ماجرای عجیب جنین فریز شده‌ای که زنده شد
روزنامه هفت صبح، گروه ویژه | «جنین فریز شده پس از ۱۲ سال در اصفهان زنده شد»؛ این خبری است که روز گذشته در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌چرخید و خیلی‌ها می‌پرسیدند مگر چنین چیزی امکان دارد؟ آیا می‌شود یک جنین را فریز کرد و آن را ۱۲ سال بعد به دنیا آورد. اول از همه توضیح دهیم که اصل خبر درست است اما مقداری پیچیدگی در آن وجود دارد.
اصل ماجرا این است که نطفه‌ای که به مدت ۱۲ سال فریز شده بود را در رحم یک مادر قرار داده‌اند و حالا مشخص شده آن نطفه رشد خود را در بدن مادر به خوبی آغاز کرده و احتمالا ۹ ماه دیگر شاهد به دنیا آمدن این جنین خواهیم بود. پس اگر شما هم مثل ما تا حالا نمی‌دانستید که می‌توان یک نطفه را فریز کرد و سال‌های بعد از آن استفاده کرد، این گزارش را بخوانید تا بدانید ماجرا چیست و چطور چنین موضوع به ظاهر عجیبی، سال‌هاست که در ایران انجام می‌شود و اتفاقا با استقبال خوبی هم رو به رو بوده و مرکز ناباروری استان اصفهان نیز در این زمینه در خاورمیانه رکورد زده است.
*** اصل خبر چه بود؟
ابتدا بگذارید خبری که روز گذشته توسط خبرگزاری «مهر» منتشر شد را مرور کنیم: «متخصصان در اصفهان نوزادی دوبار فریز شده را برای نخستین بار پس از ۱۲ سال فریز متولد کردند. پزشک معالج مرکز باروری و ناباروی اصفهان در این خصوص گفت: اهمیت این موضوع به خاطر قدمت مدت فریز شدن است، بسیاری از کشورها جنین‌های فریز شده بالای۱۰ سال را از گردونه خارج می‌کنند.
اسدالله کلانتری با اشاره به اینکه جنین این نوزاد در سال ۱۳۸۷ فریز شده بود ادامه داد: در سال ۹۷ جنین را برگردانده و دو جنین به بیمار منتقل کردیم که متأسفانه این انتقال در آن زمان موفقیت آمیز نبود. اما یکی از جنین‌ها را که در مرحله سه روزگی بود، مجدد فریز کرده و پس از یک سال مجدداً در شهریور ماه سال ۹۸ اقدام و پس از ۱۲ سال نوزاد دوبار فریز شده به بیمار منتقل شده که خوشبختانه این تلاش به ثمر نشست. هرگز نقطه پایان بر امید زوج‌های نابارور نگذارید.»
*** چرا فریز می‌کنند؟
با زبان ساده و به دور از پیچیدگی‌های علمی این ماجرا را توضیح می‌دهیم و سپس به طور تخصصی‌تر آن را شرح می‌دهیم . وقتی که نطفه شکل گرفت؛ در درون بدن مادر تنها یک جنین می‌تواند رشد کند و به نوزاد تبدیل شود. اما اگر همین نطفه در محیط آزمایشگاهی، عمل آوری شود، می‌توان از آن چندین جنین به وجود آورد و آنها را در بدن مادر و یا افرادی که خواهان فرزند هستند، قرار داد تا جنین به نوزاد تبدیل شده و فرآیند به وجود آمدن بچه آغاز شود. چرا باید افرادی بخواهند نطفه یا همان جنین خود را فریز کنند؟ این دلایل معمولا بسیار شایع است…
* یک: فرض کنید زن و شوهر جوانی که تازه ازدواج کرده‌اند نمی‌خواهند به دلایل مختلف در همان موقع بچه‌دار شوند. این دلایل ممکن است مالی باشد و یا هر چیز دیگری. از طرف دیگر، این زوجین با آزمایش متوجه می‌شوند که الان می‌توانند بچه‌دار شوند اما به دلیل کمبود اسپرم در مرد یا ضعیف بودن تخمک در زن، اگر پنج سال دیگر اقدام به بچه‌دار شدن کنند، شانس باروری آنها کاهش می‌یابد. در این وضعیت یکی از راه حل‌ها این است این زوج که در حال حاضر قدرت باروری مناسبی دارند، نطفه خود را تشکیل دهند و سپس آن را به مراکز مورد نظر ببرند تا فریز شود. آنها هر زمانی که قصد بچه‌دار شدن داشته باشند (مثلا ۵ سال بعد)، می‌توانند از آن نطفه فریز شده استفاده کرده و در بدن زن قرار دهند تا تبدیل به جنین و نوزاد شود. اگر هم بدن زن به هر دلیلی آمادگی رشد اولیه نطفه را نداشت، این امکان وجود دارد که رشد اولیه نطفه در محیط آزمایشگاهی انجام شود و سپس به بدن مادر منتقل شود.
* دو: یکی دیگر از دلایل فریز کردن نطفه آن است که ناگهان یک عمل جراحی اورژانسی (مثل سرطان) برای یکی از زوجین به وجود می‌آید. معمولا پس از درمان سرطان و شیمی درمانی، شانس باروری پایین می‌آید و امکان بچه‌دار شدن کم می‌شود. در این حالت، پدر و مادر قبل از آغاز فرآیند درمان نطفه خود را تشکیل داده و فریز می‌کنند تا پس از اتمام دوره درمان و بهبودی کامل، نطفه خود را به جنین و نوزاد تبدیل کنند.
