود ۵دقیقه بعد از ماشین قبلی راه می‌افتد جلوتر از این صف هم معمولا یک ماشین خالی راه می‌افتد که مسیر را اصطلاحا «پاک» کند. اگر یکی از ماشین‌ها گیر افتاد هیچ‌کس برای او توقف نمی‌کند. اگر پلیس آنها را «چسبید» اولویت با این است که هر طور شده خودشان را خلاص کنند و تا جای ممکن به فرمان‌های ایست توجه نکنند.
بعضی‌ها هم ترجیح می‌دهند تمام تمرکزشان را بگذارند روی پدال گاز و آنقدر تند بروند که پلیس‌ها از جانشان بترسند و دست از تعقیب آنها بردارند. در این مسیر اما ممکن است هر خطری خودشان را تهدید کند، در سرعتی که آنها حرکت می‌کنند کوچک‌ترین خطا، انحراف و برخوردی می‌تواند تمام‌کننده کار راننده باشد.پلیس و سرعت زیاد تنها خطری نیست که شوتی‌ها را تهدید می‌کند، اینطور که خودشان می‌گویند راهزن‌ها هم در کمین محموله‌ها هستند.
یکی از دلایل قطاری حرکت کردن شوتی‌ها همین است که خطر راهزن‌ها را کم کنند اما همیشه موفق نمی‌شوند، کسانی که برای بردن محموله شوتی‌ها کمین کرده‌اند ممکن است با برنامه‌ریزی دقیق یا غافلگیر کردن آنها کارشان را راه بیندازند. آنها معمولا ماشین را با بارش می‌برند و راننده را در جاده‌های بیابانی رها می‌کنند. همین رها شدن در بیابان و بیراهه‌ها که برای در امان ماندن از پلیس راه انتخاب شده‌اند می‌تواند یکی از بدترین خاطرات شوتی‌ها باشد. گویا راهزن‌ها بعدا ماشین را در جایی رها می‌کنند اما شوتی که محموله‌اش دزدیده شده باید برای جبران خسارتی که به صاحب مال زده یک‌بار دیگر همین مسیر را مجانی طی کند، تازه وقتی که توانست ماشینش را پس بگیرد.
از کجا می‌آیند و چه می‌آورند؟
واژه شوتی، برای مردم بوشهر،لرستان، فارس،کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان وجزایر خلیج فارس خیلی آشناست. یکی از اصلی‌ترین مبداهای حرکت شوتی‌ها، استان بوشهر و بندر گناوه است. البته از دیگر مرزهای غربی و بنادر هم بار شوتی به شهرهای مرکزی مخصوصا تهران منتقل می‌شود.
بیشترین محموله خودروهای شوتی پوشاک است و خیلی از فروشگاه‌های پوشاک بزرگ جنسشان را از همین شوتی‌ها تامین می‌کنند البته تنوع کالاهایی که شوتی‌ها می‌آورند خیلی بیشتر است؛از لوازم آرایشی و بهداشتی گرفته تا لوازم خانگی که به دلیل غیبت برندهای خارجی طی سه سال اخیر «طلبه» بیشتری هم بین فروشنده‌های شهرهای بزرگ مرکزی پیدا کرده‌اند. در شهرهای مرزی وظیفه اصلی شوتی‌ها قاچاق سوخت است به‌خصوص با استفاده از تویوتاهای هایلوکس.
صرف می‌کند؟
تا دو سال پیش حداکثر پولی که شوتی‌ها برای طی کردن مسیرهای طولانی می‌گرفتند یک میلیون بود اما از وقتی دلار گران شده یعنی ارزش کالاها بالا رفته و ماشین‌ها هم خیلی گران شده‌اند دستمزدها تا چهار برابر بالا رفته است. الان بعضی از شوتی‌ها که کالای گرانقیمتی جابه‌جا می‌کنند یا مسیرهای طولانی را یک سره می‌روند چهار میلیون تومان برای هر سفر می‌گیرند. همانطور که می‌بینید رقم قابل توجهی است برای حداکثر ۱۰ساعت رانندگی. اگر هر شوتی ماهی ۱۰ سفر سلامت داشته باشد به طور میانگین ۲۰میلیون تومان کاسب خواهد بود اما این نظر خانواده شوتی‌ها نیست.
آنها می‌گویند که تا جوانشان به مقصد برسد و برگردد جانشان به لبشان می‌آید از بس که بین شوتی‌ها دستگیری و تصادف زیاد است و خیلی از جوان‌ها جانشان را پای این کار گذاشته‌اند. خود شوتی‌ها هم می‌گویند که این شغل را نمی‌توان طولانی مدت ادامه داد، رویای آنها این است که با چهار پنج سال شوتی‌گری، بتوانند مغازه‌ای بخرند یا کاسبی دیگری راه بیندازند. بعضی از شوتی‌های قدیمی‌هم ماشین می‌خرند و می‌اندازند زیر پای شوتی‌های جوانی که ماشین ندارند و از سفر آنها درصد می‌گیرند البته غیر شوتی‌ها هم این کار را می‌کنند و سرمایه‌گذاری این شکلی روی شوتی‌ها تقریبا رایج است.
قاچاقچی نیستیم
پلیس و مسئولان ستاد مبارزه با قاچاق کالا به شوتی‌ها، «قاچاق بر» هم می‌گویند اما آنها خودشان را قاچاقچی نمی‌دانند،حرفشان هم چندان بی‌حساب و کتاب نیست و برای همین برخورد با آنها را سخت کرده تا جایی که اغلب آنها در صورت دستگیری با جریمه و توقیف اموال مواجه می‌شوند و می‌توانند از حبس فرار کنند.
رانندگان خودروهای شوتی معتقدند کالاهایی که حمل می‌کنند قاچاق نیست بلکه اجناس ملوانی است که طبق مصوبه دولت امکان جابه‌جایی آنها در سراسر استان بوشهر وجود دارد اما مسئولان مبارزه با قاچاق کالا و ارز این مصوبه را اجرا نمی‌کنند و با خودروهای شوتی به عنوان متخلف برخورد می‌کنند. بر اساس آخرین مصوبه هر ملوان در هر سفر می‌تواند ۱۵میلیون کالا شامل مواد غذایی و مایحتاج زندگی را بدون پرداخت عوارض و حقوق گمرکی و معافیت وارد کشور کند و شوتی‌ها می‌گویند که کالاهایشان همین اقلام ملوانی است.
شوتی‌ها یک توجیه دیگر هم دارند، آنها می‌گویند که طبق قانون جابه‌جایی کالاهای وارداتی که از نقطه صفر مرزی عبور کرده جرم نیست و اگر کالایی قاچاق محسوب می‌شود باید در نقطه صفر مرزی از ورود آن به کشور جلوگیری شود و چون شوتی‌ها کالایی را که وارد کشور شده از شهری به شهر دیگر جابه‌جا می‌کنند اتهامی متوجه آنها نیست و می‌توانند بگویند که اصلا خبر نداشته‌اند که بارشان قاچاق است چون قانون آنها را ملزم به چک کردن مدارک قانونی باری که می‌برند نمی‌کند. به همین دلیل هم بعضی وقت‌ها تنها جرم شوتی‌ها می‌شود حمل غیرمجاز بار با سواری!
