کار پالایش یکم به دقیقه ۹۰ کشید
روزنامه هفت صبح، احمدرضا نجفی | امروز مهلت شرکت در پذیره‌نویسی صندوق پالایش به پایان می‌رسد. احتمال دارد این مهلت تمدید شود، اما حتی اگر این اتفاق بیفتد، بهتر است فکر سرمایه‌گذاری در این صندوق را از سرتان بیرون کنید. چراکه هزارویک دلیل وجود دارد که هرکدام نشان می‌دهد شرکت در پذیره‌نویسی واحدهای صندوق ETF پالایش یکم نمی‌تواند بازدهی خوبی برایتان داشته باشد.
کافی است نگاهی به مشارکت ناچیز در پذیره‌نویسی صندوق پالایش داشته باشید. ارزش صندوق پالایش حدود ۶۷هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود و بر اساس آخرین آمارها، مردم و سهامداران حدود چهار هزار میلیارد تومان پالایش یکم خریده‌اند. یک حساب سرانگشتی نشان می‌دهد بعد از سه هفته پذیره‌نویسی واحدهای صندوق، تنها شش درصد آن فروش رفته است.
باید توجه داشته باشید که پذیره‌نویسی دارا یکم با مشارکت سه میلیون و ۵۰۰هزار نفر از سهامداران انجام شد و نهایتا ۳۷درصد آن فروخته شد. مقایسه مشارکت شش و ۳۷درصدی می‌تواند به خوبی ناامیدی سهامداران از کسب سود با سرمایه‌گذاری را نشان دهد.
*** پنج دلیل برای نخریدن پالایش یکم
اولین دلیلی که باعث شده از شرکت در پذیره‌نویسی واحدهای صندوق ETF پالایش یکم منصرف شویم، مشخص نبودن قیمت فعلی سهام پالایشگاه‌های اصفهان، تهران، بندرعباس و تبریز در بورس است. نمادهای این چهار پالایشگاه که سهامشان در قالب صندوق ETF فروخته می‌شود، تقریبا ۱۰روز است که متوقف شده.
۱۵شهریورماه بود که ناظر بازار در پیامی اعلام کرد نماد شرکت‌های پالایش نفت حداکثر تا ۲۶شهریورماه تعلیق می‌شوند. حتی اگر امروز شاهد بازگشایی نمادهای پالایشی باشیم، با توجه به نبود محدودیت دامنه نوسان امکان ریزش قیمت سهام آنها وجود دارد، چراکه در دوره توقف چندروزه این نمادها، وضعیت بورس چندان خوشایند نبوده و ضرر این چندروزه ممکن است در دوره بازگشایی خودنمایی کند.
دومین دلیلمان برای شرکت نکردن در پذیره‌نویسی واحدهای صندوق ETF پالایشی یکم، بالا بودن قیمت آنهاست. حتی با وجود اینکه نمادهای پالایشی با توقف ۱۰روزه از ریزش قیمت سهام در روزهای منفی بورس فرار کردند، اما همچنان قیمت آنها در بازار پایین‌تر از قیمت مبنا برای اعمال تخفیف ۲۰درصدی در صندوق ETF پالایش است. آنطور که در اطلاعیه سازمان خصوصی‌سازی آمده، شیوه قیمت‌گذاری واحدهای صندوق ETF پالایش یکم به این صورت است که قیمت پایانی سهام هر نماد در روز قبل از آغاز پذیره‌نویسی؛ یعنی سه‌شنبه، چهارم شهریورماه، مبنا قرار داده شده و شرکت ملی نفت سهام خود را با ۲۰درصد تخفیف روی این قیمت‌ها به صندوق ETF پالایشی یکم واگذار می‌کند.
این یعنی قیمت سهام شپنا سه هزار و ۵۰۴تومان، شتران سه هزار و ۴۷۵تومان، شبریز چهار هزار و ۳۱۶تومان و شبندر چهار هزار و ۲۸تومان در نظر گرفته شده و مبنای تخفیف ۲۰درصدی خواهد بود. درحالی‌که آخرین قیمت معاملات سهام شپنا سه هزارو ۴۶۱تومان، شتران سه هزار و ۳۷۲تومان، شبندر چهار هزار و ۱۷۹تومان و شبریز چهار هزار و ۱۹۹تومان بود. این یعنی آخرین معاملات سهام پالایشگاه‌ها با قیمت کمتری نسبت به قیمت مبنا صندوق ETF پالایش انجام شدند.
یک ماه انتظار برای بازگشایی، سومین دلیل ما برای شرکت نکردن در پذیره‌نویسی صندوق پالایش است. از زمان پایان مهلت پذیره‌نویسی حداقل تا یک ماه امکان معامله واحدهای سرمایه‌گذاری وجود ندارد. در این مدت شما نمی‌توانید سهامتان را بفروشید. اگر بازار در یک ماه آینده نزولی باشد، شما گام‌به‌گام شاهد از بین رفتن سرمایه‌تان خواهید بود تا نهایتا روز بازگشایی با بازدهی منفی روبه‌رو شوید.
