همه راه‌ها به FATF ختم می‌شود؟
روزنامه هفت صبح، فاطمه رجبی | پیوستن ایران به اف‌ای‌تی‌اف یا همان کنوانسیون مقابله با پولشویی و تامین مالی تروریسم تا همین یک سال پیش در حد دعوایی جدی بین مجلس و دولت بود و مردم عادی اگر وقت نمی‌گذاشتند و دقیقا مطالعه نمی‌کردند که ماجرا از چه قرار است و تصویب لوایح مربوط به پیوستن ایران به این کنوانسیون چه اهمیتی دارد یا چه تاثیری روی زندگی آنها خواهد گذاشت اما هفت، هشت‌ماهی است که اتفاقات زیادی افتاده که دغدغه مردم بوده و یک‌جورهایی به نپیوستن ایران به کنوانسیون پالرمو ارتباط پیدا کرده.
البته در تمام این مدت جبهه مخالفان پیوستن ایران به این کنوانسیون این ارتباط را در تمام این موارد رد کرده‌اند و در مواردی هم موفق شده‌اند جبهه موافقان را عقب بزنند، اما کم شدن فاصله این اتفاقات نشان می‌دهد که مجمع تشخیص مصلحت نظام که حالا لوایح باقیمانده در انتظار تعیین‌تکلیف آن هستند، تصمیم سختی در پیش دارد؛ تصمیمی که به تازگی اعلام شده اواخر فروردین‌ماه گرفته می‌شود.
*** لغو میزبانی ایران، سیاسی یا تجاری؟
اواخر هفته گذشته کنفدراسیون فوتبال آسیا (AFC) به شکل رسمی اعلام کرد که بازی‌های باقیمانده گروه C مرحله انتخابی جام جهانی ۲۰۲۲ قطر و جام ملت‌های آسیا ۲۰۲۳ چین، به‌طور متمرکز در کشور بحرین برگزار خواهد شد. با اعلام این خبر، تیم ملی فوتبال ایران که در گروه C با تیم‌های بحرین، عراق، هنگ‌کنگ و کامبوج همگروه است، باید بین تاریخ ۳۱ می تا ۱۵ ژوئن ۲۰۲۱ (۱۰ تا ۲۵ خرداد ۱۴۰۰) در کشور بحرین بازی‌های باقیمانده‌اش را انجام دهد.
AFC در توضیح مخالفت با میزبانی ایران مدعی شد که تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، توانایی این کنفدراسیون و شرکای تجاری او را برای انجام وظایف خود در ایران، زیر سؤال برده است؛ توضیحی که برای طرف ایرانی قانع‌کننده نبوده و اعتراض به آن تمام چند روز گذشته ادامه داشته است.
از همان اول هم زمزمه تاثیر نپیوستن ایران به اف‌ای‌تی‌اف بر این تصمیم کنفدراسیون فوتبال آسیا بُعد تازه‌ای به این ماجرا داده. کسانی که می‌گویند فوتبال ایران قربانی بلاتکلیفی اف‌ای‌تی‌اف در ایران شده، می‌گویند که محدودیت بانکی برای انتقال پول، حق پخش تلویزیونی مسابقات و مسائل گمرکی، دلیل اصلی مخالفت AFC با میزبانی ایران بوده است که بخش عمده این مشکلات به دلیل حضور ایران در لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف است.
اما جبهه روبه‌رو می‌گویند که تصمیم ای‌اف‌سی کاملا سیاسی و تحت فشار کشورهای عربی و آمریکا گرفته شده و ربطی به اف‌ای‌تی‌اف ندارد، چون نه کنفدراسیون فوتبال آسیا و نه شرکای وابسته تجاری‌اش، در این مرحله از مسابقات انتخابی جام جهانی ۲۰۲۲ چه در ایران و چه در کشورهای دیگر اساسا حقوق تجاری ندارند و تمام حقوق این مرحله از مسابقات انتخابی جام جهانی ۲۰۲۲ قطر و جام ملت‌های آسیا ۲۰۲۳ چین متعلق به فدراسیون فوتبال ایران و درواقع هر فدراسیونی است که میزبان آنها باشد.
