مروری بر مهمترین فیلم‌های بخش مسابقه ونیز
روزنامه هفت صبح، مترجم: صوفیا نصرالهی | جشنواره ونیز نه‌تنها قدیمی‌ترین جشنواره سینمایی جهان است که حالا رکورد تازه‌ای را هم به نام خودش ثبت کرده: ونیز تبدیل به اولین جشنواره‌ای شد که در دوران بعد از پاندمی کرونا و پس از کنسل‌شدن جشنواره مهمی مانند کن برگزار شد و محل تجدید بیعت فیلمسازان و دوستداران سینما با سالن‌های سینما البته با حفظ رعایت پروتکل‌های بهداشتی بود.
رئیس هیأت داوران این دوره از جشنواره ونیز، کیت بلانشت، بازیگر استرالیایی و ستاره بزرگ هالیوود و برنده جایزه اسکار بود. امسال اتفاقا سینمای ایران هم حضور پررنگی در ونیز داشت. در بخش مسابقه اصلی فیلم «خورشید» مجید مجیدی را داشتیم و در بخش افق‌ها دو فیلم «جنایت بی‌دقت» از شهرام مکری و «دشت خاموش» از احمد بهرامی حضور داشتند.
بازیگر نوجوان فیلم مجیدی جایزه مارچلو ماسترویانی را که به بازیگر نوظهور می‌دهند گرفت تا این فیلم دست‌خالی از رقابت اصلی کنار نرود و «دشت خاموش» موفق شد جایزه بهترین فیلم را در بخش افق‌ها کسب کند که طعنه‌آمیز هم بود، چون فیلم بهرامی توسط هیأت انتخاب سال گذشته جشنواره فجر فاقد صلاحیت برای حضور در بخش مسابقه شناخته شده بود!به‌هرحال جوایز و امتیازات ونیز در شرایط عادی اهمیت زیادی دارد.
در دوران پیش از کرونا فیلم برنده شیر طلای ونیز مثل «شکل آب» گیلرمو دل‌تورو می‌توانست راهش را به راحتی به سمت اسکار باز کند. درحال‌حاضر با توجه به اینکه تولید خیلی از فیلم‌ها به دلیل کرونا به مشکل برخورد، نمی‌توانیم مطمئن باشیم که برنده شیر طلای ونیز؛ یعنی «سرزمین خانهبهدوش» تا اسکار می‌رود یا نه،ولی قاعدتا فیلم‌هایی که در ونیز امتیازهای خوبی از منتقدان گرفتند جزو فیلم‌های مطرح امسال هستند.
*** سرزمین خانهبهدوش/ Nomadland / کارگردان: کلویی ژائو / بازیگران: فرانسیس مک‌دورمند، پاتریشیا گریر
کلویی ژائو را با فیلم تحسین‌شده «سوارکار» به یاد می‌آوریم. این کارگردان چینی این‌بار سراغ زندگی زنی خانهبهدوش رفته که فرانسیس مک‌دورمند، بازیگر اسکاری فیلم «سه بیلبورد خارج از ابینگ میزوری» نقشش را بازی می‌کند. فیلم داستان زنی را در دوره رکود اقتصادی آمریکا روایت می‌کند که وضع مالی‌اش به هم ریخته و تصمیم می‌گیرد با ماشین ونی که دارد دست به سفری طولانی به سمت غرب آمریکا بزند. ماشینش در حقیقت خانه‌اش می‌شود.
منتقدان فیلم را خیلی دوست داشتند. منتقد هالیوود ریپورتر نوشت: «بازی فرانسیس مک‌دورمند در فیلم قابل تحسین است. او چنان رفتار دور از آداب شهری دارد که واقعا فکر می‌کنید یک خانهبهدوش واقعی است. این اولین‌باری است که ژائو با یک بازیگر حرفه‌ای کار می‌کند و نتیجه عالی از کار درآمده است.»