چهارمین دلیلمان برای شرکت نکردن در پذیره‌نویسی صندوق ETF پالایش مربوط به امیدنامه این صندوق است. درست مثل دارا یکم، صندوق پالایش هم مدیریت فعال ندارد. به این معنا که هیچگونه خریدوفروش سهام توسط این صندوق انجام نمی‌شود و هر اتفاقی که برای سهام چهار پالایشگاه اصفهان، تهران، بندرعباس و تبریز بیفتد، مستقیما روی ارزش NAV واحدهای صندوق پالایش تاثیر می‌گذارد. مدیریت صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام می‌توانند در زمان ریزش بورس با فروش سهامشان از ضرر سرمایه‌گذاران جلوگیری کنند، اما چنین کاری در پالایش یکم امکان‌پذیر نیست.
دلیل پنجم درباره شیوه معاملات واحدهای صندوق‌های ETF دولتی است. این صندوق‌ها بازارگردان ندارند و واحدهای سرمایه‌گذاری آنها قابل ابطال نیست. این مورد باعث می‌شود در اغلب مواقع قیمت معاملات واحدهای صندوق ETF کمتر از ارزش واقعی آنها باشد. با نبود بازارگردان، سهامداران صندوق‌های ETF دولتی دیگر امیدی به حمایت از نماد و رسیدن قیمت به ارزش واقعی نخواهند داشت. همچنین نقدشوندگی واحدها هم کمتر است و در صورت تشکیل صف فروش شما نمی‌توانید پولتان را از صندوق خارج کنید.
*** چرا پالایش به اندازه دارا یکم بازدهی نخواهد داشت؟
اگر فکر می‌کنید با سرمایه‌گذاری پنج میلیون‌تومانی در صندوق ETF پالایش مثل دارا یکم بازدهی سه‌برابری نصیبتان خواهد شد، احتمالا اشتباه می‌کنید، چراکه شرایط این دو صندوق زمین تا آسمان با هم متفاوت است. اولین تفاوت بارز آنها در نحوه قیمت‌گذاری است. در آخرین روز پذیره‌نویسی صندوق دارا یکم، قیمت سهام بانک‌ها و بیمه‌ها در بورس تقریبا دوبرابر قیمت در نظر گرفته‌شده برای واحدهای دارا یکم بود.
به عبارتی، کسانی که دارا یکم خریدند، تخفیف ۴۷درصدی گرفتند. این یعنی احتمال بازدهی دوبرابری در همان روزهای پذیره‌نویسی برای دارا یکم وجود داشت. باوجوداین صندوق پالایش نه‌تنها تخفیف چندانی ندارد، بلکه قیمت مبنا برای اعمال تخفیف بالاتر از قیمت فعلی سهام شرکت‌های پالایشگاهی در بورس است. یک‌ماه بعد از پذیره‌نویسی دارا یکم، بورس شرایطی عالی داشت و هر روز شاهد رشد شاخص کل بودیم.
این اتفاق در افزایش بازدهی دارا یکم بی‌تاثیر نبود. حالا معلوم نیست تا یک ماه آینده چه اتفاقاتی برای بازار بیفتد. ممکن است شاهد درجا زدن شاخص بورس در محدوده یک میلیون و ۷۰۰هزار واحد باشیم که در این صورت صندوق پالایش نمی‌تواند بازدهی چندانی نصیبتان کند. مورد دیگری که باید درباره بازدهی سه‌برابری دارا یکم در ابتدای آغاز معاملات بدانید، این است که رشد روزانه قیمت واحدهای این صندوق در ابتدای بازگشایی نه به‌خاطر ارزندگی سهام، بلکه برای نبود فروشنده و هیجان خریداران بود. خیلی از خریداران دارا یکم که از کد ملی‌شان برای پذیره‌نویسی استفاده کرده بودند، تا مدت‌ها نتوانستند واحدهای دارا یکم را به پرتفوی کارگزاری خود منتقل کنند.
این مورد باعث شده بود فروشنده‌های دارا یکم کاهش پیدا کند و شاهد افزایش قیمت باشیم. درست از زمانی که خیلی‌ها موفق به انتقال واحدها به پرتفوی کارگزاری خود شدند، روند نزولی قیمت دارا یکم آغاز شد و از ۳۸هزار تومان به ۲۴هزار تومان رسید. با این تفاسیر اگر در پذیره‌نویسی صندوق پالایش شرکت می‌کنید، نباید انتظار بازدهی دو یا سه‌برابری داشته باشید. با توجه به شرایط فعلی، نهایت لطفی که این صندوق می‌تواند به شما بکند، حفظ ارزش سرمایه‌تان خواهد بود.
