صرافی‌های پیشتاز رمزارزها در ایران چطور کار می‌کنند؟
روزنامه هفت صبح، رضا جمیلی| اولین بار بیت‌کوین بود که ایرانی‌ها را با مفهومی به نام رمزارز یا ارز دیجیتال آشنا کرد. در واقع وقتی بیت‌کوین به گوش ایرانی‌ها رسید ارزهای دیجیتال زیادی در دنیا رواج پیدا کرده بود اما بیت‌کوین به عنوان اولین رمزارز دنیا هم زودتر به بازار دادوستدهای مالی ایران راه پیدا کرد و هم مانند همه‌جای دنیا محبوب‌تر از دیگر ارزهای اینترنتی شد.
دادوستد ارز دیجیتال اما این روزها به یک کسب‌وکار داغ و پرمشتری تبدیل شده که فارغ از خلأهای قانونی و گرفتاری‌های حقوقی که بانک مرکزی ایران هنوز با خودش به صلح نرسیده که برای آن‌ها راهکار پیدا کند؛ در حال رشد و بزرگ شدن است. برای بسیاری که می‌خواهند به دور از بازار بورس و دلار ارزش سرمایه‌های خود را حفظ کنند یا درآمدهای چندبرابری از شوک‌های بیت‌کوین و دیگر پول‌های اینترنتی کسب کنند سوال اصلی این است که چطور و از چه طریق باید این کار را کرد.
به عبارتی ایرانی‌ها که این روزها چندهزار میلیارد تومان سرمایه خود را وارد بازارهای خرید وفروش ارز دیجیتال کرده‌اند بیشتر به چه شیوه‌ای و از چه کانال‌هایی در حال این تجارت پرریسک اما جذاب و آینده‌دار هستند؟ قبل از پرداختن به سوژه اصلی این گزارش شاید بد نباشد کمی مفاهیم این حوزه را مرور کنیم. مفاهیمی که از قضا هرجور مطرح شوند باز پیچیدگی‌ها و ابهام‌های خود را از دست نخواهند داد.
*** ارز دیجیتال چیست و چرا اهمیت پیدا کرد؟
رمزارز یا ارز دیجیتال که ترجمه کلمه Cryptocurrency است، در حقیقت نوعی ارز یا پول اینترنتی است که با استفاده از فناوری رمزنگاری یا Cryptography رمزگذاری می‌شود. درست است که این پول‌ها اینترنتی هستند و به هیچ عنوان ماهیت فیزیکی ندارند ولی از هر نظر به پول‌های رایج شباهت دارند. با استفاده از این پول یا رمزارز می‌توانید به سفر بروید، کالا و خدمات خریداری کنید و کارهای مورد علاقه خودتان را انجام دهید. ارزهای دیجیتال با استفاده از یک بستر یا فناوری به نام بلاک‌چین کار می‌کنند. بلاک‌چین در واقع یک فناوری غیرمتمرکز است که در کامپیوترهای مختلفی قرار دارد و معاملات و تراکنش‌ها را مدیریت، ثبت و ضبط می‌کند. بخشی از مزیت این فناوری مربوط به امنیت بالایی است که دارد.
*** چند ارز دیجیتال داریم؟
درست است که بیت‌کوین خط شکن و سرآغاز ارزهای دیجیتال بود و کماکان سلطه زیادی بر این بازار دارد اما وقتی راه باز شد ارزهای دیجیتال زیادی به میدان آمدند. آمار و ارقام مربوط به کریپتوکارنسی یا ارز دیجیتال نشان می‌دهد که بیش از ۲۲۰۰ ارز دیجیتال مختلف به صورت عمومی در دنیا مبادله می‌شود. اگر به روند فعالیت‌های مالی در اینترنت نگاهی بیندازید خواهید دید که ارزهای دیجیتال در حال گسترش و توسعه هستند و ارزش آن‌ها هر روز بیشتر می‌شود.
این روزها هر شرکت بزرگ فناوری که دارایی‌های زیادی دارد می‌تواند تمام یا بخشی از این دارایی‌ها را پشتوانه یک ارز جدید قرار دهد و با معرفی آن ارز و گرفتن مشتری‌های زیاد به دست به دست شدن آن کمک کند و مدام ارزش آن را بالا ببرد. به زبان ساده هرکسی در هرجای دنیا می‌تواند یک ارز دیجیتال معرفی کند اما برای ارزش دادن به آن، هم باید پشتوانه‌های ارزشمندی برای آن تعریف کند و هم اینکه بتواند افراد زیادی را مجاب کند که از این ارز استفاده کنند.
