نکات ریز از کارنامه شاگرد اول‌های اقتصاد ایران
روزنامه هفت صبح، علی رستگار | اولین شرکت جهان یعنی والمارت بیش از ۷۲برابر پرفروش‌ترین شرکت ایرانی یعنی هلدینگ پتروشیمی خلیج فارس درآمد دارد. یکشنبه این هفته همایش سالانه شرکت‌های برتر ایران برگزار شد و سازمان مدیریت صنعتی ۵۰۰شرکت برتر کشور را در قالب پنج دسته صدتایی معرفی کرد.
دیروز در یک گزارش مفصل به این موضوع پرداختیم و نکات جالبی را که از رتبه‌بندی امسال قابل استخراج بود بررسی کردیم. امروز هم همین ماجرا را ادامه می‌دهیم و قصد داریم بیشتر بررسی کنیم که چه شرکت‌هایی در سال مالی ۹۷ که خب می‌دانیم تحریم‌ها اقتصاد کشور را در تنگنا قرار داده رشد قابل توجهی داشتند و به طور خاص ببینیم چه شرکت‌هایی برای اولین‌بار توانستند وارد فهرست ۱۰۰شرکت برتر ایران شوند. یک مقایسه ناامیدکننده هم با شرکت‌های برتر تجاری جهان داریم.
* یک: نکته اول را با یک قیاس جالب شروع کنیم. این نظام رتبه‌بندی شرکت‌ها در کشور ما در حقیقت نسخه بدل فورچون ۵۰۰ است. مجله آمریکایی فورچون هر سال ۵۰۰ شرکت تجاری جهان را معرفی می‌کند و ما قصد داریم درآمد پنج شرکت اول خودمان را با پنج شرکت اول جهانی مقایسه کنیم. میزان فروش پردرآمدترین شرکت ایرانی یعنی صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس ۷۱۰۸میلیون دلار است اما فروش اولین شرکت جهانی یعنی فروشگاه‌های walmart در سال ۲۰۱۸ رقمی حدود ۵۱۴هزار و ۴۰۵میلیون دلار گزارش شده. این یعنی فروش اولین شرکت فهرست فورچون تقریبا ۷۲٫۴برابر اولین شرکت ایران است. حتی فروش اولین شرکت ایرانی با آخرین شرکت جهانی هم فاصله معناداری دارد و شرکت رتبه ۵۰۰ فورچون ۳٫۵برابر اولین شرکت ماست.
با این حساب تعجبی ندارد که در فهرست ۵۰۰شرکت برتر دنیا ایران اصلا نماینده‌ای نداشته باشد. جالب اینکه مثل ایران، در رتبه بندی فورچون هم دومین رتبه در اختیار یک شرکت فرآورده‌های نفتی است. اینجا شرکت پالایش نفت سپاهان با ۶۳۶۰میلیون دلار فروش در جایگاه دوم ایستاده و در فهرست فورچون شرکت چینی ساینو پک قرار دارد با ۴۱۴هزار و ۶۵۰میلیون دلار فروش. رتبه سوم ایران هم باز یک شرکت نفتی است یعنی پالایش نفت بندرعباس با ۵۸۱۸میلیون دلار فروش که از سوی مقابل شرکت نفتی هلندی-انگلیسی رویال داچ شل قرار دارد که در سال ۲۰۱۸ میلادی ۳۹۶هزار و ۵۵۶میلیون دلار فروخته. عجیب اینکه هر دو رتبه چهارم و پنجم شرکت‌های جهانی را هم چینی‌ها اشغال کردند؛ یکی شرکت ملی نفت چین در رتبه چهارم و در رتبه بعدی هم شرکت استیت گرید یا برق دولتی چین.
* دو: در گزارش روز گذشته نوشتیم که خیلی از رتبه‌های برتر شرکت‌های ایرانی چه از نظر درآمد و چه از نظر دارایی در تسخیر بانک‌های و موسسات اعتباری است. در فهرست فورچون و شرکت‌های جهانی اما اوضاع به همین منوال نیست یعنی در ۱۰رتبه برتر جهانی که اصلا اسم بانک نمی‌بینیم. در مقیاس کلی ۵۰۰ شرکت هم اگر بررسی کنیم برخلاف ایران که گروه بانک‌ها دست بالا را دارند، در رتبه‌بندی جهانی قافیه را به گروه فرآورده‌های نفتی باخته‌اند. در فهرست فورچون بیشترین سهم فروش اینطور رده‌بندی شده: اول گروه فرآورده‌های نفتی با ۱۱٫۷درصد.
