چرا ذخایر خونی کشور کم شد؟
هرچند وضعیت بانک خون کشور در وضعیت هشدار است اما کاهش ذخایر خون با فرا رسیدن فصل سرما و افزایش برودت هوا موضوعی است که هرسال تکرار می‌شود و سازمان انتقال خون کشور را با کاهش شدید سطح ذخایر خون مواجه می‌کند. موضوعی که سخنگوی سازمان انتقال خون هم برآن تاکید کرده و گفته این موضوع دلیل کاهش ذخایر خون است نه اعتراضات اخیر.
به گزارش خبرآنلاین، اوایل آذر بود که با وجود قطعی سراسری اینترنت، خبری به گوش رسید که نشان از هشداری جدی داشت: «وضعیت قرمز برای بانک خون کشور» خبری که حکایت از کاهش سطح ذخایر خون و فرآورده‌های آن، در همه گروه‌های خونی دارد و مسوولان سازمان انتقال خون همچنان از مردم می‌خواهند جهت اهدای خون به پایگاه‌های انتقال خون مراجعه کنند.
هرچند وضعیت بانک خون کشور در وضعیت هشدار است اما کاهش ذخایر خون با فرا رسیدن فصل سرما و افزایش برودت هوا موضوعی است که هرسال تکرار می‌شود و سازمان انتقال خون کشور را با کاهش شدید سطح ذخایر خون مواجه می‌کند. موضوعی که سخنگوی سازمان انتقال خون هم برآن تاکید کرده و گفته این موضوع دلیل کاهش ذخایر خون است نه اعتراضات اخیر.
کمبود ذخایر خونی کار را به جایی رسانده که حتی به گوش رسید که در روزهای گذشته از سوی این سازمان با مردم تماس گرفته شده و از آن‌ها خواسته‌اند که اگر به ویژه در زمره گروه خونی منفی هستند، برای دادن خون به مراکز سازمان انتقال خون مراجعه کنند.
اما خون دادن چه مراحلی دارد؟ در سال چندبار می‌توان خون داد؟ مبتلایان به کدام بیماری‌ها نمی‌توانند خونشان را اهدا کنند؟ خون دادن چه مزایایی برای خود فرد خون دهنده دارد و کدام بیماران بیشتر به خون احتیاج دارند؟
دلایل کاهش ذخایر خون
«هر سال همزمان با آمدن پاییز و زمستان ذخایر خون کشور کم می‌شود و اتفاق خاصی در این باره نیفتاده است.» این را بشیر حاجی بیگی، سخنگوی سازمان انتقال خون کشور به خبرآنلاین می‌گوید. او با بیان اینکه من سالهاست که در سازمان انتقال خون کار می‌کنم و هر سال پاییز و زمستان که می‌شود از مردم درخواست می‌کنیم که خون اهدا کنند، ادامه می‌دهد: «وقتی هوا سرد می‌شود و یا توجه به اینکه روزها در طول فصل سرد سال کوتاه‌تر هستند، مردم کمتر از خانه‌هایشان بیرون می‌آیند. در کل دنیا هم همین‌گونه است. در فصل سرد سال در کشور ما همه مدارس، دانشگاه‌ها و… باز هستند و مصرف بیمارستان‌ها در این زمینه بالا می رود. از طرفی تشخیص بیمارستانی هم پیشرفت کرده؛ مراکز آنکولوژی وسیع‌تر و پیشرفته‌تر شده‌اند و به خاطر همین پیشرفت بیمارستانی نیاز به مصرف خون و پلاکت هم افزایش پیدا می‌کند.»
اهداکنندگانی که نمی‌توانند خون بدهند
یکی از موضوعاتی که شاید مردم در این روزهای فراخوان اهدای خون بیشتر در بین مردم مطرح باشد این که چه کسانی می‌توانند خون اهدا کنند؟ موضوعی که شاید بیشتر در بین زنان پرسیده شود این است که آیا در دوران عادت ماهیانه هم می‌شود خون داد؟
حاجی بیگی درباره این موضوع با بیان اینکه استانداردهای سازمان انتقال خون ایران مطابق با استانداردهای جهانی و نه تشخیص‌های محلی، می‌گوید: «اولین هدف مراکز انتقال خون دنیا حفظ سلامت اهداکننده است. ما در سازمان بخشی به نام انتخاب اهداکنندگان داریم که به اهداکنندگان مشاوره می‌دهد. وقتی فردی برای اهدای خون مراجعه می‌کند اول وزن، فشار خون، سن و دیگر آیتم‌های اولیه چک می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «مردان ۴ بار و زنان ۳ بار در سال می‌توانند خون بدهند. همگلوبین زنان پیش از اهدای خون حتما چک می‌شود و اگر آن‌ها در دوران عادت ماهانه باشند نمی‌توانند خون اهدا کنند.»
