چند نشانه دیپلماتیک در بهبود رابطه ایران‌و‌عربستان
روزنامه هفت صبح، کمال‌بردبار | همین چهارسال پیش بود که بن‌سلمان و پدرش سرخوش و سر از پا نشناخته از ترامپ استقبال کردند.شاهانه‌ترین پذیرایی ممکن را از او و ملانیا در کاخ‌های افسانه‌ای ریاض انجام دادند.او را در رقص شمشیر خود سهیم کردند و از قراردادی ۴۰۰میلیارددلاری حرف زدند که طبق آن عربستان از آمریکا سلاح می‌خرید. شاهزاده‌های پیر عربستان چشم در جمال ایوانکا دوختند و مست و شیدا از همکاری با ترامپ در مواجهه سخت با ایران گفتند.
مواجهه‌ای به قیمت لغو شدن برجام و فشار شدید روی اقتصاد و مردم ایران . آنها صورتحساب را پرداخت کرده بودند و منتظر نتیجه بودند.شرکای اماراتی جرد کوشنر، وزیرامورخارجه امارات و سفیر امارات در آمریکا پیشبرد کار را تضمین کردند و پرخاشگران دیپلماسی را در کاخ سفید به صف اول آوردند:جان بولتون و پمپئو و برایان هوک به وسط آمدند و تهدید پشت تهدید.
فشاری خردکننده روی ایران . فشاری باورنکردنی . ایران مقاومت کرد اما سعودی‌ها و اماراتی‌ها به چهار سال دوم می‌اندیشیدند. اما چه کسی فکرش را می‌کرد ماه‌عسل عربستان با ترامپ تنها چهار سال به طول انجامد؟حالا وقتی که دست سرنوشت در قالب کرونا و قتل سیاه‌پوست آمریکایی در مینیاپلیس طومار حکومت سرخوشانه ترامپ را برچید، بن سلمان و پدرش هاج و واج مانده‌اند.
پشتیبانی بلافصل و خرج کردن بی‌دریغ پول به نفع ترامپ موضع آنها را در مقابل گرگ پیری مثل بایدن به شدت تضعیف کرده است. طبیعی است که هنوز عربستان متحد استراتژیک آمریکاست اما مشخص است که دیگر بایدن تصمیم گرفته از نقش مباشر سیاست‌های عربستان در خلیج فارس خارج شود. فشار برای حل مسئله یمن و همینطور اصرار به بازگشت آمریکا به برجام دوران را برای بن سلمان تیره کرده.
برای همین هم با چهره‌ای متزلزل و بیانی متزلزل‌تر که با تیک‌های عصبی همراه است دم از روابط بهتر با ایران می‌زند. همان کسی که تهدید می‌کرد آماده کشاندن جنگ نیابتی به داخل مرزهای ایران است. نشانه های عجیبی از تغییر در دیپلماسی عمومی عربستان را به شکلی مستمر در حال مشاهده هستیم. شاید هم اشتباه می‌کنیم.
همین دو سال قبل پذیرایی و استقبال سعودی ها از حجاج ایرانی به شکلی ویژه و کاملا قابل قبول بود وهمزمان دو کشور در خصمانه ترین موقعیت قرار داشتند و سعودی ها در عرصه بین الملل مهم ترین دشمن کشورمان محسوب می شدند. سخت است تمایز میان خصلت مهمان نوازی سنتی اهالی عربستان با کشف یک نکته متمایز کننده و یک چرخش احساسی. به هرحال چند نکته را برایتان مرور می کنیم.
*** استقبال از تیم‌های ایرانی
دو تیم ایرانی استقلال و فولاد برای مرحله مقدماتی جام باشگاه‌های آسیا راهی عربستان شدند که این موضوع با مخالفت ایران مواجه شد. در نهایت برنامه ای‌اف‌سی تغییر نکرد. این دو تیم به عربستان رفتند به این امید که سیاست تا جایی که می‌تواند در فوتبال دخالت نکند و همه چیز به خوبی و خوشی برگزار شود. در چنین شرایطی، مسئولان عربستانی به استقبال بازیکنان فولاد و استقلال در فرودگاه رفتند و در خوشامدگویی به آنها سنگ‌تمام گذاشتند؛ خب این اتفاق بازتاب خوبی در رسانه های ایرانی داشت .
تصاویر مسئولان گل‌به‌دست سعودی و چهره متعجب بازیکنان ایرانی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد و بعضی‌ها درباره آن اظهار نظر کردند. سعید آذری، مدیرعامل باشگاه فولاد، درباره این ماجرا در صفحه اینستاگرامش نوشت: «سال ۱۹۷۱ دیپلماسی پینگ‌پنگ، جهان و روابط بین کشورها را دگرگون کرد. فوتبال به مراتب ورزش تاثیرگذارتر و قدرتمندتری در تاریخ ورزش جهان است، تا آن حد که به‌راحتی می‌تواند بسیاری از روابط دیپلماتیک را که به تیرگی گراییده است، بهبود ببخشد.