بعد گروه بانک و موسسات اعتباری با ۹٫۸ درصد. سوم گروه خودروسازان با ۸٫۸درصد (این گروه در رتبه‌بندی شرکت‌های ایرانی با سقوط فروش ایران خودرو و سایپا تقریبا محو شده) چهارم گروه اکتشاف استخراج با ۴٫۵درصد و پنجم گروه موسسات بیمه ای با ۴٫۱درصد. خب شاید بگویید اصلا مقایسه فروش شرکت‌های برتر ایران با شرکت‌های برتر جهانی کار عاقلانه‌ای نیست. تعجبی ندارد که فروش آن‌ها چند برابر شرکت‌های ما باشد. ایرادی ندارد. می‌توانیم با یکی از کشورهای همسایه مقایسه کنیم مثلا ترکیه. پردرآمدترین شرکت ایرانی ۷۱۰۸میلیون دلار فروش داشته اما پردرآمدترین شرکت ترکیه ۱۶۱۸۹میلیون دلار. پس اولین شرکت ترکیه‌ای ۲٫۳برابر هلدینگ خلیج فارس فروخته. حتی فروش صدمین شرکت ترکیه هم ۲٫۷برابر صدمین شرکت ایران است. یا اگر با کشوری مثل هند خودمان را مقایسه کنیم که نتیجه به مراتب ناامیدکننده‌تر هم می‌شود چون پرفروش‌ترین شرکت هند ۸۲۵۸۲میلیون دلار درآمد داشته یعنی ۱۱٫۶برابر اولین شرکت ما.
* سه: برگردیم به همان رتبه‌بندی شرکت‌های خودمان و بررسی کنیم در این شرایط اقتصادی چه شرکت‌هایی توانستند جهش قابل توجهی ثبت کنند. پرچمدار این گروه شرکت پخش هجرت است که توانسته ۷۹رتبه در جدول بالا بیاید. چطور؟ این شرکت در سال مالی ۹۶ رتبه‌اش ۱۵۷ بوده اما در سال مالی ۹۷ رسیده به رتبه۷۸ با ۲٫۲۶ هزار میلیارد تومان درآمد. این شرکت در زمینه پخش دارو و تجهیزات پزشکی فعالیت می‌کند که عملا یکی از زیرمجموعه‌های هلدینگ دارویی تامین (وابسته به شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی) است. دومین شرکتی که به رتبه‌های بالاتر یورش برده شرکت گسترش انرژی پاسارگاد است که ۵۳ رتبه بالا آمده و رقم ۵٫۳هزار میلیارد تومان فروش را به ثبت رسانده.
این شرکت همانطور از نامش می‌شود حدس زد وابسته به بانک پاسارگاد است. سومین شرکتی که بیشترین صعود را ثبت کرده معماران تجارت آفتاب نام دارد که از رتبه ۱۴۴ رسیده به رتبه ۹۶ و در سال ۹۷ بیش از ۱٫۶هزار میلیارد تومان درآمد داشته. این شرکت خصوصی از اواسط دهه ۸۰ شمسی تاسیس شده و الان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان قیر در خاورمیانه است. اسامی شرکت‌های دیگری که صعود قابل توجهی داشتند را فقط یکبار مرور کنیم: گروه توسعه فراگیر فولاد خوزستان، گروه ارزش آفرینان پاسارگاد، شرکت نفت ستاره خلیج فارس، شرکت پتروشیمی فن‌آوران، شرکت فروشگاه‌های زنجیره‌ای رفاه، شرکت آهن و فولاد ارفع و شرکت تولید فولاد سپید فراب کویر.
