پیش‌بینی هالیوودی از کرونا‌! واقعا؟

روزنامه هفت صبح، علی رستگار | آیا واقعا فیلم آمریکایی شیوع ماجرای ویروس کرونا را پیش‌بینی کرده بود؟ یک: اخبار دلهره‌آور ویروس کرونا بعد از سال‌ها نام یک فیلم سینمایی هالیوودی را سر زبان‌ها انداخته.«شیوع» یا contagion فیلمی است به کارگردانی استیون سودربرگ و باحضور بازیگرانی مشهوری مثل مت دیمون، کیت وینسلت، جود لا و ماریون کوتیار. حالا چرا همه بعد از ۹ سال یاد این فیلم افتادند؟‌ قصه فیلم درباره یک بیماری ویروسی است که از چین شروع می‌شود و به سرعت به نقاط مختلف جهان سرایت می‌کند.

بنابراین همین شباهت شروع ماجرا از چین و نشانه‌هایی از نقش خفاش در انتقال ویروس خیلی از مردم را به وجد آورده. حالا به بهانه اخبار ویروس کرونا خیلی از رسانه‌های بین‌المللی به این فیلم پرداختند و اینجا در ایران خیلی از سایت‌های دانلود فیلم و کانال‌های تلگرامی با قراردادن لینک دانلود این فیلم کلیک می‌گیرند. نکته بامزه اینکه اسم فیلم را هم خیلی از این کانال‌ها به اشتباه «عفونت» ترجمه کرده‌اند.

* دو: «شیوع» خیلی از نظر هنری و سینمایی اثر ارزشمندی نیست، بیشتر ساختاری شبیه موزیک ویدئو دارد و خبری از شخصیت پردازی‌های درست و آب و تاب دادن داستان نیست. با این حال بعضی منتقدان غربی از بازی بازیگران نامدار آن تمجید کرده بودند. مسئله‌ای که الان در مورد فراگیر شدن این فیلم به بعضی نگرانی‌ها در سطح جهان دامن زده این است که مردم برای پاسخ به سوالاتشان درباره ویروس کرونا به این فیلم مراجعه می‌کنند.

در صورتی که خیلی از اطلاعات درون این فیلم چندان دقیق نیست و ویروس داخل فیلم با این کرونا خیلی متفاوت است. بنابراین فراگیر شدن تماشای شیوع نتیجه‌ای جز دامن زدن به بازار شایعات ندارد. نکته‌ای که دو روز پیش سعید نمکی، وزیر بهداشت ایران هم گفت که « ویروس شایعه از ویروس کرونا خطرناک‌تر است.» جالب اینکه این جمله دقیقا یکی از دیالوگ‌های همین فیلم شیوع است.

* سه: حالا چرا می‌گوییم این فیلم لزوما منطبق بر واقعیت‌های این ویروس کرونا نیست؟ اول اینکه وجود برخی نشانه‌ها در فیلم که به بعضی تئوری‌های توطئه دامن زده، شباهتی با مشکل الان ویروس کرونا ندارد. مثلا اینکه این ویروس یک سلاح بیولوژیک بوده یا نقشه شرکت‌های داروسازی است یا از سوپ خفاش آمده.

در واقعیت هیچ شباهتی بین ویروس کرونا با ویروس MEV-1 (اسم ویروس قصه فیلم) وجود ندارد، جز اینکه اولی از چین شروع شده و قصه فیلم از هنگ‌کنگ شروع می‌شود. تازه همین شروع قصه فیلم از چین هم سندی برای تائید تئوری‌های توطئه نمی‌تواند باشد چون فیلم شیوع به نوعی متاثر از ماجرای ویروس سارس در سال ۲۰۰۲ است که از جنوب چین شروع شده بود.

* چهار: حتی مسئله سوپ خفاش هم به این شکلی که الان شایعه شده در فیلم وجود ندارد. در فیلم «شیوع» کسی با خوردن خفاش ویروس نمی‌گیرد و منشا اصلی گوشت خوک است. فقط در یک سکانس یک خفاش دیده می‌شود که غذایش جلوی خوک می‌افتد. در مورد همین ماجرای کرونا هم البته مشخص شد که ویدئوی سوپ خفاش که در شبکه‌های اجتماعی وایرال شده بود ربطی به چین نداشته و در جزایر پالائو در غرب اقیانوس آرام و در سال ۲۰۱۶ ضبط شده. اینکه چه چیزی ناقل ویروس کرونا بوده فعلا در حد گمانه زنی است.

* پنج: به طور کلی در این ماجرای ویروس کرونا خیلی به شایعاتی از این جنس دامن زده شده. مثلا ادعایی مطرح شد که این ویروس را آمریکایی‌ها ساختند تا پول‌هایی که بیل گیتس صرف برنامه‌های واکسیناسیون کرده به سوددهی برسد. این شایعه هم نمی‌تواند نسبتی با واقعیت داشته باشد چون اولین‌بار توسط شخصی به نام جوردن ساتر در یوتیوب پخش شده که به ساختن تئوری‌های توطئه بی‌اساس مشهور است و یکی از شخصیت‌های فیلم شیوع با بازی «جود لا» هم به شدت به نوعی یادآور این فرد است.

* شش: نکته دیگری که در فیلم وجود دارد و باید بین آن با واقعیت فاصله بگذاریم بحث در مورد شاخص R0 یا r-naught است. این پارامتر ریاضی در حقیقت سرعت شیوع بیماری را مشخص می‌کند یعنی که هر بیمار می‌تواند چند نفر دیگر را آلوده کند. در فیلم عدد R0‌ بین ۲ تا ۵ اعلام می‌شود که مشابه با ویروس سارس است.

در مورد کرونا اما این عدد بین ۱٫۴ تا ۲٫۵ برآورد شده. بنابراین اگر ویروس سارس ۱۸ سال پیش مهار شد با تقریب خوبی می‌توانیم مطمئن باشیم که این ویروس کرونا هم مهار خواهد شد. باز در مسائل دیگری بین فیلم و واقعیت باید تفاوت قائل شویم. مثلا سهولت سرایت ویروس که در مورد کرونا قضیه به این شدت وخیم نیست. البته در اینکه باید نکات بهداشتی را رعایت کرد تردیدی نیست اما اینکه مثلا در فیلم می‌بینیم چون یک فرد مبتلا به جعبه‌های موادغذایی در فروشگاه‌ها دست زده پس این ویروس به بقیه هم منتقل می‌شود تلقی درستی نیست.