درست شبیه به تنها بازی خانگی ایران مقابل کامبوج در ماه اکتبر سال ۲۰۱۹ که با وجود حاکم بودن شرایط تحریمی، در ایران برگزار شد. از طرفی موافقان تاثیرگذاری حضور ایران در لیست سیاه می‌گویند که اسفندماه امسال تازه فرصت ایران برای تعیین‌تکلیف ماجرا، از طرف کنوانسیون مقابله با پولشویی تمام شده و اسم ایران رسما وارد لیست سیاه می‌شود و اگر قبلا بازی با کامبوج برگزار شده بوده، به دلیل حضور ایران در فهرست خاکستری بوده.
اما از اسفندماه امسال به‌بعد ایران در لیست سیاه خواهد بود و ای‌اف‌سی نمی‌تواند زمینه انجام تعهدات و دریافت حقوق مالی‌اش را در مورد ایران به عنوان کشور میزبان، فراهم کند. البته این اولین‌بار نیست که پای اف‌ای‌تی‌اف به فوتبال باز می‌شود؛ یک‌بار هم وقتی مشکلات مربوط به قرارداد استراماچونی برای بازگشت به استقلال پیش آمده بود، گفته می‌شد که تحریم‌های بانکی اجازه پرداخت پول او را نمی‌دهد، در نهایت هم معلوم نشد که تحریم‌های آمریکا مانع دادن پول او شده بود یا تحریم‌های مربوط به کنوانسیون مقابله با پولشویی و تامین مالی تروریسم.
*** رابطه مرموز اف‌ای‌تی‌اف و واکسن‌ها
اوایل دی‌ماه هم اسم اف‌ای‌تی‌اف در کنار یکی از حساس‌ترین موضوعاتی که دغدغه اصلی ایرانی‌ها محسوب می‌شود شنیده شد: واکسن کرونا اول علی مطهری در توئیتی اعلام کرد که چون ایران در لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف قرار دارد، نتوانسته پول مورد نیاز برای خرید واکسن کرونا را به‌موقع پرداخت کند و سهمیه‌اش را در سازوکار توزیع جهانی واکسن (کوواکس) از دست داده است. همین توئیت به اندازه کافی حاشیه داشت، اما وقتی سخنگوی دولت محتوای آن را تأیید کرد شکل دیگری به خودش گرفت.
اما در نهایت با موضع‌گیری متفاوت بقیه اعضای دولت غائله تا اندازه زیادی خوابید. سعید نمکی، وزیر بهداشت، اعلام کرد که ارتباط واضحی بین اف‌ای‌تی‌اف و مشکلات مالی سر راه ایران برای خرید واکسن کرونا وجود ندارد، بلکه بیشتر تحریم‌های آمریکاست که سنگ جلوی پای ایران می‌اندازد. همزمان رسانه‌های اصولگرا تمام‌قد در برابر ادعای مطهری و ربیعی ایستادند تا اینکه رئیس‌جمهور اعلام کرد: «من کاری ندارم که آیا اف‌ای‌تی‌اف در این مسئله موثر است یا نیست. ما وارد بحث اف‌ای‌تی‌اف نمی‌شویم. اف‌ای‌تی‌اف مقوله‌ای است که باید سر جای خود بحث شود.»
قبل از آن هم، وقتی ایران با مشکل تامین واکسن آنفلوآنزا مواجه بود، گفته شد که تحریم‌های مربوط به اف‌ای‌تی‌اف اجازه مبادله پول و خرید واکسن را نمی‌دهند. این حرف را یک چهره تجاری؛ یعنی عضو اتاق بازرگانی تهران زد. علی شریعتی گفت: «چندماه است به دنبال واردات واکسن آنفلوآنزا به کشور هستیم؛ باید پرسید چرا نمی‌شود و واکسن به‌موقع نمی‌آید؟ آیا پول آن به‌موقع پرداخت نمی‌شود؟
این مشکل به این دلیل نیست که ما پول نداریم یا نمی‌دانیم از کجا باید خریداری کنیم، بلکه به‌خاطر این است که به دلیل FATF مشکل داریم و نمی‌توانیم این پول را انتقال دهیم. همه می‌دانند این انتقال پول برای واکسن و درمان مردم است، اما انتقال پول در شرایطی که ما در لیست سیاه FATF قرار داریم دشوار است. در همه دنیا پول به راحتی منتقل می‌شود، اما چرا واکسن ما با این‌همه خواهش، التماس و واسطه به دستمان می‌رسد؛ چون به دلیل تحریم‌ها و لیست سیاه FATF، نمی‌توانیم مبادلات خود را به درستی انجام دهیم.»
