غائله همرفیق و اختلاف نظر وزارت ارشاد و صداوسیما
روزنامه هفت صبح | دود سیاه میان وزارت ارشاد و صداوسیما بلند شده و به‌نظر می‌رسد دورانی که هر دو گروه تلاش می‌کردند با تساهل و تسامح درباره نحوه اعطای مجوز به برنامه‌های تلویزیون‌های اینترنتی صحبت کنند، به پایان رسیده است. حالا مسئولان این دو سازمان به‌طور علنی از طریق رسانه‌ها یکدیگر را خطاب قرار می‌دهند و علیه هم صحبت می‌کنند.
ماجرا از خبر دریافت مجوز برنامه جدید «شهاب حسینی» به نام «همرفیق» آغاز شد که وزارت ارشاد اعلام کرد، مجوز ساخت و پخش این برنامه را به تلویزیون‌های اینترنتی داده است. همین خبر کافی بود تا صدا و سیما به سرعت نسبت به آن واکنش نشان دهد و در نامه‌ای به صراحت اعلام کند، اگر این برنامه از ساترا(سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر) مجوز نگیرد، به هیچ عنوان اجازه پخش نخواهد داشت. باتوجه به رویه معمول، ناظران گمان بردند که ماجرا همین‌جا تمام می‌شود و قرار است این میدان به صداوسیما واگذار شود.
کمتر از ۲۴ساعت زمان کافی بود تا وزارت ارشاد برخلاف انتظارها این‌بار پرقدرت‌تر وارد شود و به صداوسیما، پاسخ تندتری بدهد. این اتفاق نشان می‌دهد، وزارت ارشاد و دولت این‌بار قصد ندارند آخرین سنگر خود را از دست دهند و احتمالا تا ارجاع این اختلاف به مراجع بالادستی نظام، دست از تلاش برنخواهند داشت. وزارت ارشاد و دولت تمایل ندارند مجوز برنامه‌های تلویزیون‌های اینترنتی را به صداوسیما واگذار کنند تا از معدود پایگاه‌های خود در میان قشر متوسط دفاع کنند اما صداوسیما عزم خود را جزم کرده تا انحصار مجوز انتشار هرگونه صوت و تصویر در فضای مجازی را از آن خود کنند.
همین هفته گذشته بود که صداوسیما در یکی از بخش‌های خبری خود به بررسی برخی فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیون‌های اینترنتی پرداخت و ادعا کرد به‌دلیل نبود نظارت کافی بر تلویزیون‌های اینترنتی، برنامه‌های به‌زعم آنها مبتذل از این بسترها پخش می‌شود(یادمان نرود که ادامه پخش برنامه «ام‌شو» مجید صالحی منوط به اخذ مجوز از ساترا شد و برنامه اینستاگرامی رامبد جوان هم که قرار بود به از بسترهای اینترنتی پخش شود، دوباره به صداوسیما رفت).
حالا هم که تک و پاتک این دو سازمان، شکل علنی‌تری به خود گرفته و به نظر می‌رسد در ماه‌های آینده و خصوصا با نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری این اختلاف‌ها جدی‌تر از گذشته شود. در هر صورت فضای مجازی جزو معدود بسترهای باقی‌مانده برای پخش محتوا است که هنوز صداوسیما نتوانسته بر آن کنترل صددرصدی داشته باشد و در بزنگاه‌های سیاسی این بستر می‌تواند تعیین‌‌کننده باشد. این گزارش را که مرور خط خبری اتفاقات اخیر است، بخوانید.
*** ماجرا از کجا شروع شد؟
ابتدا وزارت ارشاد اعلام کرد، برنامه «همرفیق» مجوز ساخت از VODها را گرفته است. در این خبر که توسط خبرگزاری ایسنا و به نقل از روابط عمومی سازمان امور سینمایی و سمعی بصری وزارت ارشاد منتشر شده، آمده بود: «همرفیق؛ یک برنامه ترکیبی و گفت‌وگومحور است که با کارگردانی و اجرای شهاب حسینی برای پخش در سامانه‌های VOD از سازمان سینمایی مجوز گرفته است.
