چه کسی بیشترین عیدی آخر سال را می‌گیرد؟
روزنامه هفت‌صبح، احمدرضا نجفی | مقایسه رقم عیدی و پاداش پایان سال کارمندان دولت، کارگران، بازنشستگان تامین اجتماعی و مستمری‌بگیران بهزیستی.
عیدی و سنوات سال ۹۸ کارگران
کارمندان دولت آخر بهمن‌ماه یک میلیون و ۲۰۰هزار تومان عیدی می‌گیرند. عیدی کارگران دو سه هفته دیرتر پرداخت می‌شود، اما مبلغ آن خیلی بیشتر است. طوری که کارگرها معادل حقوق دو ماهشان عیدی دریافت خواهند کرد که می‌شود رقمی بین سه میلیون و ۳۲ تا چهار میلیون و ۵۴۸هزار تومان.
شاید این سوال برایتان پیش بیاید که چرا بین عیدی کارگران و کارمندان تا این حد اختلاف وجود دارد؟ در پاسخ باید گفت که روح قانون کار با قانون استخدامی متفاوت است و نمی‌توان میزان حقوق، پاداش و عیدی آنها را با هم مقایسه کرد. هر کدام مزیت‌هایی نسبت به دیگری دارد که مهمترین آنها اختلاف در شرایط کاری است. طوری که کارمندان دولت از ثبات شغلی بیشتری نسبت به کارگران برخوردار هستند. کارمندان وقتی که به استخدام ارگان‌های دولتی درمی‌آیند معمولا ۳۰سال در استخدام بخش‌های مربوطه هستند، در حالی که کارگران چنین ثبات شغلی ندارند.
اگرچه قانون کار در راستای حمایت کارگران در برابر کارفرمایان تدوین شده، اما تسهیلاتی که در دوران خدمت کارمندان ارائه می‌شود خیلی بیشتر از کارگران است و نمی‌توان آنها را با هم مقایسه کرد. همچنین حقوق کارمندان به عنوان یکی از هزینه‌های دولت در بودجه سنواتی سالیانه دولت با فرمول خاصی و بنا به امتیازاتی که فرد در طول دوره خدمت به دست می‌آورد محاسبه می‌شود، در حالیکه تعیین دستمزد کارگران براساس نظر نماینده کارگر، کارفرما و دولت محاسبه می‌شود.
در این گزارش مبالغی که قرار است در پایان سال به حسابمان واریز شود را آورده‌ایم. علاوه بر عیدی، سنوات پایان کار هم مطرح است که اخیرا با رای دیوان عدالت اداری تغییراتی داشته و قرار است به صورت علی‌الحساب محاسبه شود. با احتساب عیدی و سنوات می‌توان گفت هر کارگر در اسفندماه، چهار برابر درآمد ماهانه‌اش دریافتی خواهد داشت.
*** عیدی کارمندان دولت؛ یک میلیون و ۲۰۰هزار تومان
پایان بهمن‌ماه کارکنان دولت دو پیامک واریز دریافت خواهند کرد. یکی مربوط به حقوق بهمن‌ماه و دیگری به عنوان عیدی پایان سال. عیدی سال ۹۸ بر اساس قانون بودجه قرار بود یک میلیون و ۷۸هزار تومان باشد. این رقم از یک سال قبل در لایحه بودجه مشخص می‌شود و در پایان سال دولت تصمیم می‌گیرد تا نهایتا چه مبلغی را به عنوان عیدی به حساب کارکنانش واریز کند.
در سال‌های گذشته عموما دولت همان مبلغ قید شده در قانون بودجه را به عنوان عیدی در نظر گرفته، اما امسال مبلغ عیدی بیشتر است. طوری که معاون اول رئیس‌جمهور در ابلاغیه‌ای به سازمان‌های دولتی مبلغ عیدی امسال کارکنان دولت را یک میلیون و ۲۰۰هزار تومان اعلام کرده است. با توجه به اینکه عیدی پارسال کارکنان دولت ۹۳۲هزار تومان بود، با این حساب مبلغ عیدی امسال حدود ۲۹درصد افزایش پیدا کرده است. این رقم بیشترین افزایش سالانه عیدی در حداقل ۱۰سال گذشته به حساب می‌آید.
یک میلیون و ۲۰۰هزار تومان عیدی کارمندان مخصوص آنهایی است که به طور تمام وقت مشغول به کار در ارگان‌های دولتی هستند. آنهایی که به صورت نیمه‌وقت یا قراردادی کار می‌کنند، مبلغ عیدی‌شان نسبت به کار تمام وقت محاسبه می‌شود. برای مثال اگر یک کارمند به جای هشت ساعت، روزانه شش ساعت در یک سازمان مشغول به کار باشد، عیدی پایان سال سه چهارم محاسبه خواهد شد که نهایتا می‌شود رقمی حدود ۹۰۰هزار تومان.