بعدتر علی ربیعی در توضیح ارتباط اف‌ای‌تی‌اف و ناتوانی ایران در خرید واکسن اینطور توضیح داد که بانک‌ها به دلیل تحریم‌های آمریکا و حضور ایران در لیست سیاه ترجیح می‌دهند با ایران کار نکنند، حتی اگر به صورت مستقیم و قانونی منع نشده باشند ترجیح می‌دهند با ما کار نکنند. عده‌ای می‌گویند آنها هنوز به صورت قانونی می‌توانند با ما کار کنند، اما کسی نمی‌تواند آنها را مجبور کند، به همین دلیل همه‌چیز برای ما خیلی سخت می‌شود و یک کار ساده مدت‌ها زمان می‌برد. اگر ایران به اف‌ای‌تی‌اف نپیوندد، همین چند بانکی که الان با ایران کار می‌کنند هم مجبور هستند ارتباطشان را قطع کنند و خیلی از همین راه‌های پیچیده هم به روی ما بسته می‌شود.
*** لوایح و قیمت دلار، رابطه غیرمستقیم
یکی دیگر از موضوعاتی که بارها به تعیین‌تکلیف لوایح مربوط به اف‌ای‌تی‌اف ربط داده شده، قیمت دلار است. کسانی که می‌گویند در صورت پیوستن ایران به کنوانسیون مقابله با پولشویی، قیمت ارز پایین می‌آید، واکنش بازار را به خبرهای مربوط به این ماجرا به عنوان سند رو می‌کنند. آنها می‌گویند رد لوایح باعث بروز ناپایداری بیشتر در ارتباط ایران با بازارهای جهانی می‌شود و انتظار روانی برای افزایش قیمت دلار ایجاد می‌کند.
کسانی که می‌خواهند تخصصی‌تر موضوع را توضیح دهند، علاوه‌بر انتظار افزایشی فعالان بازار ارز یک دلیل دیگر هم می‌آورند؛ آنها می‌گویند اگر لوایح تصویب نشود، منابع مالی ایران در کشورهای مختلف سخت‌تر به دست ایران می‌رسد، پول همین مقدار فروش نفتی که ایران دارد سخت‌تر وصول می‌شود و به‌این‌ترتیب دست بانک مرکزی برای تعدیل بازار و تامین منابع ارزی مورد نیاز برای فعالیت‌های مختلف بسته می‌شود، بنابراین دلار پایین نمی‌آید، شاید بالاتر هم برود.
*** امنیت شبکه بانکی به اف‌ای‌تی‌اف مربوط است؟
فعالیت سایت‌های شرط‌بندی و قمار از آن‌طرف مرزهای ایران با استفاده از سیستم بانکی داخلی، دزدی از حساب‌های مردم یا همان فیشینگ و راه‌اندازی سیستم رمز پویا برای جلوگیری از این دزدی همگی موضوعاتی است که به امنیت شبکه بانکی ایران مربوط است.
کارشناس‌های زیادی می‌گویند انواع تحریم‌های بانکی باعث می‌شود که ایران در سیستم یکپارچه بانکی جهان قرار نگیرد و برای تامین امنیتش کار بسیار سخت‌تری در پیش داشته باشد و حتی در مواردی نتواند چنان‌که باید و شاید موفق عمل کند. بعضی از همین کارشناس‌ها تحریم‌های مربوط به اف‌ای‌تی‌اف را هم در این ماجرا موثر می‌دانند و حتی هشدار می‌دهند که با جدی‌تر شدن حضور ایران در لیست سیاه و شروع محدودیت‌های اصلی، تامین امنیت شبکه بانکی سخت‌تر هم خواهد شد.