حاجی بیگی با بیان اینکه عده‌ای ازمردم معاف موقت و عده‌ای معاف دائم از اهدای خون هستند، می‌گوید: «کسانی که بیماری‌های ویروسی دارند یا اگر جراحی‌های بزرگی مثل جراحی قلب باز کرده‌اند یا کسانی که سنشان بالای ۶۵ سال است، معافیت دائم دارند.»
او ادامه می‌دهد: «سن اهدای خون از ۱۸ تا ۶۰ سال است و اهداکنندگان مستمر خون تا سن ۶۵ سالگی با نظر پزشک می‌توانند خون بدهند.»
کدام بیماران در معرض خطرند؟
آنطور که سخنگوی سازمان انتقال خون می‌گوید بیشترین مشکل این سازمان برای تهیه پلاکت، برای بیماران سرطانی و بیماری‌های خون‌ریزی‌دهنده ارثی است؛ «بیماران خاص مثل بیماران تالاسمی و دیالیزی، کسانی که مورد جراحی قلب باز قرار گرفته‌اند، بیماران زنان و زایمان، بیمارانی که با حوادثی مانند شکستگی روبرو شده‌اند و بیمارانی که کم خونی مزمن دارند، درحال حاضر در اولویت گرفتن خون هستند. باید بگویم که ۲۰ درصد خون اهدایی کشور صرف بیماران خاص و تالاسمی می‌شود. در ایران ۹۰ درصد مردم گروه خونی مثبت و ۱۰ درصد گروه خونی منفی دارند و به همین خاطر است که نیاز به گروه خونی منفی بیشتر است.»
۲و نیم میلیون نفر در سال خون می‌دهند
ایران جزو ۵ کشور برتر آسیا در طب انتقال خون است. آماری که سخنگوی سازمان انتقال خون آن را بیان می کند و می گوید خون ایرانیان از سالم ترین خون های اهدایی دنیاست و برای همین هم این جایگاه در آسیا نصیب ایران شده است؛ «ما به عنوان همکار دایمی WHO در زمینه انتقال خون هستیم. نیاز به خون و فراورده های خونی مختص زمان خاصی نیست و این نیاز همیشگی است. اهدای خون یک امر فداکارانه و ایثارگرانه است و من از جایگاه سخنگویی سازمان انتقال خون می توانم این موضوع را اعلام کنم که مردم ایران فداکارترین مردم در امر اهدای خون هستند و سالانه ۲ و نیم میلیون نفر برای اهدای خون در کشور به مراکز ما مراجعه می کنند که آمار بسیار خوبی است. من باز هم از مردم میخواهم که بیماران را در فصل سرما فراموش نکنند و خون اهدا کنند.»
روایت یک اهداکننده خون
میثم قاسمی یکی از افرادی است که چند روز گذشته برای اولین بار به ساختمان اصلی انتقال خون در خیابان وصال رفته تا به همراه همسرش خون اهدا کند. او در گفت وگو با خبرآنلاین از مراحل اهدای خون می‌گوید؛ «من اولین بارم بود که خون می‌دادم و طبیعتا همه مراحل برایم تازگی داشت. در ابتدای ورود به مرکز انتقال خون، از دستگاهی که نمونه‌اش در شعب بانک‌ها وجود دارد، شماره گرفتیم. باجه‌هایی هستند که مشخصات اولیه فرد داوطلب را در سیستم وارد می‌کنند، مثل شماره تلفن، آدرس و… همین‌جا از زنان تست هموگلوبین گرفته می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «در مرحله بعد، داوطلب‌ها به اتاق معاینه می‌روند. در اتاق معاینه، فرد مسئول فشار خون را اندازه‌گیری می‌کند و سئوال‌هایی درباره وزن، وضعیت تاهل، رابطه جنسی خارج از ازدواج، سابقه بیماری‌های مختلف و عمل جراحی و بیماری‌های جنسی، سفر خارجی و… می‌پرسد. به طور مشخص، روی سفر به عراق در ۶ ماه گذشته حساس هستند و اگر کسی رفته باشد، نمی تواند خون بدهد. بعضی کارها هم به صورت کلی انجامشان باعث نمی‌شود که خون گرفته نشود اما فاصله زمانی مهم است. مثلا از رفتن به دندان‌پزشکی باید حداقل یک هفته گذشته اما از حجامت یا خالکوبی باید یک‌سال گذشته باشد.»