* چهار: چند مورد از شرکت‌هایی بالاتر از آن‌ها اسم بردیم و گفتیم رشد قابل توجهی ثبت کردند در حقیقت اولین‌بار است که وارد لیست ۱۰۰ شرکت برتر شدند. به طور مشخص شرکت پخش هجرت و معماران تجارت آفتاب را اسم بردیم که در حقیقت برای اولین بار وارد لیست ۱۰۰ شاگرد اول اقتصاد کشور شدند. گروه توسعه فراگیر فولاد خوزستان هم وضعیت مشابهی دارد چون توانسته با ۲٫۱۹هزار میلیارد تومان فروش تا رتبه ۸۲ صعود کند و برای اولین بار وارد لیست ۱۰۰ شرکت برتر قرار بگیرد. رتبه ۹۹ مقابل نام شرکت مجتمع فولاد سیرجان هم همین معنا را دارد. فروشگاه‌های زنجیره‌ای رفاه پارسال رتبه ۱۰۷ را داشت و امسال به رتبه ۸۷ رسیده با بیش از ۲هزار میلیارد تومان فروش.
همینطور شرکت فولاد آلیاژی ایرانی که ۱٫۸هزار میلیارد تومان درآمد کسب کرده تا از رتبه ۱۰۱ پروفروش‌ترین‌های ایران به رتبه ۹۰ برسد. البته رشد رتبه لزوما مساوی با رشد فروش نیست. یعنی به طور مثال بیشترین رشد فروش را شرکت نفت ستاره خلیج‌فارس به ثبت رسانده که در رتبه هفتم ایستاده و ۴۸۰درصد رشد داشته چون در رتبه‌های بالا فاصله خیلی زیاد است رشد چشمگیر فروش خیلی رتبه یک شرکت را تکان نمی‌دهد. البته شرکت پخش هجرت را هم داریم که به واسطه رشد ۴۳۶درصد فروش تا رتبه ۷۸ بالا آمده است.
* پنج: در گزارش روز گذشته بخشی را اختصاص دادیم به تفاوت فروش با سوددهی. گفته بودیم که ممکن است یک شرکت درآمد بالایی داشته اما آن رقم مساوی با سوددهی شرکت نیست. از این منظر اگر بررسی کنیم بیشترین بازدهی فروش را شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات به ثبت رسانه که ۷۹درصد درآمد این شرکت سودش بوده. سهامداران اصلی این شرکت فولاد مبارکه اصفهان، شرکت سرمایه‌گذاری صدر تامین و صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر هستند. در وهله بعد شرکت پتروشیمی خارگ را در رتبه ۵۴ داریم که ۶۸درصد بازدهی فروش داشته. شرکت پتروشیمی فن‌آوران با ۵۸درصدی بازدهی فروش در رتبه سوم است و شرکت سنگ آهن مرکزی ایران و شرکت فولاد مبارکه اصفهان هم به ترتیب با ۵۶ و ۵۴درصد سوددهی در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
* شش: در دسته‌های بعدی هم به همین ترتیب فروش و سود و صعود شرکت‌های قابل بررسی است. به‌طور مشخص پنج شرکت برتر از رتبه ۱۰۱ تا ۱۰۵ را اینجا بد نیست بررسی کنیم. شرکت آدورا طب در این گروه از همه بالاتر ایستاده با ۱٫۵هزار میلیارد تومان فروش. این شرکت در زمینه تولید و توزیع محصولات دارویی و بهداشتی فعالیت دارد و از سال ۱۳۸۷ تاسیس شده. سهامدار اصلی این شرکت داروسازی عبیدی است که سهامش در اختیار شرکت سهامی خاص کوبل دارو قرار دارد.
در رتبه ۱۰۲ شرکت آهن و فولاد غدیر ایرانیان قرار دارد و در رتبه ۱۰۳ هم نام شرکت سرمایه‌گذاری برق و انرژی غدیر را می‌بینیم که هر دوی این شرکت‌ها اینطور که از نامشان پیداست وابسته به شرکت سرمایه‌گذاری غدیر هستند که سهامدار اصلی آن سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح است. در رتبه ۱۰۴ شرکت خودروسازی بهمن موتور را می‌بینیم که مثل ایران خودرو و ساپیا افت فروش داشته و رقم ۱٫۴۵هزار میلیارد تومان را به ثبت رسانده. شرکت گروه صنعتی بارز هم با فاصله اندکی از بهمن موتور در رتبه ۱۰۵ جای گرفته. در این دسته ۱۰۰شرکت دوم هم شرکت‌های سرمایه‌گذاری توسعه صنعت و تجارت و شرکت صنعتی و معدنی اپال پارسیان سنگان و شرکت صنعت فولاد شادگان ارتقای رتبه قابل توجهی داشتند.
