عملیات نفسگیر ایران ایر
روزنامه هفت صبح، فرید عطارزاده| پروازهای «هما» به اروپا پس از ۷۲ ساعت وقفه مجددا برقرار شد تا ایرانی‌ها به کشور بازگردند. در یک هفته گذشته اوضاع برای مسافران ایرانی و پروازهای خارجی پیچیده‌تر از هفته قبل شد و هواپیمایی ایرلاین اجازه پرواز به کشورهای اروپایی را از دست داد. در غیاب پروازهای ایرلاین‌های خارجی مانند ترکیش، امارات، لوفت‌هانزا و… فقط پرواز دوحه - تهران باقی مانده بود که ایرلاین «قطر ایرویز» روزی یک بار به تهران پرواز انجام می‌داد.
در این شرایط تمام مسافران مانده در کشورهای خارجی خودشان را به دوحه رساندند تا با این پرواز به ایران بیایند. نتیجه؟ قیمت بلیت دوحه - تهران به حدود ۱۸میلیون تومان رسید! (یک طرفه). تازه همین پرواز نیز به سرعت پر می‌شد و برای روزهای بعدی هم به فروش می رفت! در حالی که خیلی‌ها پیش‌بینی می‌کردند لغو پرواز ایران ایر همچنان ادامه داشته باشد، این ایرلاین در یک عملیات نفسگیر توانست مجوز پرواز خود را دوباره بگیرد و از امروز به جز سه مسیر وین، استکهلم و گوتنبرگ، دوباره انتقال ایرانی‌ها را انجام داد. اما ماجرا چه بود که ایران ایر پروازهای خود را لغو کرده بود؟ شیوع کرونا یا تحریم‌ها؟
*** قصه از کجا شروع شد؟
از روز یکشنبه رسانه‌ها اعلام کردند که پروازهای ایران ایر به تمام کشورهای اروپایی قطع شده است. برای این اتفاق چهار گمانه‌زنی متفاوت آورده شد:
* یک: برخی رسانه‌ها نوشتند که شیوع کرونا باعث شده تا پروازهای ایرانی اجازه پرواز به اروپا را نداشته باشند؛ گمانه‌زنی‌ای که به نظر می‌رسید چندان درست نباشد زیرا اگر به دلیل پروازها متوقف شود باید کشور مقصد آن را اعلام کند نه کشور مبدا.
* دو: هواپیمایی هما در اطلاعیه خود نوشت: «به آگاهی مسافرین گرامی هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران «هما» به مقاصد اروپایی می‌رساند با توجه به محدودیت‌هایی که به دلایل نامعلوم از طرف اروپا بر پروازهای «هما» اعمال گردیده، تمامی پروازهای هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران به مقاصد اروپایی تا اطلاع ثانوی به حالت تعلیق درآمده است. لازم به ذکر است رایزنی جهت رفع تعلیق و برقراری مجدد پروازها به مقاصد اروپایی از طرف «هما» در حال انجام است.»
* سه: با وجود گمانه‌زنی فوق اما دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی نظر دیگری داشت: «در ادامه فشار‌هایی که آمریکا به صنعت هواپیمایی کشور وارد کرده و می‌کند، اتحادیه اروپا در نامه‌ای به هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است که پروازهای هما از این پس نمی‌تواند به اروپا انجام شود. به نظر می‌رسد این محدودیت بیشتر در ارتباط با بحث تحریم‌هاست. به گفته او این تحریم شامل تمام هواپیماهای مسافری و باربری هواپیمایی هما خواهد شد.
با توجه به محدودیتی که تحریم‌های دولت آمریکا برای هواپیمای کشورمان اعمال کرده و همچنین مقرراتی که برای پرواز به اروپا گذاشته‌اند، ظاهرا هیچ‌یک از شرکت‌های ایرانی برای پرواز به اروپا آن شرایطی را که آن‌ها گذاشته‌اند، ندارند. شرایط هیچ‌یک از هواپیما‌هایی که در کشور داریم، منطبق بر شرایطی که اروپایی‌ها برای پرواز به اروپا گذاشته‌اند، نیست. فقط ایران‌ایر این شرایط را داشت که در این چند روز به خاطر مقررات سختگیرانه‌ای که اعمال کردند، جلوی پروازهای هواپیمایی هما به اروپا را گرفتند.»
* چهار: کارشناسان صنعت هوایی می‌گویند نه از تحریم جدیدی خبری بوده و نه از دلایل نامعلوم. ماجرا از این قرار بود که اعتبار گواهی فنی هواپیماهای ایران ایر تمام شده بوده و این ایرلاین باید بازدید دوره‌ای جدید را انجام می‌داده تا گواهی فنی با معیارهای روز را دریافت می‌کرده است. به دلیل تحریم‌ها و نبود تجهیزات مناسب اما ایران‌ایر نتوانسته بود سر موعد این بازبینی دوره‌ای را انجام دهد. در این چند روزِ نفسگیر، ایران‌ایر توانست تجهیزات را فراهم و به سرعت گواهی فنی جدید اروپا را دریافت کند.
