واکسن کووبرکت چطور متولد شد؟
روزنامه هفت صبح، نگین باقری | سه روز پیش نسخه‌ای از مقاله گروه تحقیقاتی که دارند روی واکسن کووبرکت کار می‌کنند منتشر شد. البته قبل از هر چیز باید این را گفت که این مقاله فقط جریان آزمایش واکسن بر روی حیوانات را توضیح داده و فقط شامل نسخه پیش‌چاپ (preprint) است ولی حالا که وزیر بهداشت خبر داده کووبرکت مجوز اضطراری‌اش را از روز سه‌شنبه گرفته، همین مقاله ۳۷ صفحه‌ای هم شاید اندازه یک سر سوزن برای ما توضیح دهد بالاخره روش تولید کووبرکت چه بوده و چه راهی را طی کرده است؟
*** اخطار: مقاله پیش‌چاپ است
چرا گفتن اینکه این مقاله پیش‌چاپ است اهمیت داشت؟ چون رسمی وجود دارد که مقالات وقتی قرار است چاپ شوند، باید از فیلتر چند داور عبور کنند؛ داورهایی که خبره این رشته هستند و مو را به خوبی از ماست می‌کشند. اما یک مرحله قبل از آن، محققان نسخه پیش‌چاپ مقاله خودشان را منتشر می‌کنند. این نسخه پیش‌چاپ، وجاهت علمی ندارد و فقط برای این منتشر می‌شود که مبادا فرد دیگری از همین روش یا ایده برای کار تحقیقاتی خودش استفاده و آن را به‌نام خود ثبت کند.
یعنی یک‌جورهایی کپی‌رایت خودشان را با این پیش‌چاپ ثبت می‌کنند. پس اول از همه، مقاله جدید گروه کووبرکت هنوز از زیر نظر داور ژورنال‌های خارجی رد نشده است. دکتر حامد حسینی، مدیر اجرایی آزمایش انسانی به هفت‌صبح می‌گوید چند هفته آینده این اتفاق خواهد افتاد. البته او اسمی از اینکه این ژورنال چیست نمی‌دهد. حالا داخل مقاله چه می‌گذرد؟
در این تحقیق خطر و کارایی یک ویروس کشته شده کووید را در بدن حیوان بررسی کرده‌اند. اول از همه در خلاصه این مقاله اینطور آمده که چرا این تیم تحقیقاتی از ویروس کشته شده برای تولید آنتی‌بادی استفاده کردند. تئوری آنها این بوده که بدن ما با ویروس مرده می‌تواند آنتی‌بادی‌های مختلفی درست کند که حتی می‌تواند جهش‌های مختلف را خنثی کند. با اینکه تئوری‌هایی وجود دارد که می‌گوید همین کار را می‌شود با ویروس‌های ضعیف‌شده انجام داد، در تحقیق این استدلال آورده شده که ویروس‌های مرده تاثیرگذاری بیشتری بر جهش‌های مختلف کووید دارند.
در مقدمه اینطور نوشته‌شده که ویروس‌های کشته شده نیاز به چیزی به اسم «ادجوانت» دارند تا در بدن بهتر کار کند. رایج‌ترین مواد برای درست کردن این ادجوانت‌ها آلومینیوم است. سپس ابتدای فصل «روش» اشاره شده که آزمایشگاهی که از آن استفاده شده از نوعی است که طبق نظر سازمان بهداشت جهانی بالاترین سطح امنیت را دارد.
در مرحله بعدی روش کار توضیح داده شده است. آنها اینطور شرح داده‌اند که در تحقیقات‌شان از سلول‌هایی استفاده کرده‌اند که در بدن گریوت یا میمون سبز آفریقایی وجود دارد. ویروس‌ها را به این سلول‌ها تزریق و بعد سلول را بررسی و ردیابی کردند تا اول ببینند آیا ویروس همان کووید است یا نه. بعد در مرحله بعد از راهی برای کشتن ویروس استفاده کردند. این راه چه بوده؟
برای کشتن آن ویروس از موادی استفاده می‌شود که در دنیا استفاده‌های مختلف دارند و در دُزهای بالا خطرناک هستند. به همین خاطر در مراحل پایانی تولید واکسن، بعد از استفاده از این ماده برای کشتن ویروس، آن را فیلتر می‌کنند تا این ماده خطرناک از آن دربیاید و به فرد آسیب نرساند. در این مقاله به متدهایی که برای بیرون آوردن ماده خالص از ویروس استفاده کرده‌اند اشاره شده است. آن‌وقت ادجوانت‌ها را که بالاتر درباره آن نوشتیم، به ویروس اضافه کرده‌اند. وظیقه این ادجوانت‌ها تقویت گلبول‌های سفید است. با این وسیله انگار که آنها را صدا می‌زنند تا ویروس را ببینند و علیه آن آنتی‌بادی تولید کنند.