* سه: سومین علت فریز کردن نطفه و جنین برای درمان ناباروری است. فرض کنید مرد یا زنی امکان باروری ندارد و هیچ روش درمانی برای آنها جواب نداده است. در این حالت یک راه باقی می‌ماند و آن مورد این است که از جنین‌های فریز شده اهدا شده استفاده کنند (مثل همین مورد زن اصفهانی). حالا سوال اینجاست که چه کسانی نطفه و جنین اهدا می‌کنند؟ اولا هر کسی مثل ما و شما می‌تواند اهدا کند. در حالت شایع‌تر، معمولا زوج‌های جوانی که توانایی باروری دارند اما فعلا جنین خود را فریز کرده‌اند، جنین‌های خود را اهدا هم می‌کنند. زیرا همانطور که توضیح دادیم، در محیط آزمایشگی می‌توان از یک نطفه، چند جنین و نوزاد به وجود آورد که در این حالت معمولا زوج‌های جوان فقط یک بچه می‌خواهند و سایر جنین‌ها را اهدا می‌کنند.
*** علمیات انجماد چگونه انجام می‌شود؟
حالا کمی تخصصی‌تر توضیح می‌دهیم و صحبت‌های «محمد حسین نصر اصفهانی» رئیس پژوهشکده «زیست فناوری رویان اصفهان» که بیشترین عملیات انجماد نوزاد ایران در این مرکز انجام می‌شود را مرور می‌کنیم: «در روش‌های نوین نازایی به بیمار داروهایی داده می‌شود تا میزان تخمک از بیمار استحصال شود. میزان این تخمک‌ها هشت تا ۱۵ عدد متغیر است.
در مرکز باروری و ناباروری اصفهان، تخمک‌ها با دو روش انجماد آهسته و انجماد شیشه‌ای نگه داری می‌شوند که قبلا بیشتر با روش انجماد آهسته انجام می‌شد و اکنون هزاران جنین متعلق به ۱۰تا ۱۵سال پیش در تانک‌ها به صورت فریز شده موجود هستند. درحال حاضر، تعداد زیادی جنین فریز شده به روش انجماد شیشه‌ای در مرکز موجود است. روش انجماد شیشه‌ای به روزترین شیوه نگهداری است. در این روش جنین خیلی سریع به دمای منفی ۱۹۰ درجه می‌رسد، به طوری که سرعت فریز به حدی بالا است که کریستال فرصت تشکیل ندارد.
تاکنون بیش از ۵۰۰ هزار جنین منجمد در تانک‌های مرکز باروری و ناباروری اصفهان ذخیره است که متعلق به بیمارانی است که یا باردار شده و یا منتظر استفاده از آنها هستند. برخی از افراد نیز باردار شده‌اند و این جنین‌ها را برای فرزندان بعدی خود نگه داشته‌اند. این روش در روند درمان نازایی به کار برده می‌شود که بر اساس آن در روش‌های نوین به بیمار دارو تجویز شده تا به طور میانگین ۸تا۱۵ تخمک از شخص دریافت شود. تخمک‌های دریافتی در آزمایشگاه به روش IVF تلقیح شده و چندین جنین تشکیل خواهد شد.
به دلیل اینکه نمی‌توان بیش از ۱تا۲ جنین به یک رحم بیمار داد، جنین‌های اضافی فریز می‌شوند. زوج‌هایی که ازدواج کرده‌اند و می‌خواهند فرزندآوری را به تاخیر بیندازند و پس از آن به سبب بالارفتن سنشان دچار برخی مشکلات می‌شوند، می‌توانند جنین خود را تشکیل داده و فریز کنند تا سالیان بعد از آنها استفاده کنند. همچنین خانم‌هایی که هنوز ازدواج نکرده و با بالارفتن سن شانس باروری آنها رو به کاهش است، نیز می‌توانند با انجماد تخمک در آینده از آن استفاده کنند. این اقدام برای زوج‌های نازایی که جنین اضافه دارند، زوج‌هایی که رحم آمادگی دریافت جنین ندارد و زوج هایی که درخواست تاخیر در فرزندآوری دارند، استفاده می‌شود.»
*** انجماد نوزاد و چند گره حقوقی
عملیات انجماد، متخصصان حقوقی را با چند چالش و سوال جدی مواجه کرده است.
* یکی از سوال‌ها این است: اگر زوج‌هایی، جنین خود را فریز کنند اما قبل از زمان باروری یکی از آنها فوت کند، سرنوشت مال و اموال آن چه می‌شود؟ آیا به جنینی که فریز شده و بعدها ممکن است در محیط آزمایشگاهی یا در درون رحم مادر بزرگ شود، ارثیه تعلق می‌گیرد؟
* سوال دیگر این است: اگر زوجین در مدت زمانی که جنین فریز شود، تصمیم به جدایی بگیرند، سرنوشت جنین فریز شده چه می‌شود؟ چه کسی برای آن تصمیم می‌گیرد. البته برای این موارد در آزمایشگاه و قبل از عملیات انجماد قوانین وضع شده و به امضای پدر و مادر می‌رسد اما اگر یکی از آنها به دادگاه شکایت کند، می‌تواند نتیجه عوض شود. زیرا قوانین حقوقی درباره این موضوع بسیار پیچیده است و برخی موارد این چنینی هنوز در آن پیش‌بینی نشده است.
