معمای حراجی‌های زنجیره‌ای در اوج کرونا
روزنامه هفت صبح، علی رستگار | یک: روز گذشته فیلمی در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شد از ازدحام جمعیت برای خرید از یک فروشگاه حراجی در شهرک غرب تهران. در واقع نکته عجیب این بود که چرا مردم بدون رعایت فاصله اجتماعی درست در روزهای بالا رفتن افسار گسیخته آمار کرونا، در حال خرید کیف و کفش و پوشاک هستند؟
این ماجرا واکنش‌هایی هم بین مسئولان داشت. از رئیس اتاق اصناف تهران تا معاون استانداری درباره آن صحبت کردند و چند ساعت بعد هم خبر رسید که پلیس این فروشگاه را پلمب کرده؛ راه‌حلی که به نظر نمی‌رسد مشکل را حل کرده باشد چون این فروشگاه با همین تابلو شعبه‌های متعددی در سطح کشور دارند و آنجا هم اغلب اوقات ازدحام جمعیت وجود دارد.
چون مکانیزم کار این فروشگاه‌های حراجی همین فروش اجناس در تیراژ بالاست و فقط این مورد خاص نیست که با بستن آن مسئله حل شود. تازه چند فروشگاه زنجیره‌ای مشابه با اسامی دیگر وجود دارد که مدت‌هاست با همین سیستم فعالیت می‌کنند و مرکز اصلی جذب مشتری آنها هم اینستاگرام است.
* دو: فیلمی که منتشر شده پاساژ لیدوما در ابتدای خیابان سیمای ایران را نشان می‌دهد. پاساژ نسبتا مجللی که مالکیت آن با بنیاد مستضعفان است. اینطور که در تصویر مشخص است جمعیتی شاید کمتر از ۱۰۰نفر مقابل این فروشگاه تجمع کردند و تعدادی هم در یک صف فشرده وارد فروشگاه شدند و در حال پرسه زدن بین اجناس هستند. محور اصلی فعالیت این فروشگاه کیف و کفش زنانه است اما در کنار آن اجناسی مثل کمربند و شومیز و عینک و … هم عرضه می‌شود.
حمیدرضا گودرزی، معاون امنیتی و انتظامی استاندار تهران دیروز در واکنش به این فیلم به ایسنا گفته بود: «با اقدامات اصناف متخلف که موجب تجمع شهروندان می‌شوند برخورد خواهد شد و از اصناف هم درخواست می‌کنیم در چنین شرایطی دست به چنین اقداماتی نزنند.» در عین حال قاسم نوده فراهانی، رئیس اتاق اصناف تهران هم در گفت‌وگو با ایرنا اعلام کرد:
«با اصنافی که موجب ازدحام و شلوغی شوند برخورد خواهد شد و از اصناف می‌خواهیم در این شرایط کرونایی از حراج اجناس خودداری کنند. در راستای حفظ سلامت شهروندان ساعتی پیش از سوی اداره اماکن پلیس امنیت عمومی پایتخت از ادامه فعالیت این واحد صنفی جلوگیری به عمل آمد.»
* سه: اتفاقی که در این فروشگاه حراجی افتاده از سوی بعضی رسانه‌ها و فعالان دنیای مجازی به عنوان نمادی از بی‌توجهی و رعایت نکردن پروتکل‌های بهداشتی توسط شهروندان معرفی شده اما شاید از این زاویه هم بتوانیم به موضوع نگاه کنیم که محدودیت ساعت فعالیت اصناف تا ۱۸ الان فقط از سوی پاساژها و مجتمع‌های تجاری رعایت می‌شود و کسب‌وکارهای در سطح شهر طبق روال قبل تا ساعات پایانی شب به فعالیت مشغول هستند. در واقع این محدودیت یکجانبه برای مراکز تجاری بدتر باعث ازدحام در ساعت‌های خاصی شده است.
* چهار: حالا مکانیزم فعالیت این فروشگاه‌های حراجی به چه صورت است که می‌توانند با قیمت‌های بسیار ارزان اجناسشان را بفروشند و به سرعت هم بر تعداد آنها افزوده می‌شود؟ الان چند برند فروشگاه‌های حراجی هستند که در اینستاگرام به شدت فعالند و مرتب تبلیغ می‌کنند. در شهرهای مختلف پشت سر هم نمایندگی تاسیس می‌کنند و اجناسشان را در تیراژ بالا به فروش می‌رسانند.
راز و رمز سرعت تکثیر بالای آنها همین شرایط آسان اعطای نمایندگی به متقاضیان است. آنها به عنوان حق تابلو و برند فقط ۵میلیون تومان به صورت سالانه می‌خواهند. خودشان هم شما را به عنوان نمایندگی در تبلیغات معرفی می‌کنند و هیچ هزینه اضافه‌ای از این بابت دریافت نمی‌کنند. فقط یک واحد تجاری ۹۰متری در مراکز استان (۴۰متری در شهرستان) نیاز است به اضافه ۳۰میلیون تومان سرمایه اولیه برای تامین کالا.
* پنج: یک سوال اساسی این است که صرفه اقتصادی این کار برای گردانندگان آن چیست؟ چطور ممکن است کیف و کفش ۳۹هزار تومانی را به صورت تک‌فروشی عرضه کرد؟ فرضیه‌ای وجود دارد که این فروشگاه‌ها ساختاری شبیه شبکه‌های هرمی دارند و با جذب نمایندگی‌ها سود می‌کنند اما به دلایل مختلف می‌توانیم این فرضیه را رد کنیم.
ما از مدیران یکی از این فروشگاه‌های حراجی شرایط را جویا شدیم. اول اینکه نمایندگی‌ها می‌توانند بین ۴۰ تا ۶۰درصد روی اجناس سود بگیرند. دوم اینکه هیچ اجباری برای خرید جنس از سوی اعطاکننده نمایندگی وجود ندارد و انتخاب کالا با خود نمایندگی است بنابراین اینطور نیست که بگویند هرماه شما باید مقدار مشخصی جنس خریداری کنید. سوم اینکه نمایندگی می‌تواند هر کدام از اجناس را که موفق به فروش آن نشده مرجوع کند.
در مورد هزینه اعطای نمایندگی هم که گفتیم ۵میلیون تومان است. پس سود اقتصادی این سیستم باید طور دیگری تامین شود و این فرضیه معتبر نیست. بعضی تصور می‌کنند که این فروشگاه‌ها از الگوی سود کمتر فروش بیشتر استفاده می‌کنند که خب این ایده هم نمی‌تواند در این بازه قیمتی جوابگو باشد. هزینه‌های تولید و مواد اولیه به خصوص در سال‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته و تولید کالا با هر کیفیتی و عرضه با این قیمت موضوع عجیبی است. بنابراین باید بگوییم راز و رمز فروش این حراجی‌ها هنوز به شکل یک معما باقی مانده است.