میثم می گوید که در مراحل قبل از خون گرفتن نام بیماری هایی را آورده اند که اگر فرد مبتلا به آن باشد به هیچ وجه از او خون گرفته نمی شود؛ «بعضی بیماری‌ها مثل یرقان (از ۱۱ سالگی به بالا)، دیابت، حمله قلبی و… هم کلا خط قرمز هستند. تزریق مواد مخدر با سرنگ (توسط خود فرد یا همسرش)، بیماری‌های هپاتیت و ایدز و… هم مهم هستند.»
او ادامه می‌دهد: «وقتی این سئوال‌ها تمام شد، فرد مسئول باز هم تاکید کرد خونی که من می‌دهم ممکن است به کودک تزریق شود و لازم است صحت اظهاراتم را تایید کنم. او یک برگه به من داد که زیرش دو بخش بله و خیر داشت و من باید یکی از اون دو بخش را جدا می‌کردم و در صندوقی که همان‌جا بود می‌انداختم. اگر در قسمت بله می‌انداختم یعنی می‌توانم بروم و خون بدهم و اگر نه که هیچی. در واقع در این مرحله به نوعی آدم را با وجدان خودش روبرو می‌کنند.»
نکاتی که بعد از اهدای خون باید رعایت کرد
«مرحله بعد، ورود به سالن خون‌گیری است. تخت‌های زیاد و تمیز هستند. شبیه یونیت دندان‌پزشکی با اندکی تفاوت.» این آغازی برای مرحله عملیاتی گرفتن خون است. میثم با بیان اینکه برای هر تخت یک نفر مسئول خون‌گیری است که تا وقتی خون‌گیری ادامه دارد، بالای سر فرد داوطلب می‌ماند، می‌گوید: «برای این یک نفر بالای سر فرد خون دهنده می ماند که بعضی افراد در هنگام خون‌گیری از حال می‌روند و وقتی ما داشتیم خون می‌دادیم یه جوان این‌طوری شد. بعد که کیسه خون (۵۰۰ سی‌سی) از داوطلب جدا شد، روی جای سوزن چسب زده و توصیه می‌شود که چند دقیقه در همون حالت بخوابد که دچار سرگیجه نشود. توصیه‌های کلی هم مثل اینکه مایعات زیاد خورده بشود، روی دستی که خون دادن فشار وارد نشود و… هم گفته می شود.»
او ادامه می‌دهد: «مرحله بعد ورود به یک اتاق کوچک با چند تا صندلی است که اول به افراد، آبمیوه با ویفر می‌دهند که باید حتما نشسته بخورند. بعد از افراد خون دهنده دوباره فشار خون گرفته می‌شود که اگر در وضعیت نرمال باشند، فرآیند تمام می‌شود.
میثم می گوید فرایند خون دادن برای او و همسرش کلا یک ساعت طول کشیده و معطلی هم نداشته اند؛ «برخورد پرسنل خوب و محترمانه بود. ما عصر روز جمعه رفتیم و حدود ۳۰ نفر جلوی ما بودند. در نهایت، کل کار ما حدود یک ساعت طول کشید. شاید در روزها کاری یا صبح‌ها خلوت‌تر باشد و زودتر انجام بشود. اما در کل، حس اینکه پرسنل کار نمی‌کنند و آدم معطل می‌شود وجود نداشت.»
فواید انتقال خون؛ از چربی سوزی تا دفع آهن
مطالعات محققان می‌گوید که حدود ۸۸ درصد از مجموع اهداکنندگان خون کمتر به حمله قلبی دچار می‌شوند. با هربار اهدای خون، فرد حدود ۶۵۰ کالری می‌سوزاند، زیرا با اهدای خون بدن برای جایگزین کردن خون از دست رفته بیشتر فعالیت می‌کند. همچنین خون دادن به دفع آهن از بدن کمک می‌کند؛ یعنی از بدن فردی که خون اهدا می‌کند حدود ۲۲۵ تا ۲۵۰ میلی گرم آهن دفع می‌شود و مشکلات سلامتی را کاهش می‌دهد.