ورزش محل دوستی، تشریک مساعی و انسانیت است، کاش همه چیز در قالب دوستی و محبت حرکت کند و مانند محیط ورزش، دیگر محیط‌های موجود در توسعه دوستی‌ها و روابط، سختی‌های خاص خود را تسهیل کنند. رفتار مقامات فدراسیون فوتبال عربستان در استقبال و امور مربوط به ورود تیم فولاد خوزستان ایران به ریاض، مرا به یاد آن دیپلماسی معروف پینگ‌پنگ انداخت؛ رفتاری بسیار محترمانه و مودبانه که انتظارش را نداشتیم و به نوعی احساس غرور کردیم. شاید هم به خاطر حرکات و مصاحبه‌هایی بود که قبل از ورود و پرواز به عربستان داشتم، ولی روی هم رفته باید بگویم: درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرد/ نهال دشمنی برکن که رنج بی‌شمار آرد. حالا شاید دیپلماسی فوتبال را دنبال کنند. خدا چه می‌داند.»
*** جشن صعود برای استقلال
اصلا بیایید استقبال از بازیکنان فولاد و استقلال را بگذاریم به حساب پیروی از سنت مهمان‌نوازی و تلاش برای دادن این پیغام که قرار است فوتبال از سیاست جدا باشد، اما گرفتن جشن صعود از گروه برای استقلال و خریدن کیک و فرستادن پیغام تبریک که دیگر بیشتر از یک رفتار عادی است. فدراسیون فوتبال عربستان درست همان شبی که صعود استقلال به مرحله حذفی بازی‌های جام باشگاه‌های آسیا قطعی شد آن هم در حالیکه تیم الاهلی میزبان مسابقات حذف شده بود ، یک کیک بزرگ به هتل فرستادند و در لابی آن برای استقلالی‌ها جشن گرفتند و بازیکنان و فرهاد مجیدی را غافلگیر کردند.
*** حرف‌های جناب ولیعهد
«ما باید با فشار تحریم‌ها علیه ایران موفق شویم تا از درگیری نظامی جلوگیری کنیم. اگر در آنچه در تلاش برای انجامش هستیم موفق نشویم، احتمالا ۱۰ تا ۱۵ سال دیگر شاهد جنگ با ایران خواهیم بود.» این بخشی از حرف‌های مدتی پیش ولیعهد عربستان درباره ایران است. حالا اینها را مقایسه کنید با حرف‌های تازه‌اش درباره ایران. محمد بن سلمان چهارشنبه‌شب در گفت‌وگویی که از شبکه‌های مختلف پخش شد، درباره آینده روابط کشورش با ایران گفت: «در نهایت، ایران یک کشور همسایه است، همه ما امیدواریم که رابطه خوب و متمایزی با ایران برقرار کنیم. ما خواهان آن نیستیم که وضعیت در ایران سخت باشد. ما خواهان کامیابی ایران هستیم. باید قبول کنیم که دو کشور منافع مشترک و متقابلی برای پیشرفت و بهبود منطقه و جهان دارند.»
*** دعوت از بینندگان ایرانی به زبان فارسی
همه آن اتفاق‌ها درباره ورزش و سیاست را خواندید؟ دیروز هم یک اتفاق دیگر افتاد که چندان عادی به نظر نمی‌رسید، یعنی فارسی حرف زدن مجری یکی از شبکه‌های عربستانی وقتی که با خنده از بینندگان ایرانی می‌خواست برنامه او را تماشا کنند؛ برنامه‌ای درباره ورزش آسیا با تمرکز بر بازی‌های جام باشگاه‌های آسیا، آن هم در حالی که بقیه برنامه کلا به زبان عربی بود و مخاطب آن هم عرب‌زبان‌ها بودند.
همه این اتفاق‌ها باعث شده که خیلی‌ها دست به کار تفسیر رفتارهای عربستان شوند. رویترز در این مورد نوشته که سخت‌گیری‌های بایدن به عربستان در مورد موضوع یمن باعث شده که عربستان بخواهد به آمریکا پیغام بدهد که به دنبال ثبات در منطقه است. الیزابت کندال، محقق ارشد مطالعات عربی و اسلامی در کالج پمبروک آکسفورد هم در صفحه شخصی‌اش نوشته است: «عربستان سعودی به‌شدت نیاز دارد راهی برای خارج شدن از جنگ یمن که هم بدنام و هم غیر قابل بُرد است، بیابد.»
بعضی‌ها هم موضوع را به مذاکرات وین ارتباط می‌دهند و می‌گویند که عربستان نمی‌خواهد بعد از بهبود روابط ایران با غرب همچنان در تنش شدید با آن باشد. اگر یادتان باشد مدتی پیش هم فایننشال تایمز ادعا کرده بود که اواخر فروردین‌ماه نمایندگان ایران و عربستان بعد از شش سال قطع رابطه کامل، در بغداد دیدار و گفت‌و‌گو کرده‌اند؛ ادعایی که البته تکذیب شد، اما باز هم عده‌ای در توجیه چرخش عربستان به آن استناد می‌کنند.