این برنامه که فعلا گفته شده از مهرماه پخش می‌شود، محور هنری و اجتماعی با مهمانانی سرشناس دارد. تهیه‌کنندگی و نویسندگی این برنامه برعهده حسن خدادادی‌پور است. به‌جز این برنامه، روابط عمومی سازمان امور سینمایی و سمعی بصری، همچنین خبر داده است که شورای صدور پروانه ساخت آثار غیر سینمایی در جلسه‌های اخیر خود با ساخت دو عنوان داستانی بلند، یک عنوان داستانی کوتاه و دو عنوان مستند موافقت کرده است…»
*** واکنش سریع صداوسیما
مدت کوتاهی از انتشار خبر فوق نگذشته بود که روابط عمومی ساترا(سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر) که متعلق به صداوسیما است در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «در پی انتشار خبری درباره صدور مجوز یک برنامه ترکیبی توسط سازمان سینمایی به اطلاع می‌رساند، ساترا ضمن استقبال از تولید محتواهای ایرانی و ورود شخصیت‌های هنری برجسته که قطعاً به غنای محتوایی خواهد افزود، اعلام می‌نماید همانگونه که پیش از این بیان شده است، مسئولیت صدور مجوز برنامه‌های ترکیبی و تولیدات تلویزیونی برای انتشار در رسانه‌های صوت و تصویر، تنها در صلاحیت این سازمان است. لذا بدیهی است پخش هرکدام از این برنامه‌ها در رسانه‌های صوت و تصویر در فضای مجازی منوط به اخذ مجوز اشاره شده بوده و فقدان این مجوز مانع از انتشار در پلتفرم‌های صوت و تصویر کشور خواهد شد.»
*** پاتک تند وزارت ارشاد
سازمان سینمایی وزارت ارشاد این‌بار خلاف انتظارها حرکت کرد و پاسخ صداوسیما را به تندی داد. سیدمحمدمهدی طباطبایی‌نژاد، معاون ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی به خبرگزاری مهر گفت: «طبق قانون مسئولیت صدور مجوز محتوا در شبکه نمایش خانگی، اعم از فیزیکی و مجازی با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. از آنجا که همه مکلف به محترم شمردن مقررات روشن قانونی هستیم، از تمامی دستگاه‌ها انتظار می‌رود که در میان فعالان حرفه‌ای، بی‌انسجامی دستگاه‌های حاکمیتی را القا نکنند. بی‌تردید در ابهام‌سازی، از یکسو افراد شریف و قانونمند گرفتار سردرگمی می‌شوند و از سوی دیگر قانون‌شکنان، فرصت قانون‌گریزی پیدا می‌کنند.»
*** ماجرای ساترا چگونه آغاز شد؟
تا سال ۱۳۹۴،VOD ها و سرویس‌های اشتراک ویدئو، مجوزهای خود را فقط از وزارت ارشاد دریافت می‌کردند. سال ۱۳۹۴ بود که بنا شد تا فعالیت در این زمینه با مجوز سازمان صداوسیما باشد و به همین دلیل، سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی یا همان «ساترا» تشکیل شد تا کار تنظیم‌گری بر فعالیت فعالان حوزه صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی را برعهده بگیرد.
از آن زمان تا کنون اختلاف‌نظرها بین دولت و صداوسیما درباره این حوزه حساس وجود داشته اما از ابتدای امسال، صداوسیما به‌طور جدی وارد این حوزه شد و عزم خود را جزم کرده تا همه مجوزها از زیر این دست سازمان بگذرد. مدتی پیش بود که محمدجواد شکوری‌مقدم، مدیرعامل «آپارات» و «فیلیمو» گفته بود: «حضور ساترا به‌عنوان نهاد تنظیم‌گر با توجه به رویکردهایی که از یک سازمان وابسته به رسانه ملی در ذهن داریم، تاکنون اختلالی در فعالیت‌های آپارات و فیلیمو ایجاد نکرده اما سرعت رشد ما را به‌ویژه در لایو استریمینگ تحت تاثیر قرار داده است.
قوانین وضع‌شده برای لایو درحالی توسط ساترا به رسانه‌های تحت مجوز اطلاع‌رسانی شد که عملا نشان‌دهنده نگاه ناآشنا و البته تاثیرگرفته از صداوسیمای این نهاد نسبت به لایو است. از طرفی علاقه‌مندی ساترا به قانونمند شدن و رشد فضای لایو استریمینگ قابل درک است اما به‌هرحال این تلاش‌ها در ساختار پیچیده و پرترس صداوسیما توفیق‌های زیادی را به‌همراه نداشته است.» جالب این‌که در مورد بررسی و نظارت محتوایی برنامه‌های تلویزیون‌های اینترنتی هنوز نهادی از سوی صداوسیما معرفی نشده. خب طبیعی هم هست که این بخش کار پردردسرترین قسمت کار است!
*** همرفیق یعنی چه؟
حالا که بحث شد، بد نیست درباره یک حاشیه هم بپردازیم. برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی می‌پرسند که معنی کلمه «همرفیق» یعنی چه و شهاب حسینی چگونه به این ترکیب واژگانی دست پیدا کرده است؟ همرفیق یعنی چند رفیق؟ دو رفیق؟ خیلی رفیق؟ رفیقِ رفیق؟ اصلا چنین ترکیبی وجود دارد؟ اگر با یک ترکیب ابداعی روبه‌رو هستیم، لطفا ما را هم از ناآگاهی دربیاورید و بگوید این ترکیب چگونه شکل گرفته و چه معنی می‌دهد؟
