پنج نکته درباره مزاحمت جنگنده‌های آمریکایی
روزنامه هفت صبح، علی رستگار | بامداد جمعه وقتی یک فروند ایرباس ۳۱۰ هواپیمایی ماهان از تهران به سمت بیروت در حال حرکت بود، در حریم هوایی سوریه مورد مزاحمت دو جنگنده آمریکایی قرار گرفت. البته در ساعات اولیه بعضی رسانه‌ها گزارش کردند که این جنگنده‌ها متعلق به رژیم صهیونیستی بوده اما بعد مشخص شد آمریکایی بودند.
در نتیجه این حرکت خطرناک آمریکایی‌ها، هواپیمای مسافربری ایرانی مجبور به کاهش ارتفاع شدید شد که منجر به صدمه دیدن چند نفر از مسافرین از جمله دو کودک شد. در مورد این حادثه چند نکته مبهم وجود دارد که سعی می‌کنیم خیلی مختصر و مفید به آنها بپردازیم. قبل از آن اما به این نکته عجیب هم باید اشاره کنیم که در هفته‌های اخیر تمام اتفاقات امنیتی و دلهره‌آور مرتبط با ایران دقیقا پنجشنبه شب‌ها رخ می‌دهد. درست زمانی که رسانه‌های رسمی تعطیل و نیمه تعطیل هستند…
* یک: حادثه در کجا رخ داد؟
مسیر حرکت پرواز ۱۱۵۲ ماهان ایر اینطور بوده که از تهران حرکت می‌کند و با ورود به آسمان عراق و عبور از بغداد وارد خاک سوریه و بعد لبنان می‌شود. به گفته محمد اسلامی وزیر راه، هواپیما در مسیر تجاری بین‌المللی به صورت عادی در حال حرکت بوده که دو جنگنده اف-۱۵ آمریکایی به آن نزدیک می‌شوند. منطقه‌ای که این اتفاق رخ می‌دهد در آسمان تَنف سوریه بوده. تنف اسم روستایی در شرق استان حمص سوریه است که در تحولات جنگی سوریه اهمیت استراتژیکی پیدا کرد.
این منطقه به نوعی در اختیار پایگاه نظامی آمریکایی‌هاست که تحت عنوان ائتلاف ضد داعش در آنجا حضور دارند. تنف به مثلث مرزی سوریه و عراق و اردن هم معروف است و چند سال پیش تحولات به سمتی رفته بود که آن زمان تحلیلگران از احتمال تقابل نظامی ایران و آمریکا در این منطقه می‌گفتند. این منطقه تنف همان جایی است محسن حججی توسط داعش اسیر و شهید شد.
* دو: هدف آمریکایی‌ها چه بود؟
سخنگوی فرماندهی مرکزی آمریکا در بیانیه‌ای گفته: «یک جنگنده اف-۱۵ در جریان یک ماموریت عادی در مجاورت پادگان محل استقرار نیروهای ائتلاف به بررسی بصری و استاندارد یک هواپیمای مسافربری ماهان ایر از فاصله ایمنی تقریبا هزار متری کرد. این بررسی برای اطمینان از ایمنی خدمه ائتلاف در پادگانی در تنف انجام شد و بعد از شناسایی آن به عنوان هواپیمای مسافربری ماهان ایر از آن فاصله گرفت.»
حالا فارغ از ادعای خود آمریکایی‌ها، تحلیلگران سیاسی درباره علت این مانور خطرناک دو فرضیه را مطرح کردند. یکی اینکه آمریکا قصد داشته با این کار یک پیام سیاسی به ایران بدهد. یا به نوعی خواسته با یک اقدام تهدیدآمیز بگوید که مسیر عراق و سوریه و لبنان برای ایران امن نیست. فرضیه دوم هم اینکه آمریکا قصد داشته با این کار سیستم پدافند سوریه را به اشتباه بیندازد تا هواپیمای ماهان مورد هدف قرار بگیرد که اگر اینطور می‌شد شاهد یک فاجعه بودیم.
