مرور واکنش دولتوملت ایران بهحادثه ۱۱سپتامبر
روزنامه هفت صبح، مصطفی آرانی | به مناسبت سالروز حادثه ۱۱ سپتامبر، نگاهی کردیم به ایران ۱۹سال پیش و واکنش مردمی و دولتی به حمله صورت گرفته به برجهای تجارت جهانی را مرور کردیم. شهریور سال ۱۳۸۰٫ در ایران رئیسجمهور سیدمحمد خاتمی نزدیک به یک ماه است که دور دوم مسئولیت خود را آغاز کرده است. آن هم در شرایطی که کار از بهمن سال قبل به دست جمهوریخواهان افتاده است و جرج بوش پسر، رئیس جمهور آمریکا شده است.
فضای رابطه ایران و آمریکا نشانی از صلح ندارد ولی آنچنان خصمانه هم نیست. منظور از آنچنان در مقایسه با آن چیزی است که این روزها مشاهدهاش میکنیم. نشانه این ماجرا هم آن است که در بسیاری از سخنان رهبر انقلاب حتی اشارهای به آمریکا هم دیده نمیشود ولی البته جایی هم که دیده میشود با دست فرمان مخالفت و تندی شدید است مثل این سخنان در سخنرانی ابتدای سال ۱۳۸۰ در حرم رضوی:«کسی فریب نخورد که فلان مسئولِ یک کشور بیگانه بگوید ما از فلان جناح، فلان گروه، و فلان شخصیتها حمایت میکنیم.
حمایت آنها ننگ است، افتخار نیست. اخیراً باز یک نفر از دولتمردان رژیم آمریکا گفته که ما از فلان جریان در داخل ایران حمایت میکنیم! شما که از شاه هم حمایت میکردید! حمایت شما فایدهای به حال کسی ندارد. آمریکا بیشترین حمایت را از رژیم شاه کرد. مردم همین پیوستگی با آمریکای دشمنِ ملت ایران را دیدند که واقعیتهای آن رژیم فاسد برایشان آشکار شد. شما از هر کس حمایت کنید، او منفور ملت میشود.»
صبح سهشنبه ۲۰ شهریور ۱۳۸۰ و ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به وقت ایران بود که روزنامه همشهری روی کیوسک آمد. هنوز در آمریکا روز ۱۱سپتامبر فرا نرسیده است. روزنامه همشهری روی جلد خود، به نقل از مقامات آمریکایی خبر میدهد که احمد شاه مسعود، فرمانده مجاهدان افغان و رهبر مخالفان طالبان در این کشور جان خود را از دست داده است. جامعه ایرانی از پنج سال قبل، با اسمی به نام طالبان آشنا شده بود و در این میان احمدشاه مسعود را به عنوان فرمانده مقاومت علیه این گروه افراطی و تروریستی به خاطر سپرده بود .
کما اینکه تصاویری مثل تخریب مجسمههای بودا در بامیان در پایان سال ۱۳۷۹ را به عنوان نماد جنایات ضدفرهنگی این گروه در خاطر داشت و البته با وجود اینکه در سطح حاکمیت مشخص شده بود که سپاه صحابه پاکستان مسئول حمله به کنسولگری ایران در مزارشریف در مرداد سال ۱۳۷۷ بوده اما جامعه ایرانی طالبان را که در آن روزها شهر مزارشریف را اشغال کرده بود مسئول شهادت ۸ دیپلمات و یک خبرنگار ایرانی در آن ماجرا میدانست.
بعدازظهر آن روز، کمی از ساعت پنج بعدازظهر گذشته بود که بوئینگ ۷۶۷ هواپیمایی امریکن ایرلاینز با شماره ۱۱ که از شهر بوستون برخاسته و به سمت لس آنجلس پرواز میکرد بعد از حدود ۳۰دقیقه هواپیماربایی، به برج شمالی تجارت جهانی برخورد کرد. ۱۶ دقیقه بعد، هواپیمای دوم به برج جنوبی برخورد کرد، ۳۵دقیقه بعد هواپیمایی به پنتاگون برخورد کرد و ۲۵دقیقه بعد تلاش هواپیماربایان برای عملیاتی مشابه به شکست انجامید و یک فروند هواپیمای مسافربری ربوده شده در پنسیلوانیا سقوط کرد. خبر این اتفاقات اما خیلی زود به ایران نرسید و به تناسب امکانات آن دوره ظاهرا حوالی ساعت ۲۱ است که خبر در ایران منتشر میشود. به طور مثال تلکس خبرگزاری ایسنا در حال حاضر نشان میدهد که این خبر در ساعت ۲۰ و ۴۳دقیقه منتشر شده است.
واکنش ایران نسبت به این ماجرا خیلی سریع بود. روزنامه همشهری صبح چهارشنبه ۲۱ شهریور ۱۳۸۰ پیام ریاست جمهوری را منتشر کرد که به نام ملت و دولت جمهوری اسلامی این ماجرا را محکوم کرده بود. این موضوع ظاهرا برآیند جلسه شورای عالی امنیت ملی بود که در شامگاه همان روز سهشنبه برگزار شده بود.
در پیام خاتمی آمده بود:«به نام ملت و دولت جمهوری اسلامی ایران اقدام تروریستی هواپیماربایی و حمله به مراکز عمومی در شهرهای آمریکا را که شمار زیادی از مردم بیدفاع را به کام مرگ کشید محکوم میکنم و تاسف عمیق و همدردی خود را با ملت آمریکا و به ویژه آسیبدیدگان و خانوادههای قربانیان حادثه اعلام میدارم.
تروریسم محکوم است و جامعه جهانی باید ریشهها و ابعاد آن را بشناسد و برای خشکاندن آن گامهای اساسی بردارد. اراده اصولی دولت جمهوری اسلامی ایران قاطعانه در این مسیر قرار دارد و برای تحقق این باور اسلامی و انسانی از هیچ اقدامی دریغ نخواهد داشت.» علاوه بر این پیام، ظاهرا پیامی نیز بین شهردار وقت تهران و نیویورک تبادل میشود.
اما در سطح مردمی هم ابراز همدردیهای ویژهای با آمریکاییها صورت میگیرد. یک هفته بعد، تعداد زیادی به میدان مادر یا محسنی تهران که محل تجمعات طبقه عرفی در دهه ۸۰ بود مراجعه کردند با روشن کردن شمع، یاد قربانیان آن حادثه را گرامی داشتند. در روز ۲۳شهریور هم که تیم ملی ایران مقابل بحرین در رقابتهای مقدماتی جام جهانی بازی داشت؛ بازیکنان تیم ملی و ۶۰هزار تماشاگر آن بازی به احترام قربانیان یک دقیقه سقوط کردند. جالب خواهد بود اگر بدانید که حتی بورس تهران نیز از ترس تبعات اقتصادی آن ماجرا در روز چهارشنبه منفی شد.
اما این ابراز همدردیها و حتی کمکهای بعدی در چارچوب کنفرانس برن برای افغانستان که به آمریکاییها برای فتح کابل شد هیچکدام به چشم آمریکاییها نیامد و آنها در نهایت دنائت، کمی بعد ایران را در کشورهای سه گانه محور شرارت قرار دادند و یک فرصت دیگر برای بهبود رابطه بین ایران و آمریکا به این ترتیب از میان رفت.