آنطور که در ابلاغیه دولت آمده، مبلغ عیدی کارکنان خرید خدمت، قراردادی و موقت نباید کمتر از نصف مبلغ کل عیدی باشد. با این حساب همه کارکنان دست کم ۶۰۰هزار تومان عیدی دریافت خواهند کرد. سازمان‌های دولتی نباید فرقی بین کارمندانشان قائل شوند. آنطور که در ابلاغیه دولت آمده عیدی همه کارمندان یک میلیون و ۲۰۰هزار تومان تعیین شده و هیچکدام از سازمان‌ها حق پرداخت مبالغ اضافه عنوان عیدی یا عنوان‌های مشابه را ندارند.
*** عیدی کارگران؛ معادل حقوق دو ماه
کارگران و کارمندان مشمول قانون کار، آخر هر سال دو برابر حقوق ماهانه‌شان را به عنوان عیدی آخر سال دریافت می‌کنند. با توجه به اینکه پایه حقوق امسال یک میلیون و ۵۱۶هزار تومان است، مشمولان قانون کار آخر سال دست کم سه میلیون و ۳۲هزار تومان عیدی دریافت خواهند کرد. باید توجه داشته باشید که عیدی مشمولان قانون کار دارای سقف مشخص است. طوری که مبلغ عیدی کارکنان نباید بیشتر از سه برابر پایه حقوق باشد.
با این حساب کارگران نمی‌توانند امسال بیشتر از چهار میلیون و ۵۴۸هزار تومان عیدی بگیرند. مبلغ عیدی سه میلیون و ۳۲هزار تا چهار میلیون و ۵۴۸هزار تومان، مخصوص کارکنانی است که کل سال و به صورت تمام وقت مشغول به کار بوده‌اند. کسانی که وسط سال شغلشان را ترک کرده‌اند یا صرفا چند ماه از سال را مشغول به کار بوده‌اند، نسبت به مدت زمان کارشان عیدی دریافت خواهند کرد. برای مثال عیدی کارگری که شش ماه از سال را مشغول به کار بوده، حداقل یک میلیون و ۵۱۶هزار تومان و حداکثر دو میلیون و ۲۷۴هزار تومان در نظر گرفته خواهد شد.
توجه داشته باشید که اگر در میانه سال حقوق کارگران تغییر کند، نهایتا حقوق دو ماه آخر مبنای محاسبه عیدی خواهد بود. برای مثال اگر کارگری کل سال را یک میلیون و ۵۰۰هزار تومان حقوق بگیرد، اما دو ماه آخر سال حقوق ماهانه او به دو میلیون تومان برسد، عیدی پایان سال به اندازه دو ماه آخر محاسبه خواهد شد که در مثال ما چهار میلیون تومان است.
عیدی کارکنان مشمول قانون کار، دیرتر از کارمندان دولت پرداخت می‌شود. کارمندان عیدی‌شان را همزمان با حقوق بهمن دریافت می‌کنند، اما عیدی کارگران در اسفندماه و عموما در نیمه دوم پرداخت می‌شود. هرچند امسال زمزمه‌هایی درباره درخواست از کارفرمایان برای پرداخت عیدی کارگران همزمان با حقوق بهمن به گوش می‌رسد، اما فعلا چنین موضوعی قطعی نشده است.
*** سنوات کارگران؛ معادل حقوق یک ماه
سنواتی که آخر سال به حساب کارگران مشمول قانون کار واریز می‌شود، در اصل مزایای پایان کار یا سنوات خدمت نام دارد. بعضی از کارگاه‌ها سنوات را در زمان پایان همکاری پرداخت می‌کنند، اما عموما کارگاه‌ها سنوات هر سال را در پایان همان سال محاسبه و به حساب کارگران واریز می‌کنند. میزان سنوات برای هر کارگر معادل یک ماه حقوق آن شخص است. به این صورت که اگر یک کارگر به مدت یک سال در یک کارگاه مشغول به کار باشد، در پایان به اندازه مزد ماه آخر سال، سنوات دریافت می‌کند.
با یک مثال همه‌چیز روشن می‌شود. کارگری را در نظر بگیرید که ماهانه دو میلیون تومان مزد دریافت می‌کند. اگر این کارگر بیش از یک سال در این کارگاه مشغول به کار باشد، در پایان کار به میزان یک ماه مزدی که گرفته سنوات دریافت می‌کند. بعضی از کارگاه‌ها برای کارگرانی که کمتر از یک سال در یک کارگاه مشغول به کار باشند، سنوات در نظر نمی‌گیرند، اما این کار خلاف قانون است؛ حتی کارگرانی که مدت قرارداد آنها کمتر از یک سال است نیز مشمول دریافت سنوات به تناسب مدت زمان سابقه کارشان در آن کارگاه است.
