واکسن روسی اسپوتنیک وی را بشناسید
نخستین محموله واکسن کرونای روسی با عنوان «اسپوتنیک وی» روز پنجشنبه ۱۶ بهمن وارد ایران شد و قرار بر این است که دو میلیون دوز از این واکسن در هفته‌های آینده وارد کشور شود، اما جزییات و نکاتی در مورد نوع این واکسن و شیوه تزریق آن را باید بدانیم. اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اطلاعاتی در مورد واکسن «اسپوتنیک وی» را که توسط وزارت بهداشت روسیه منتشر شده در اختیار ایرنا گذاشت.
این واکسن برای ایجاد مصونیت علیه ویروس کرونا COVID-۱۹ است. واکسن نو ترکیب با استفاده از وکتور آدنو ویروس انسانی ۲۶ برای واکسن نوبت اول و آدنوویروس انسانی ۵ برای واکسن نوبت دوم تولید شده است. ژن تولید گلیکوپروتئین S در ژنوم آدنو ویروس قرار داده شده، از این رو آدنو ویروس در سطح خودش این آنتی ژن را دارد که باعث تحریک سیستم ایمنی می‌شود. آنتی ژن S سبب اتصال ویروس کرونا به سلول‌های بدن و آغاز روند بیماری می‌شود، از این رو با تحریک سیستم ایمنی می‌توان از ابتلا به بیماری محافظت کرد. آدنو ویروس استفاده شده به عنوان وکتور، به شکلی تغییر داده شده که قابلیت تکثیر و بیماری زایی در بدن نخواهد داشت.
*********************************************
میزان اثربخشی واکسن روسی چقدر است؟
*********************************************
اثربخشی این واکسن علیه ابتلا به بیماری ۹۱.۶ درصد است. هر چند ممکن است اثربخشی آن در سالمندان یا افراد با ضعف ایمنی کمتر باشد. بهترین پاسخ ایمنی از حدود شش هفته بعد از دریافت نوبت دوم واکسن ایجاد می‌شود، ولی طول مدت محافظت این واکسن همانند سایر واکسن‌های کرونا هنوز مشخص نیست. مطالعات بالینی این واکسن همانند سایر واکسن‌ها همچنان ادامه دارد تا به ابهامات یاد شده پاسخ داده شود.
*********************************************
موارد ممنوعیت مصرف واکسن روسی
*********************************************
موارد ممنوعیت مصرف واکسن «اسپوتنیک وی» در دوره بارداری و شیردهی، سابقه واکنش‌های حساسیتی شدید و وجود هر گونه بیماری حاد با یا بدون تب است که این افراد حدود ۶ هفته بعد از بهبودی می‌توانند مراجعه کنند. این واکسن برای افراد زیر ۱۸ سال مجوز مصرف ندارد. علاوه بر این، افرادی که به دنبال تزریق نوبت اول این واکسن دچار هر نوع عارضه شدید مانند آنافیلاکسی یا واکنش حساسیتی، تشنج، تب بالای ۴۰ درجه شده‌اند منع مصرف نوبت دوم واکسن را دارند.
*********************************************
ظاهر واکسن به چه شکل است؟
*********************************************
ظاهر واکسن‌های وارداتی «اسپوتنیک وی» در ویال‌های پنج دوزی، هر دوز نیم میلی لیتر، در جمع سه میلی لیتر و در حالت منجمد است. برای افتراق ویال‌ها، ویال‌های نوبت اول آبی رنگ و ویال‌های نوبت دوم قرمز رنگ هستند.
*********************************************
تعداد نوبت دریافت واکسن
*********************************************
تعداد نوبت دریافت واکسن «اسپوتنیک وی» دو نوبت است که به فاصله ۲۱ روز از هم تجویز می‌شود. توصیه شده که حداقل ۲۱روز رعایت شود، ولی اگر فردی با تاخیر مراجعه کرد، منعی برای تجویز نوبت دوم نیست. همچنین تاکید شده که نوع واکسن برای نوبت اول و دوم با یکدیگر متفاوت است و باید حتما توجه شود. دوز هر نوبت واکسن نیم میلی لیتر است که با سرنگ AD نیم میلی لیتر کشیده و در ناحیه عضله دلتوئید تزریق عضلانی می‌شود. بهتر است تزریق در دست غیر غالب فرد گیرنده واکسن انجام شود. مثلا برای افراد راست دست، در ناحیه دلتوئید دست چپ انجام شود.