اول از همه عکس‌‌ها و نتایج تست‌هایی که گرفته‌اند در این تحقیق، محققان را به این نتیجه رسانده که در مرحله اول ویروسی که وارد سلول کرده‌اند همان کووید بوده است. در مرحله اول فاز حیوانی فقط امنیت این دارو را برای حیوان چک کرده‌اند. یعنی فقط همین مهم بوده که آیا ممکن است این روش، حیوان را مسموم کند؟ یا ممکن است منجر به عفونت شود؟ این آزمایش را روی خرگوش و موش امتحان کردند. بعد از تزریق واکسن، حیوانات را کشتند تا ببینند عفونتی در بدن آنها بوده یا نه که در اعضای حیاتی بدن او هیچ مسمومیتی ناشی از واکسن درست نشده است.
سپس در مرحله بعد آزمایش را روی میمون انجام دادند تا بررسی کنند آیا آنتی‌بادی درست می‌کند؟ در قسمت نتیجه اینطور آمده که آزمایش‌های آنها کار کرده است. اینطور که گزارش شده هیچ عضو حیاتی بدن حیوان‌ها مسموم نشده بود. بعد توضیح می‌دهد که به یک گروه از حیوانات واکسن زدند و به همه کووید دادند اما نتایج نشان داد که گروهی که واکسن زده بودند کرونا نگرفتند.
*** یک روایت شخصی از تزریق واکسن برکت
سامان سلیمی: من ۲۹ اردیبهشت در هتل ارم واکسن زدم. اولین‌بار یک هفته قبل از این روز در سامانه ثبت‌نام کرده بودم. با اینکه برخی از دوستانم موافق و برخی دیگر مخالف این کار بودند، تصمیم گرفتم که برای تزریق به هتل ارم مراجعه کنم. اول کار یک کلاس آموزشی برای‌مان گذاشتند که دکتر حامد حسینی، مدیر اجرایی آزمایش انسانی درباره واکسن، روش ساخت و عوارض آن را توضیح می‌داد. در این ویدئو اینطور گفته شد که تا امروز همه عوارض برکت در حد گرید یک بوده است؛ یعنی از تب مختصر و سردرد بیشتر نشده.
محیط کلاس‌ها و تزریق کاملا فاصله‌گذاری شده و از نظر بهداشتی استاندارد بود. بعد از کلاس یک رضایتنامه جلوی‌مان گذاشتند که یک‌طرف آن مهر و امضای خانم دکتر محرز بود و روی طرف دیگر ما باید امضا می‌کردیم. روی این برگه تعهدات خودشان و تعهدات ما را نوشته بود و خدمات بیمه را در بند یازدهم آن توضیح داده بودند. دکتر حسینی در آن ویدئوی آموزشی اینطور برای‌مان توضیح داده بود که خدمات بیمه فقط شامل عوارض نیست و اگر حتی در مسیر هم دچار حادثه‌ای شویم، دیه آن را پرداخت خواهند کرد.
علاوه بر این در رضایتنامه درباره راه و روش‌های شکایت کردن هم توضیحاتی داده شده بود. من هنوز هزینه‌ای بابت رفت و آمد نگرفته‌ام اما در بند پنجم آن هم نوشته بودند که نه تنها نباید هیچ هزینه‌ای بابت آزمایش‌ها از من گرفته شود، بلکه همه هزینه‌های رفت و آمدم هم باید محاسبه و پرداخت کنند.
دو روز قبل از تزریق از همه ما آزمایش گرفتند تا مبادا کسی هپاتیت، اچ‌آی‌وی، کرونا و… داشته باشد و با بیماری وارد پژوهش شود. وقتی جواب‌ها آمد وارد سالن ویزیت شدیم. پزشکی جواب آزمایش را اعلام می‌کرد، فشار خون و اکسیژن خون را هم می‌سنجید و وزن و قد را هم یادداشت می‌کرد تا در صورت تایید او برای تزریق کارت‌مان را بگیریم. داخل کارت، یک کد تزریق مربوط به آن ویال تزریق نوشته شده بود. همه افراد تا نیم ساعت بعد از تزریق، در مرکز می‌ماندند تا اگر حساسیتی وجود داشته باشد، مانیتور بشوند.
بعد از تزریق دوباره ویزیت و آن‌وقت از مرکز خارج شدیم. شش ساعت بعد از تزریق سردرد مختصر و دو سه روز هم گرگرفتگی داشتم. هنوز تا امروز کسی با من تماس نگرفته اما گفته‌اند که بعد از گرفتن دُز دوم به‌صورت تلفنی پیگیری می‌کنند. علاوه بر این سامانه ۴۰۳۰ یک قسمت مخصوص برای ما داشت که وقتی عوارض را دیدم، نگران شدم و از آنها راهنمایی گرفتم. مشاور سامانه اینطور گفت که چون بدن دارد پادتن درست می‌کند، دردم طبیعی است. برای آرام‌تر شدنم هم گفتند استامینوفن بخورم. بعد از من دو نفر دیگر از دوستانم هم واکسن برکت را زدند.