به این صورت که اگر کسی شش ماه برای یک کارگاه کار کند، در پایان به اندازه نصف مزدی که ماه آخر گرفته، سنوات پایان کار دریافت خواهد کرد.باید توجه داشته باشید که پایه سنواتی با سنوات خدمت متفاوت است. این دو را با هم اشتباه نگیرید! پایه سنواتی مبلغی است که هر ساله به حقوق کارگران اضافه می‌شود. به عبارتی کارگرانی که بیش از یک سال در یک کارگاه مشغول به کار باشند، مشمول دریافت حق سنوات خواهند بود. طوری که سالانه یک مبلغی به حقوق آنها اضافه می‌شود. این مبلغ هر سال متفاوت است و همزمان با تعیین پایه حقوق توسط شورای عالی کار مشخص می‌شود.
به طور مثال برای سال ۹۸، پایه سنوات ۷۰هزار تومان تعیین شده است. در چنین حالتی هر کارگر که در سال ۹۸ سابقه کارش به یک سال رسید، از آن پس ماهانه ۷۰هزار تومان به حقوق او اضافه می‌شود.سنوات کارگران امسال با حکم دیوان عدالت اداری تغییراتی داشته و علی‌الحساب تعیین شده است. به عبارتی مبلغی که پایان هر سال به عنوان حق سنوات به کارگران پرداخت می‌شود، صرفا به صورت علی‌الحساب بوده و کارفرماها باید در زمان تسویه حساب و پایان همکاری، مابه‌تفاوت سنوات را بر اساس حقوق ماه آخر پرداخت کنند.
کارگاهی را در نظر بگیرید که در آن کارفرما هر سال قرارداد جدید با کارگران خود می‌بندد و سنوات را در پایان سال پرداخت می‌کند. اگر بعد از ۱۰سال یک کارگر با مجموعه قطع همکاری کند، کارفرما باید علاوه بر سنوات سال آخر، مابه‌تفاوت سنوات سال‌های گذشته را بر اساس حقوق آخرین ماه پرداخت کند. چراکه دیوان عدالت اداری، پایان همکاری کارگران را زمانی تلقی می‌کند که با مجموعه قطع همکاری کرده است، درگذشته پایان همکاری با پایان قرارداد یک ساله تلقی می‌شد.
*** عیدی بازنشستگان؛ یک میلیون و ۲۰۰هزار تومان
بازنشستگان تامین اجتماعی چه کارمند دولت بوده باشند، چه کارمند بخش خصوص، در هر صورت به اندازه کارمندان دولت عیدی دریافت می‌کنند. مبلغ عیدی بازنشستگان توسط دولت مشخص می‌شود و همزمان با حقوق بهمن‌ماه به حساب آنها واریز می‌شود. با توجه به اینکه عیدی کارمندان دولت برای امسال یک میلیون و ۲۰۰هزار تومان تعیین شده، بازنشسته‌ها هم همین مبلغ را به عنوان عیدی دریافت خواهند کرد.
بازنشسته‌ها سالانه نسبت به مبلغ عیدی‌شان معترض هستند و معتقدند نباید مبلغ عیدی آنها معادل عیدی کارمندان محاسبه شود. علی‌اکبر عیوضی، عضو هیات مدیره کانون بازنشستگان شهر تهران می‌گوید پرداخت عیدی به بازنشستگان تامین اجتماعی به اندازه کارمندان دولت، مصداق بارز تبعیض است. بازنشستگان تامین اجتماعی کارگر و مشمول قانون کار هستند؛ درنتیجه همه دریافتی‌های آنها باید مشمول قانون کار باشد، نه اینکه مشابه کارکنان دولت عیدی بگیرند.
*** عیدی مستمری‌بگیران بهزیستی؛ معادل مستمری یک ماه
مستمری‌بگیران سازمان بهزیستی در پایان هر سال به اندازه یک ماه مستمری‌شان عیدی دریافت خواهند کرد. این مبلغ سالانه در اسفندماه به حساب مستمری‌بگیران واریز می‌شود. با این حساب می‌توان گفت اعضای تحت پوشش سازمان بهزیستی، اسفندماه هر سال دو بار مستمری دریافت خواهند کرد. باید توجه داشته باشید که شیوه محاسبه عیدی سازمان بهزیستی نه مشابه کارمندان دولت است، نه مشابه کارگران مشمول قانون کار؛ بلکه سالانه با توجه به بودجه سازمان تعیین و پرداخت می‌شود.