*** راهکار جایگزین برای آنهایی که اهل معامله در بورس نیستند
کسانی که وقت معامله در بورس یا تخصص لازم برای شناسایی سهام ارزنده ندارند، می‌توانند روی بازدهی حداقلی صندوق پالایش حساب باز کنند. آنها باید دید بلندمدت در حد دو تا چند ماه داشته باشند. هرچند، همچنان می‌توان روی راهکار جایگزین برای کسب بازدهی بیشتر حساب باز کرد و آن سرمایه‌گذاری در دیگر صندوق‌های قابل معامله در بورس است؛ صندوق‌هایی که در یک سال گذشته کارنامه خوبی از خود به‌جا گذاشته‌اند و ضمن شریک کردن شما در سود روزهای صعودی، تا حد زیادی جلوی ضررتان در روزهای نزولی بازار را می‌گیرند.
پربازده‌ترین صندوق‌های سرمایه‌گذاری در یک سال گذشته به‌ترتیب صندوق سرو سودمندان مدبران با نماد سرو و بازدهی ۴۴۵درصدی، آرمان آتیه درخشان مس با نماد آتیمس و بازدهی ۴۳۴درصدی و آسمان آرمانی سهام با نماد آسمان و بازدهی ۴۱۹درصدی هستند. صندوق‌های فیروزه، آگاس، کاریس، افق ملت و کاردان از جمله دیگر صندوق‌هایی هستند که می‌توانید رویشان حساب باز کنید.
*** راهکار جایگزین برای بورس‌بازها
کسانی که اهل معامله در بورس هستند، می‌توانند به‌جای خرید واحدهای صندوق پالایش، به سراغ خرید سهام خود شرکت‌های پالایش نفت بروند. قیمت مواد اولیه این شرکت‌ها اخیرا کاهش چشمگیری داشته و حاشیه سود آنها بیشتر شده است. برنامه‌هایی برای افزایش سرمایه دارند و گزارش‌های مالی‌شان بهبود پیدا کرده. این موارد از جمله دلایلی است که برای ارزنده بودن صندوق پالایش معرفی می‌شود.
اما حتما لازم نیست واحدهای صندوق را بخرید تا از سوددهی پالایشگاه‌ها استفاده کنید. اگر خودتان سهامدار این شرکت‌ها شوید، دیگر نگران اختلاف قیمت معامله با ارزش NAV نخواهید بود. همچنین هر موقع خواستید می‌توانید سهامتان را بفروشید و لازم نیست برای فروش سهام یک ماه منتظر بمانید. از طرف دیگر دردسرهایی مثل تغییر کارگزار ناظر یا بلوکه شدن دارایی‌هایتان را نخواهید داشت.
*** نظرات غیرکارشناسی که ممکن است شما را به اشتباه بیندازد
بعضی از نظرات کاربران در سایت‌های خبری و فضای مجازی درباره پذیره‌نویسی صندوق ETF پالایش ممکن است شما را به اشتباه بیندازد. برای نمونه برخی می‌گویند «قرار است پالایشی‌ها با مثبت ۱۰۰درصد بازگشایی شوند». احتمالا زمانی که شما این متن را می‌خوانید، نماد شرکت‌های پالایشگاهی در بورس بازگشایی شده باشند.
در صورتی که این نمادها رشد چشمگیری را تجربه کنند، نه‌تنها خبر خوبی برای صندوق پالایش نیست، بلکه این مورد می‌تواند باعث بالا رفتن معاملات هیجانی و ایجاد حباب در قیمت سهام این شرکت‌ها شود و بعد از چند روز شاهد تشکیل صف فروش در آنها باشیم. تقریبا تمام نمادهایی که بازگشایی بالای ۳۰درصدی را تجربه می‌کنند بعد از مدتی به صف فروش خواهند رفت. از جمله آنها می‌توان به نماد اخابر اشاره کرد که یک ماه پیش با رشد ۷۰درصد بازگشایی شد و تا همین دیروز به روند صعودی بازنگشته است.
در طرف مقابل اگر بازگشایی نمادهای شپنا، شتران، شبندر و شپنادر محدوده منفی انجام شود، اتفاقا فرصت خرید سهام پالایشگاه‌ها در قیمت‌های پایین‌تر از واحدهای صندوق ETF پالایش یکم به وجود خواهد آمد. برخی کاربران می‌گویند با توجه به پیش‌بینی کارشناسان درباره ادامه‌دار بودن روند صعودی بورس، سرمایه‌گذاری در صندوق پالایش می‌تواند بازدهی خوبی داشته باشد. اگر این پیش‌بینی درست از آب دربیاید، چه بهتر که به سراغ خرید سهام خود پالایشگاه‌ها برویم تا بتوانیم با رشد قیمت سهام آنها سود کنیم. با توجه به اینکه احتمال بازگشت روند نزولی همیشه وجود دارد، ممکن است شرکت در پذیره‌نویسی و بلوکه شدن یک‌ماهه سرمایه‌مان به نفع سهامداران تمام نشود.