در تابستان ۹۷ هم جنگنده‌های آمریکایی اقدام مشابهی با یک جنگنده روسی انجام دادند و پدافند سوریه به اشتباه هواپیمای روسی را هدف قرار داد. از سوی مقابل هم البته در همین ماه‌های اخیر چند مرتبه پیش آمده که جنگنده‌های روسی به تلافی برای آمریکایی‌ها مزاحمت ایجاد کردند.
* سه: هواپیمایی ماهان مگر به لبنان پرواز داشت؟
خود همین اصل اتفاق پرواز هواپیمایی ماهان به سمت بیروت هم برای خیلی‌ها غافلگیر کننده بود و می‌پرسیدند اصلا مگر ما به بیروت پرواز داشتیم؟ چون تصور همه این بود که با توجه به شرایط کرونا هنوز پروازهای خارجی دایر نشده. این در حالی است که پیش از این خبر از سرگیری پروازهای تهران به بیروت از دوم مردادماه اعلام شده بود و هواپیمایی ماهان هم در بیانیه‌ای که بعد از این حادثه منتشر کرده توضیح داده که این پرواز از یک دهه پیش برقرار بوده.
* چهار: چرا خلبان ارتفاع را کم کرد؟
طبق اطلاعاتی که روی سایت بین‌المللی فلایت رادار منتشر شده، هواپیما اول با سرعت زیاد ۳۴۰۰ فوت بر دقیقه، تقریبا ۱۲۵ فوت کاهش ارتفاع داشته؛ بعد تا ۳۴۶۰۰ فوت اوج گرفته و در نهایت با سرعت نرمال به ۳۴۰۰۰ فوت که ارتفاع پروازی‌‌اش بوده برگشته. خود خلبان هنوز اظهار نظری نکرده و حتی شایعه بازداشت او منتشر شد.
اما خبرگزاری مهر به نقل از یک مقام مسئول نوشته که خلبان بازداشت نیست فقط افراد مسئول لازم است با او و تیم پرواز مصاحبه کنند و بعد از پیاده‌سازی اطلاعات جعبه سیاه حادثه بیشتر بررسی شود. بعضی کارشناسان اما اینطور تحلیل کردند که اقدام خلبان برای کاهش سریع ارتفاع اقدام هوشمندانه‌ای بوده برای اینکه به سرعت از جنگنده‌های مزاحم فاصله بگیرد و مورد هدف اشتباهی پدافند سوریه قرار نگیرد. یا این فرضیه هم مطرح است که خلبان در مکالمات از سوی جنگنده‌های آمریکایی مورد تهدید قرار گرفته.
* پنج: آیا اقدام آمریکایی‌ها یک رهگیری عادی بود؟
از نظر قوانین بین‌المللی هوانوردی جواب این سوال به چند دلیل منفی است. یکی اینکه وب سایت کن‌نیوز به نقل از یک کارشناس هوانوردی نوشته از نظر قوانین فقط سوریه اجازه رهگیری هواپیمای در حال عبور را داشته. ضمن اینکه رهگیری هم قواعدی دارد مثل حفظ فاصله ایمن و جلوگیری از به خطر افتادن ایمنی هواپیما و مسافرین و …
حالا هم با توجه به اینکه حادثه باعث مصدومیت مسافران شده طبق ضمیمه ۱۳ پیمان شیکاگو باید حادثه بررسی شود و گزارش آن را به ایران و سایر ذی‌نفعان ارائه کنند. ضمن اینکه سازمان هواپیمایی کشور سوریه هم باید در این مورد یک کمیته بررسی حادثه تشکیل دهد و با مرور مکالمات برج مراقبت، خلبان ایرباس ماهان و جنگنده‌ها مشخص شود از کدام بخش اشتباه سر زده است. اما اصل سوال سرجایش است چرا باید آمریکا پایگاه هوایی در سوریه آن هم خلاف اراده دولت این کشور داشته باشد؟ این سوال اصلی است.