در سال ۲۰۱۹ مشخص شد که ارزش کلیه رمزارزهای موجود در جهان ۲۴۶ میلیارد دلار بوده. ارزش کلیه بیت‌کوین‌ها که مهم‌ترین و متداول‌ترین رمزارز در جهان محسوب می‌شود در آن زمان ۱۳۶ میلیارد دلار برآورده شده است. مهم‌ترین ارزهای دیجیتال دنیا هم شامل بیت‌کوین، اتریوم، ریپل، تتر، بیت‌کوین‌کش، لیبرا، مونرو و… هستند که در بین ایرانی‌ها هم تقریبا درجه محبوبیت بالایی دارند.
*** ایرانی‌ها چه می‌خرند و چطور؟
در ابتدای ورود رمز ارزها به ایران کسانی که از پیشتازان این بازار بودند با کمک صرافی‌های شناخته شده بین‌المللی دست به داد و ستد این ارزها می‌زدند. صرافی‌هایی چون وب‌سایت چینی بایننس که بزرگ‌ترین صرافی دیجیتال دنیاست و روزانه چندصد میلیون دلار معاملات ارز دیجیتال در آن انجام می‌شود.
اما با بیشتر شدن تب این بازار و ورود افراد کمتر حرفه‌ای و رخ دادن برخی کلاهبرداری‌های بین‌المللی و همینطور تحریم معاملات کاربران ایرانی در صرافی‌ها یا همان اکسچینج‌های خارجی و بلوکه شدن برخی دارایی‌های دیجیتالی آن‌ها، ایرانی‌ها به این نتیجه رسیدند که راه‌اندازی صرافی‌های دیجیتال که بتواند مرکزی برای تبادل ارزهایی از این دست باشد هم می‌تواند چنین مشکلاتی را کمتر کند و هم خود یک بیزینس پرسود باشد.
ایرانی‌ها عاشق بیت‌کوین، اتریوم و تتر هستند. سه ارز دیجیتال پرطرفداری که به نظر می‌رسد یک بازار روزانه چندده میلیارد تومانی را در کشور رقم زده که علاوه بر بازیگرانی چون شرکت‌های بزرگ فناوری و بانکی که بخشی از سرمایه‌های خود را بی‌صدا و چراغ خاموش وارد این بازار کرده‌اند؛ مهم‌ترین بازیگر آن همین صرافی‌های دیجیتال باشند.
در هر صورت حالا کسب وکار صرافی‌ها از خود بازار کریپتوکارنسی‌ها هم داغ‌تر شده و این هیجان و تب در ایران تا آنجا بالا گرفته که بسیاری از مجموعه‌های مالی و شرکت‌های بزرگ به صرافت راه‌اندازی صرافی دیجیتال افتاده‌اند و به نظر می‌رسد در سال‌های پیش رو رقابت سخت‌تری هم در انتظار این بخش از بازار ارزهای دیجیتال باشد. اما فارغ از آینده؛ این روزها کدام صرافی‌ها بیشترین معاملات ارزهای دیجیتال را در خود جای داده‌اند و پیشتازان این بازار در ایران محسوب می‌شوند؟
*** اکسیر؛ یک صرافی شناخته‌شده
یکی از اولین نام‌هایی که در بازار ارز دیجیتال ایران به یک برند در حوزه صرافی و معاملات این ارزها تبدیل شد، صرافی دیجیتال اکسیر بود. اکسیر در حال حاضر محبوب‌ترین صرافی دیجیتال ایران است و به نظر می‌رسد بیش از ۱۰۰ هزار کاربر از خدمات آن به شکل متناوب استفاده می‌کنند. بنیانگذاران این صرافی که حالا یکی از کسب و کارهای بزرگ حوزه بازارهای مالی کشور تبدیل شده محمد بها‌الدین و علیرضا بیکوردی هستند که هردو متولد ۱۳۷۰ و دانش‌آموخته رشته‌های آی‌تی و رمزنگاری هستند.
