چرا نباید نگران نفوذ اینستاگرام ‌باشید؟

نفوذ اینستاگرام در جامعه ایرانی به سرعت در حال افزایش است. این را می‌توانیم از افزایش تعداد صفحه‌های تاثیرگذار (با بیش از ۵۰۰ هزار فالوئر) بفهمیم. امسال در مقایسه با سال ۹۸ تعداد این صفحه‌ها از ۱۰۲۴ به ۱۶۰۰ رسیده است.

‌وب سایت مشق‌نو دیروز گزارشی منتشر کرد از یک پژوهش اجتماعی در مورد صفحه‌های ایرانی اینستاگرام که به کوشش ابوالفضل حاجی‌زادگان انجام شده. نکات جالبی در این گزارش وجود دارد که در ادامه بخشی از آنها را نقل می‌کنیم اما لب کلام این است که فضای حاکم بر اینستاگرام برخلاف چیزی که شاید در نگاه اول همه فکر می‌کنیم در حال پالایش و پاکسازی با نوعی مکانیزم خوداصلاحی است. یعنی به تدریج سهم محتوای غیراخلاقی در این فضا رو به کاهش است و جای آن را محتوای آموزشی و طنز و سرگرمی می‌گیرد.

* تعداد صفحه‌های تأثیرگذار اینستاگرام ایرانی (صفحه‌های با بیش از ۵۰۰ هزار دنبال‌کننده) در سال‌های ۹۸ و ۹۹ به‌ترتیب ۱۰۲۴ و ۱۶۰۰ صفحه است که نشان می‌دهد این صفحه‌ها در سال ۹۹ نسبت‌به سال قبل به میزان ۵۶درصد افزایش پیدا کرده‌اند. با توجه به این روند می‌توانیم بگوییم که نفوذ اینستاگرام در بین مردم ایران با سرعت چشمگیری رو به افزایش است.

* سهم صفحه‌های طنز و سرگرمی در بین صفحه‌های تأثیرگذار اینستاگرام ایرانی در سال‌های ۹۸ و ۹۹ به‌ترتیب ۳۲ و ۳۴ درصد است. بیشترین میزان افزایش سهم در بین بخش‌های مختلف این صفحه‌های تأثیرگذار، متعلق به صفحه‌های آموزشی است. در حالی که در سال ۹۸ تنها ۵درصد از صفحه‌های تأثیرگذار اینستاگرام ایرانی صفحه‌های آموزشی بودند، سهم این نوع صفحه‌ها در سال ۹۹ به ۱۱درصد افزایش پیدا کرده است.

* از طرفی بیشترین کاهش سهم مربوط به صفحه‌های مد و زیبایی و نیز صفحه‌های پورنوگرافی بوده است. به‌رغم آنکه بعضی از جریان‌های فکری و سیاسی ادعا می‌کنند که اینستاگرام باعث ترویج بی‌بندوباری‌های اخلاقی شده است، شواهد تجربی نشان می‌دهند که سهم صفحه‌های پورنوگرافی در بین کل صفحه‌های تأثیرگذار اینستاگرام ایرانی در سال ۹۸ تنها ۹درصد بوده و در سال ۹۹ نیز به ۶درصد کاهش پیدا کرده است.

* از بین ۱۰صفحه‌ مقتدر اینستاگرام ایرانی (براساس شاخص Authority)، ۹ صفحه به سلبریتی‌های سینمایی تعلق دارد. این ۱۰ اینفلوئنسر مقتدر به‌ترتیب عبارتند از: نوید محمدزاده، پرویز پرستویی، گلشیفته فراهانی، امیر جعفری، علی کریمی، مهناز افشار، علی اوجی، پریناز ایزدیار، بهرام رادان و مهراب قاسم‌خانی. شاخص Authority میزان مرجعیت و قدرت تأثیرگذاری هر صفحه را محاسبه می‌کند. این اسامی نشان می‌دهند که سلبریتی‌های سینمایی کماکان بیشترین اقتدار و مرجعیت را در بین صفحه‌های تأثیرگذار اینستاگرام ایرانی دارند.

* اینفلوئنسرهای زن در یک‌سال گذشته با افزایش سهم خود از ۱۴به ۱۶ درصد، فاصله‌شان را با اینفلوئنسرهای مرد تا حدی کاهش داده‌اند(سهم اینفلوئنسرهای مرد از ۳۰به ۲۸ درصد کاهش یافته و ۵۶درصد صفحه‌ها غیرشخصی هستند و بنابراین قابل دسته‌بندی جنسیتی نیست).

* ۷۵درصد از صفحه‌های روزمره‌نگاری در اختیار زنان قرار دارد. با توجه به اینکه صفحه‌های روزمره‌نگاری و صفحه‌های مد و زیبایی نیز به‌طور غیرمستقیم موجب درآمدزایی صاحب صفحه می‌شود، می‌توان این فرضیه را مطرح کرد که شاید به مرور زمان، فضای آنلاین (و به‌طور خاص اینستاگرام) در مقایسه با فضای آفلاین، موقعیت‌های شغلی مناسب‌تری را در اختیار بخشی از زنان قرار دهد.

* موقعیت جغرافیایی صفحه‌های تاثیرگذار ایرانی اینستاگرامی نشان می‌دهد سهم صفحه‌های تأثیرگذارِ داخل ایران در یک‌سال اخیر از ۷۶ به ۸۰ درصد افزایش پیدا کرده است. بنابراین این نگرانی که فضای اینستاگرام خیلی تحت کنترل خارج‌نشین‌هاست خیلی منطقی نیست.

* تعداد دنبال‌کنندگان صفحه‌های تأثیرگذار اصولگرا در یک‌سال گذشته ۵۴درصد افزایش پیدا کرده است. این نسبت برای صفحه‌های برانداز ۴۵درصد، برای صفحه‌های غیرسیاسی ۳۰درصد و برای صفحه‌های اصلاح‌طلب تنها ۲درصد بوده است.

* بیشترین نسبت افزایش دنبال‌کننده مربوط به افزایش ۹۴درصدی دنبال‌کنندگان صفحه‌ بی‌بی‌سی فارسی و بیشترین تعداد افزایش دنبال‌کننده مربوط به افزایش بیش از ۶میلیون نفری دنبال‌کنندگان حسن ریوندی بوده است. شدیدترین سقوط جایگاه مربوط به تنزل جایگاه بهنوش بختیاری از رتبه چهارم در سال ۹۸ به رتبه نهم در سال ۹۹ بوده است.

* اینستاگرام ایرانی به‌رغم اینکه همواره از سوی بعضی از جریان‌های سیاسی و رسانه‌ای و حتی بعضی از اهالی دانشگاه و روشنفکران در معرض آسیب‌انگاری‌ها و اتهام‌های دست‌ودلبازانه قرار دارد، بر مسیر آزمون و خطا و خوداصلاح‌گری حرکت می‌کند.