پیتر بردشاو از گاردین هم معتقد است که فیلم آخر ژائو شبیه «سوارکار»، ساختاری مستند-داستانی دارد و ایده‌اش هم نو است. فیلم درباره نسل پا به سن گذاشته‌هایی است که در بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ آمریکا زندگی‌شان دستخوش تغییر شد و به سمت خانه‌به‌دوشی رفتند.
*** کو وادیس، آیدا؟/ Quo Vadis, Aida? / کارگردان: یاسمیلا ژبانیچ / بازیگران: ژاژنا دوریچیچ
فیلم «کو وادیس، آیدا؟» از پدیده‌های جشنواره ونیز امسال بود از کارگردانی اهل بوسنی‌وهرزگوین که داستانش در یازدهم جولای سال ۱۹۹۵ اتفاق می‌افتد. آیدا مترجم سازمان ملل است و می‌خواهد خانواده‌اش را که در شهر سربرنیتسا زندگی می‌کنند از حمله صرب‌ها نجات دهد. فیلم نسل‌کشی اهالی مسلمان بوسنی‌وهرزگوین را توسط صرب‌ها بسیار جان‌دار به تصویر می‌کشد.
دبورا یانگ، منتقد ارشد هالیوود ریپورتر جزو کسانی بود که فیلم را بسیار تحسین کرد و نوشت: «دیدن فیلم «کو وادیس، آیدا؟» کار ساده‌ای نیست. این فیلم خشن جسورانه‌ای است که تماشای سکانس‌هایش سخت است، با این حال چنان گیراست که نمی‌توانید نگاهتان را از پرده بردارید. فیلم در حقیقت کیفرخواستی خطاب به سازمان ملل متحد و همه نیروهایی است که سربرنیتسا را مکانی امن اعلام کرده بودند. بازی بازیگر اصلی فیلم درخشان است. فیلم پایان تاثیرگذاری هم دارد.»
بعضی منتقدان اتمسفر سنگین این فیلم بوسنیایی را به «دانکرک» نولان تشبیه کردند. فیلمی که با بودجه محدود ۴ میلیون‌یورویی ساخته شده، اما یک اثر ضدجنگ تاثیرگذار از کار درآمده است.
*** مرید/ The Disciple / کارگردان: چایتانیا تامانه / بازیگران: آدیتیا موداک، سومیترا بهاوه
این فیلم هندی حول‌وحوش موسیقی سنتی هند می‌گذرد و داستان مردی به نام شاراد را روایت می‌کند که کل زندگی‌اش را وقف کرده تا تبدیل به خواننده موسیقی کلاسیک هند شود. او با پشتکار زیاد آداب و رسوم و قوانین اساتید قدیمی و پدرش را دنبال می‌کند. اما همین‌طور که سال‌ها می‌گذرند، شاراد سرگردان می‌شود که آیا واقعا به آن سطحی که دلش می‌خواهد می‌تواند دست پیدا کند یا نه.
منتقدان نوشتند که فیلم در حقیقت استعاره‌ای از جست‌وجوی کمال در هند امروز است. فیلم اول کارگردان «مرید» سال ۲۰۱۵ از سمت هندوستان به اسکار معرفی شده بود و این دومین فیلم اوست که منتقدان را راضی کرده است.
منتقد ایندی‌وایر نوشته است: «این فیلم درباره هدف نیست، بلکه درباره مسیر است. موسیقی سنتی هند کیفیتی دارد که انگار به اسرار وجود انسان‌ها دست پیدا می‌کند. ماجرای فیلم این است که شاراد متوجه می‌شود دست یافتن به این موسیقی کاری فردی نیست.» منتقدان البته اشاره کردند ممکن است فیلم برای کسی که با پیشینه موسیقی و فرهنگ هند آشنا نباشد کمی گنگ به نظر برسد.
آخرین‌بار میرا نایر در سال ۲۰۰۱ توانست با فیلمی از هند در بخش مسابقه جشنواره ونیز حضور داشته باشد.