*********************************************
نحوه تزریق واکسن کرونا
*********************************************
نیم سی سی از ویال را با سرنگ AD واکسیناسیون بیرون کشیده و حسب دستورالعمل در ناحیه عضله دلتوئید، یک سوم بالایی بازو، تزریق عضلانی یا سوزن عمود به پوست انجام شود. سوزن سرنگ مورد استفاده مانند سرنگ‌های معمول واکسیناسیون باید باشد، یعنی طول ۲.۵ سانتی متر و قطر شماره ۲۳ داشته باشد. قبل از تزریق از فرد در مورد سابقه از حال رفتن در حین خون گیری یا تزریقات پرسش شود و در افرادی که سابقه مثبت دارند تزریق واکسن حتما در حالت نشسته انجام شود و سپس حدود ۱۰ دقیقه درازکش روی تخت معاینه استراحت کند. دقت شود در افرادی که برای نوبت اول مراجعه کرده‌اند فقط ویال آبی رنگ که مخصوص نوبت اول است و برای افراد مراجعه کننده برای نوبت دوم فقط از ویال قرمز رنگ استفاده شود.
*********************************************
عوارض واکسن کرونا
*********************************************
بر اساس مطالعات بالینی انجام شده عوارض واکسن نوبت اول یا دوم عموما خفیف و متوسط بوده و در حدود سه روز برطرف می‌شوند. شایع‌ترین عارضه ایجاد حالت شبه آنفلوآنزای خفیف یعنی تب، لرز، دردهای عضلانی و مفصلی، گلو درد، احتقان و آب ریزش بینی، ضعف، احساس ناخوشی و سردرد یا عوارض موضعی مانند درد و تورم و قرمزی محل تزریق هستند. عوارض فوق معمولا خود به خود بهبود پیدا می‌کنند، ولی می‌توان از مسکن‌های ضد التهابی غیر استروئیدی یا NSAIDs برای کنترل تب یا از آنتی هیستامین‌ها برای عوارض موضعی استفاده کرد. عوارض کمتر شایع عبارتند از تهوع، بی اشتهایی و بزرگی غدد لنفی منطقه‌ای هستند و به ندرت گیجی و سنکوپ گزارش شده است. افزایش موقت آنزیم‌های کبدی، افزایش کراتینین سرم و CPK، کاهش نوتروفیل‌ها، افزایش لنفوسیت‌ها، افزایش و کاهش پلاکت‌ها، کاهش هماتوکریت و افزایش ESR نیز گزارش شده است.
*********************************************
موارد مصرف با احتیاط واکسن اسپوتنیک
*********************************************
موارد زیر مصرف «واکسن اسپوتنیک وی» باید با احتیاط و بررسی منافع به خطرات احتمالی تزریق شود. لذا توصیه می‌شود این قبیل بیماران حتما قبل از تزریق نظر پزشک معالج خود را در مورد انجام یا عدم انجام واکسیناسیون سوال کرده و در صورت اعلام بلامانع بودن به مراکز واکسیناسیون مراجعه کنند. بیماری مزمن کبدی، کلیوی، بیماری‌های متابولیک، دیابت کنترل نشده و اختلال فاحش عملکرد تیروئید، اختلالات خونی مانند هموفیلی یا اختلالات انعقادی، صرع و سایر بیماری‌های اعصاب مرکزی یا سابقه سکته مغزی، بیماری‌های عروق کرونر، میوکاردیت، اندوکاردیت یا پریکاردیت. بیماران مبتلا به بیماری‌های خودایمنی اتوایمیون و مبتلایان به سرطان‌های بدخیم از این جمله هستند. به دلیل احتمال بروز واکنش‌های حساسیتی شدید و آنافیلاکسی، امکانات دارویی و تجهیزات اولیه احیا و همچنین آمادگی خدمات اورژانس پزشکی و انتقال بیماران احتمالی باید پیش بینی شده باشد. افرادی که در بررسی اولیه قبل از ورود به پایگاه واکسیناسیون تب بالای ۳۷ درجه دارند اجازه واکسیناسیون تا رفع بیماری احتمالی زمینه‌ای را ندارند. همچنین افرادی که سابقه ابتلا به بیماری کرونا را در یک سال گذشته
داشته‌اند می‌توانند واکسینه شوند. واکسیناسیون کرونا برای عموم افرادی که در گروه‌های اولویت دار قرار دارند، اختیاری است و الزام وجود ندارد.
