ماجرای پرواز صدف بر فراز ارس
روزنامه هفت صبح | برخی از کاربران متخصص در امور نظامی و نیز کانال‌های تلگرامی فعال در این امور ازجمله کانال اخبار سوریه، بامداد سه‌شنبه خبر دادند که ایران یک عملیات شناسایی در مرز آذربایجان و ارمنستان و به طور مشخص مرز قره‌باغ انجام داده است.
کانال اخبار سوریه در این زمینه با انتشار عکسی از نقشه عملیاتی این پرواز نوشته است: «پرواز هواپیمای شناسایی و الکترونیک نیروی هوایی ارتش ایران در مرزهای شمال غرب…هواپیمای جنگ الکترونیک و رصد ارتش برای بررسی آخرین تحولات روی داده در شمال ارس و نقشه‌برداری از مناطق…شمال ارس این پرواز چند ساعته را انجام داده است.»
این کانال در پست دیگری با انتشار عکسی از هواپیمایی که این کار را صورت داده نوشته: «صدف ایرانی برای بار چندم در طول چند وقت گذشته عملیات شناسایی انجام داده است. این هواپیما متعلق به فرماندهی اطلاعات و شناسایی ارتش است. این هواپیما هر چند عمر زیادی دارد اما به لطف به روزرسانی‌های متعدد و مراقبت‌های همیشگی با مجهز شدن به تجهیزات پیشرفته ساخت داخل، همچنان قابل اعتماد است. دوربین‌های صدف می‌تواند تا عمق قابل توجهی را رصد کند…. معمولا پروازهای صدف در راستای طرح‌های عملیاتی صورت می‌گیرد.»
آن طور که از تصاویر برمی‌آید این هواپیما یکی از بوئینگ‌های ۷۰۷ ارتش جمهوری اسلامی است. وبلاگ طیاره که وبلاگی تخصصی در زمینه معرفی هواپیماهاست در مطلبی در مورد این هواپیما نوشته: «این طیاره به سفارش نیروی هوایی ایران و با شماره سریال ۲۰۸۳۴ ساخته شد. نخستین پرواز خود را در تاریخ ۱۴/۱۱/۱۹۷۴ انجام داد و سه روز بعد در ۱۷/۱۱/۱۹۷۴ (مطابق با ۲۶ آبان ۱۳۵۳) به ایران تحویل داده شد. ابتدا رجیستر آن ۲۴۵-۵ شد و با ایجاد تغییراتی به خدمت پروژه Ibex سازمان CIA درآمد.
آیبکس به معنی بز کوهی، اسم رمز برنامه شنود و جاسوسی الکترونیک ارتش ایران در دوران قبل از انقلاب بود. این پروژه با کمک ایالات متحده در زمان ریچارد نیکسون که دکترین اسلحه بدون نیروی نظامی را دنبال می‌کرد. ظاهرا مهم‌ترین انگیزه این ماجرا برای شاه کنترل عراق و برای آمریکا کنترل شوروی بود.به همین منظور این هواپیما در سال ۱۳۵۴ به سیستم‌های الکترونیک مجهز شد و از پیکربندی استاندارد خود که ترابری/سوخت‌رسان بود خارج گردید.
پس از تغییر پیکربندی این هواپیما، تعداد ۱۳ جایگاه ویژه اپراتورهای سیستم‌های الکترونیک در آن تعبیه شد. زیرسیستم ELINT نصب شده در این هواپیما قادر به کشف و طبقه‌بندی فرستنده‌های الکترونیک اطرافش بود. به همراه این سیستم، یک دوربین عکاسی پرقدرت با دید اُریب و عمودی در پشت یک در چهارگوش در قسمت دماغه هواپیما نصب شده بود.
در طی دورانی که این بوئینگ ۷۰۷ در پروژه Ibex شرکت می‌کرد، پروازهای فراوانی در ارتفاع بالا و سرعت زیاد در نزدیکی مرز با شوروی جهت جمع‌آوری داده‌های مربوط به فعالیت‌های راداری و سیستم‌های دفاع هوایی روس‌ها جهت یافتن روزنه‌های فاقد پوشش راداری انجام داده است. این هواپیما در سال ۱۳۶۴ به ایران‌ایر اجاره داده شد و رجیستر آن به EP-NHW تغییر یافت. این اقدام ظاهرا به جهت پرواز آزادانه در نزدیکی مرزهای دشمن و شنود مکالمات انجام شده است.
مدتی هم با رجیستر EP-NHB به عنوان هواپیمای دولتی در سفرهای مقامات استفاده می‌شد اما ظاهرا بار دیگر رجیستر هواپیما در سال ۱۳۸۶ تغییر کرد و در سال ۱۳۸۹ برای نخستین بار فرمانده نیروی هواپیما از آن به عنوان صدف یاد کرد و در یک رزمایش ارتش به کارگیری شد.
ناظران نظامی اعتقاد دارند که علت اقدام ایران برای پروازهای حفاظتی آن است که آذربایجان، در حال توسعه طلبی مرزی است و ممکن است قصد این را داشته باشد که با ادامه این تحرک، ارتباط ایران با ارمنستان را به طور کامل قطع کند.
دعوای جدید در قره‌باغ بر سر منطقه‌ای در استان سونیک ارمنستان است که به عنوان منطقه لاچین-کلبجر شناخته می‌شود. این منطقه از سال ۱۹۹۰ تا پیش از جنگ سال ۲۰۲۲ در کنترل ارمنستان بود، اما سال گذشته ایروان به موجب توافق آتش بس این مناطق در جمهوری خودمختار قره‌باغ را به باکو واگذار کرد.
با این حال، این روزها ظاهرا آذربایجان حدود ۴ کیلومتر بیشتر از توافق وارد خاک آذربایجان شده است و عملا در حال اتصال خاک خود به منطقه نخجوان است که در این صورت ایران دیگر با ارمنستان هم مرز نخواهد بود و این مسئله تبعاتی امنیتی و اقتصادی برای کشور به همراه خواهد داشت ضمن اینکه با بی‌طرفی نسبی و سیاست موازنه دوجانبه ایران در مناقشه قره باغ نیز در تضاد است.