*** پدر ما/ Padrenostro / کارگردان: کلودیو نوچه / بازیگران: پیر فرانچسکو فاوینو، باربارا رونچی
فیلم «پدر ما» یک درام تاریخی بیوگرافیک است. اقتباس آزادی از داستان تلاش برای ترور معاون رئیس پلیس شهر رم که پدر کارگردان بوده است. داستان در سال ۱۹۷۶ اتفاق می‌افتد. والریو پسر رئیس پلیس ۱۰ سال دارد و بعد از اقدام البته ناموفق تروریست‌ها دائم دچار اضطراب است تا اینکه با پسری بزرگتر از خودش به نام کریستین آشنا می‌شود که پسری جسور و آنارشیست است.
گروه‌های افراطی چپ‌گرا در دوره‌ای مابین دهه‌های ۶۰ و ۸۰ دست به ترور مقامات می‌زدند. چند فیلم در رابطه با این ترورها ساخته شده است از جمله کاری از مارکو بلوکیو، ولی حالا «پدر ما» جزو آثار منتخب نمایشگر ترورها قرار می‌گیرد. در حقیقت والریو تصویری از کودکی خود کارگردان است که با این ترس مواجه شده بود. منتقد گاردین نوشته که این فیلم گرچه کمی به‌هم‌ریخته به نظر می‌رسد اما به‌هم‌ریختگی‌اش هم باشکوه و زیباست.
*** تکه‌های یک زن/ Pieces of a Woman / کارگردان: کورنل موندروتسو / بازیگران: ونسا کربی، شیا لبوف
این فیلم مجاری با بازیگران هالیوودی درباره زن و شوهر جوانی است که می‌خواهند بچه‌شان را در خانه و به کمک یک قابله به دنیا بیاورند. سهل‌انگاری قابله باعث وقوع اتفاقی در زندگی آن‌ها می‌شود که به لحاظ عاطفی آن‌ها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. مدیر اجرایی این فیلم مارتین اسکورسیزی است که خودش از فیلم خیلی تعریف کرده و آن را فیلمی تکان‌دهنده می‌داند.
هرچند کارگردان فیلم را نمی‌شناسیم، اما عوامل پشت صحنه فیلم شاید به لطف اسکورسیزی خیلی حرفه‌ای هستند. موسیقی فیلم را هاوارد شور ساخته است و الن برستین که پیش‌تر برای بازی در فیلم «آلیس دیگر این‌جا زندگی نمی‌کند» اسکورسیزی برنده اسکار شده بود جزو بازیگرانش است. منتقد ورایتی می‌گوید: «اگر می‌توانید فیلمی تند و صریح درباره مرگ یک کودک ببینید که تاثیرگذار هم باشد باید به سراغ این فیلم بروید؛ فیلمی که لحظاتی نیرومند و به لحاظ عاطفی به‌شدت متاثرکننده دارد.»
منتقد گاردین هم از بازی‌های شیا لبوف و ونسا کربی تمجید کرده است.
*** خانم مارکس/ Miss Marx / کارگردان: سوزانا نیچیارلی / بازیگران: رومولا گارای، پاتریک کندی
کنجکاو نیستید فیلمی درباره دختر کارل مارکس ببینید؟ دختری که آن‌قدر زیر سایه شهرت پدرش قرار گرفته که کمتر کسی از او خبر دارد درحالی‌که النور، جوانترین دختر کارل مارکس زنی باهوش بود و یکی از اولین کسانی که سعی کرد بین فمینیسم و سوسیالیسم پل بزند. اما فیلم «خانم مارکس» فقط یک اثر سیاسی نیست، بلکه به زندگی عاشقانه النور هم می‌پردازد.