*** در این ۷۲ ساعت چه گذشت؟
رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی و هوایی ایران با اشاره به سرگردانی شهروندان ایرانی در خارج از کشور به دلیل تعلیق پروازهای بین‌المللی و بلاتکلیفی ایرانی‌هایی که در خارج از کشور ساکن یا شاغل هستند و قصد خروج از ایران را دارند اما با در بسته مرزها مواجه شده‌اند، گفت: «تقریبا تمام راه‌های ورودی و خروجی کشور قفل شده و فقط یک پرواز خارجی با قیمتی ناجوانمردانه (قطر ایرویز؛ ۱۸ میلیون تومان!) باقی مانده است.
کشورهای همسایه از جمله عراق، ترکیه، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، ترکمنستان، افغانستان، پاکستان، عمان، امارات و کویت مرزهای مشترک با ایران را مسدود کرده‌اند و برنامه پروازی شرکت‌های خارجی به ایران نیز تعلیق شده است. شرکت‌های هواپیمایی داخلی هم اجازه پرواز به سایر کشورها را ندارند. گزارش‌های تاییدشده‌ای از سرگردانی شهروندان ایرانی در فرودگاه‌های کشورهای ترکیه، امارات و هندوستان وجود دارد که وزارت خارجه در روزهای گذشته برای بازگرداندن آن‌ها به کشور اقداماتی انجام داده است.
اما تعدادی از شهروندان ایرانی در سایر کشورها هستند که پیش از تایید شیوع کرونا در ایران، از کشور خارج شده و اینک قصد بازگشت دارند و درحالی‌که اعتبار ویزا و پول‌شان رو به پایان است، این روزها را در سالن ترانزیت فرودگاه‌های بین‌المللی سپری می‌کنند. فقط هواپیمایی قطر یک پرواز بین تهران و دوحه دارد که قیمت آن در این شرایط وحشتناک و ناجوانمردانه بالاست و جای خالی هم ندارد. براساس کنوانسیون‌های بین‌المللی، ایرلاینی که هنگام رفت به مسافر خدمات داده باید در برگشت سرویس دهد.
اما ایرلاین‌های خارجی که مسافران ایرانی از آن‌ها بلیت تهیه کرده‌اند، نه تنها این کار را انجام نداده‌اند که مسافر را بدون جا و غذا در فرودگاه رها کرده‌اند. در این مواقع چنانچه سازمان هواپیمایی به هر دلیل نمی‌تواند مجوز پرواز بگیرد، سفارتخانه‌ها باید فعال‌تر عمل و به وضعیت مردم رسیدگی کنند، برای آن‌ها اقامتگاهی درنظر بگیرند و از سرگردانی در فرودگاه‌ها نجات‌شان دهند. البته وزارت خارجه اقداماتی برای بازگرداندن برخی مسافران از هند، ترکیه و امارات انجام داد اما سرنوشت شهروندان مانده در کشورهای دیگر چه می‌شود؟»
*** به کدام کشورها پرواز دارد؟
ایران‌ایر جزو معدود ایرلاین‌هایی است که استانداردهای بین‌المللی را دریافت کرده و به اکثر کشورها پرواز دارد. شهرهایی مانند پاریس، هامبورگ، آمستردام، وین، میلان، مسکو، لندن، گوتنبرگ، کویت، کلن، کراچی، فرانکفورت، رم، دوبی، بیروت، بمبئی، باکو، استکهلم، آنکارا و استانبول جزو مقاصد پروازی ایران ایر است. در این مدت برخی از کشورهای اطراف مانند ترکیه، دوبی و… اجازه پرواز از ایران را نمی‌دهند. همچنین میلان و رم نیز که فعلا به قرنطینه سفت و سخت رفته‌اند و برقراری پروازها از آن منطقه در هاله‌ای از ابهام است.
از سوی دیگر طبق اعلام ایران‌ایر، پروازهای اروپایی به جز سه مقصد وین، استکهلم و گوتنبرگ قرار است از امروز مجددا راه‌اندازی شود. تا لحظه تنظیم این گزارش هنوز جزئیات برنامه‌های پروازهای ایران ایر منتشر نشده اما به نظر می‌رسد در اولین قدم، پروازهای به مقصد پاریس، لندن، مسکو و فرانکفورت برقرار شود. همچنین سفارت ایران در ابوظبی اعلام کرد که در پی پیگیری‌های انجام شده سازمان هواپیمایی امارات مجوز پرواز ایرلاین‌های ایران تا اول فروردین ۱۳۹۹ (۲۰ مارس ۲۰۲۰) را صادر کرده است.