از راه‌اندازی اکسیر تنها سه سال می‌گذرد اما اقبال زیاد ایرانی‌ها به ارز دیجیتال از یک سو و مشکلات و سختی‌های استفاده از صرافی‌های خارجی باعث شده تا اکسیر جایگاه مطمئنی را برای خود در این بازار دست و پا کند. هرچند هنوز هستند کاربرانی که به میزان کارمزدها و برخی پشتیبانی‌های این صرافی، نقدهای جدی وارد می‌کنند.
*** والکس؛ دیر آمد اما زود جا افتاد
والکس یکی از سه صرافی پرطرفدار این روزهای بازار کریپتو در ایران است. یک وب سایت خرید و فروش رمزارز که از ۶ ارز دیجیتال شامل بیت‌کوین، اتریوم، بیت‌کوین کش، لایت‌کوین، دش و تتر پشتیبانی می‌کند. بنیانگذار آن امین امینی از فارغ‌التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف است که امسال ۲۴ ساله شده است. کارمزدهای پایین والکس و رابط کاربری و محتوای آموزشی آن یکی از مهم‌ترین دلایل استقبال از این صرافی دیجیتال بوده است. والکس ادعا می‌کند در حال حاضر بیش از ۸۰ هزار کاربر دارد و بیش از نیم میلیون روی آن انجام معامله شده است. رشد والکس نشان می‌دهد در آینده از این بازیگر تازه‌وارد و نوپای رمزارزها بیشتر خواهیم شنید.
*** نوبیتکس؛ اولین یا دومین؟
نوبیتکس تقریبا همزمان با اکسیر کار خود را شروع کرده و تیمی متشکل از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف آن را راه انداخته‌اند و مهم‌ترین اعضای آن امیرحسین راد، سید محمدعلی آقامیر، امیرعلی اکبری و محمد آقامیر هستند. نوبیتکس اگرچه در ابتدا رشد خوبی داشت اما فیلتر شدن آن و مشکلات حقوقی که مدت زیادی با آن‌ها دست به گریبان بود تا حدودی باعث شد رقبای دیگر از آن پیش بیفتند.
با این حال هنوز یکی از صرافی‌های شناخته‌شده و قابل اطمینان بازار داخلی رمزارزها نوبیتکس است. مشکلات حقوقی و بحث‌هایی که درباره قانونی بودن فعالیت صرافی‌های دیجیتال گریبانگیر نوبیتکس بوده مباحثی زیرساختی هستند که هنوز در داخل کشور حل‌نشده باقی مانده و بزرگ‌ترین ریسک رشد و جذب سرمایه این کسب‌وکارها هم از همین منظر است. کسب‌وکارهایی که روی کاغذ اتکای حقوقی و قانونی مطمئنی ندارند اما مدام قول و قرارهایی برای قانونی شدن و ارائه مجوزهای رسمی به آن‌ها داده می‌شود.
*** بازیگران دیگر در راهند…
در این گزارش تنها سه صرافی رمزارز در ایران را معرفی کردیم که به کاربران ایرانی کمک می‌کنند ارز دیجیتال خرید و فروش کنند اما خبرها حاکی از آن است که علاوه بر دیگر صرافی‌های ریزودرشتی که در حال فعالیت در این فضا هستند با به وجود آمدن زمزمه‌هایی در مورد احتمال اعطای مجوز بانک مرکزی برای راه‌اندازی صرافی‌های رسمی و قانونی، بازیگران زیادی به صرافت راه‌اندازی صرافی مخصوص رمزارز افتاده‌اند.
بازیگرانی که یک سر آن‌ها صرافی‌های بزرگ سنتی خواهند بود که هم سابقه فعالیت در حوزه بازار بین‌الملل را دارند و هم سرمایه‌های زیادی برای مارکتینگ و جذب کاربران جدید و هم یک مجوز رسمی صرافی فیزیکی. باید منتظر ماند و دید بازار مبادلات بیت‌کوین و دیگر رمزارزها در آینده به دست چه کسانی خواهد افتاد؛ دانش‌آموخته‌های پیشرو شریف و دیگر دانشگاه‌ها یا سنتی‌هایی که با پول زیادی به این بازار ورود خواهند کرد. هرچه هست یکی از بازارهای جذاب چند سال آینده کشور که کسب‌وکارهای زیادی حول آن شکل خواهد گرفت صرافی دیجیتال خواهد بود.