در حقیقت فیلم در بستر جریانات سیاسی و اجتماعی که النور مارکس درگیرش بوده، ماجرای زندگی شخصی او را هم روایت می‌کند. نقدها البته درباره فیلم «خانم مارکس» متناقض است. مثلا رابی کالین، منتقد ارشد تلگراف نوشته است: «این فیلم از نظر لحن و فرم محافظه‌کار به نظر می‌رسد و هیچ تفاوتی با آثار دیگری که در ژانر بیوگرافیک ساخته می‌شوند ندارد. فیلم به شیوه‌ای سطحی از کنار مسائل مهم می‌گذرد.»اما منتقد ورایتی معتقد است بازی رامالا گری در نقش النور مارکس درخشان است و کارگردان هم موفق شده از دل رابطه عاشقانه النور موقعیت‌های سینمایی فوق‌العاده‌ای بیرون بکشد.
*** خورشید / کارگردان: مجید مجیدی / بازیگران: روح‌الله زمانی، شمیلا شیرزاد، جواد عزتی
فیلم مجید مجیدی در اولین لحظات بعد از اکرانش بیشتر تاثیرگذار بود تا زمانی که نقدها منتشر شدند. احتمالا توانسته با ماجرای اینکه چندمیلیون کودک کار در جهان وجود دارد مخاطبش را تحت‌تاثیر قرار بدهد. فیلم البته بازگشت مجیدی به حوزه قدرتش است.
به‌کارگیری عواطف انسانی با استفاده از بازی کودکان.؛ کاری که در بهترین فیلم‌هایش «بچه‌های آسمان» و «رنگ خدا» انجام داده بود. فیلم داستان چند کودک کار است که درگیر یک ماجراجویی حساس و نفس‌گیر می‌شوند. علی و سه دوستش شخصیت‌های اصلی فیلم هستند که برای گذران زندگی به سختی کار می‌کنند، اما به‌یکباره همه‌چیز تغییر می‌کند و علی در ازای دریافت دستمزدی مناسب متعهد می‌شود یک گنج زیرخاکی را به دست فردی سودجو برساند.
پیتر دبروج از ورایتی گفته بود: «فیلم مجیدی مرا یاد «پروژه فلوریدا»ی شان بیکر انداخت. یکی از بهترین فیلم‌های قرن بیست‌ویکم درباره کودکان و مجیدی هم کسی است که یکی از بهترین فیلم‌های قرن بیستم درباره کودکان؛ یعنی «بچه‌های آسمان» را ساخته است. در فیلم دومش طرح داستانی پیچیده‌تر است، اما باز هم داستان قابل پیش‌بینی است.»صحنه افتتاحیه فیلم در نقد بیشتر منتقدان تحسین شده است.
*** روز موعود/ The World To Come / کارگردان: مونا فستولد / بازیگران: ونسا کربی، کاترین واترستون، کریستوفر ابوت، کیسی افلک.
این فیلم دومین فیلمی است که ونسا کربی در ونیز با آن حضور دارد؛ فیلمی که در قرن نوزدهم اتفاق می‌افتد و داستان دو زوج است که همسایه یکدیگر هستند و با چالش‌های فیزیکی و روانی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
فستولد کارگردان نروژی است و این دومین فیلم بلند اوست و اقتباس از کتابی که نویسنده‌اش هم در نوشتن فیلمنامه مشارکت داشته است. فیلمنامه‌نویس دیگر فیلم ران هانسن، نویسنده کتاب «قتل جسی جیمز به دست رابرت فورد بزدل» بوده است. برخی منتقدان این فیلم را با «تصویر یک بانو در آتش» مقایسه کرده‌اند. منتقد اسکرین اینترنشنال نوشته است: «فیلم «روز موعود» با نوعی ریتم ادبی قوی‌تر از معمول توسط ران هانسن و جیم شپرد اقتباس شده و از هر نظر با مهارت تمام ساخته شده است. فیلم همچنین نقطه اوج فعالیت بازیگری کاترین واترستون و نمونه‌ای است تماشایی از توانایی بازیگری ونسا کربی که حتی از واترستون هم حضور تاثیرگذارتری دارد.»
