۹ فیلم خاص سینمای دفاع مقدس
روزنامه هفت صبح، احمد رنجبر | در پرونده امروز سری به سینمای دفاع مقدس و ۹ فیلم خاص آن زدیم. هدف این است تا فیلم‌هایی که جنگ را به طور عینی تصویر کرده‌اند به یاد بیاوریم. سازندگان چگونه بخشی از صحنه‌های مخوف جنگ را پیش‌روی‌مان قرار دادند. اتفاق خوب سینمای ما این است که وجه عارفانه دفاع مقدس را بیشتر برجسته کرده.
رزمندگان هشت سال دفاع مقدس خالصانه از کشور دفاع کردند و طبیعی است که این خوی و منش جایی ثابت در فیلم‌ها داشته باشد. با این حال حرف جنگ است و جنگ یعنی خشونت. برخی فیلم‌ها موفق شده‌اند بخش‌هایی از این ویژگی را نشان دهند و خیلی از آثار هم در تصویری کردن آن ناموفق بوده‌اند. یکی از دلایل اصلی این ناکامی به عدم توانایی سازندگان و نیز کمبود امکانات برمی‌گردد.
فیلم‌های موفق اما سعی کرده‌اند روی خشن جنگ را پیش‌روی مخاطب قرار دهند. مخاطب با دیدن این نوع فیلم‌ها خودش را در وسط معرکه احساس می‌کند و طبعا همذات پنداری‌اش با قهرمان‌ها بیشتر می‌شود. در پرونده امروز ۹ مورد از این فیلم‌ها که در تصویری کردن صحنه‌های جنگ موفق بوده‌اند، مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. درباره کیفیت محتوایی فیلم‌ها و نیز موفقیت آن‌ها نیز نوشته‌ایم.
این بدیهی‌ترین کارکردی است که یک فیلم جنگی دارد: نمایش صحنه‌های نبرد و درگیری. وقتی قصه در خاکریز بگذرد، نمایش جنگ هم بدیهی است. با این‌حال خیلی از فیلم‌ها در نمایش چهره واقعی و درست جبهه ناموفق بوده‌اند. برخی فیلم‌ها نیز فاقد کیفیت‌اند و از این گزارش بیرون هستند.
روی نوشته، فیلم‌هایی است که اولا دارای استاندارد لازم باشد و ثانیا قصه‌اش در میدان جنگ روایت شود. وگرنه فیلم‌های مهمی مثل « عقاب‌ها » سراغ داریم ولی داستان‌شان بر پایه قهرمان است و در این دایره تعریف نمی‌شوند. منظورمان دقیقا فیلم‌هایی از جنس « تنگه ابوقریب » است که جنگ در آن‌ها شکل گرفته. سعی کردیم از هر کارگردان یک فیلم را انتخاب کنیم، وگرنه مشخص است که رسول ملاقلی‌پور و احمدرضا درویش بارها جنگ و صحنه‌های خونین آن را برای‌مان بازسازی کرده‌اند.
در این فیلم‌ها علاوه بر خود صحنه‌های جنگ، قصه‌های فیلم هم بیننده را درگیر می‌کند. به همین‌خاطر است که نام این ۹فیلم که در‌ادامه درباره‌شان نوشته‌ایم، همچنان در ذهن مخاطبان باقی مانده است. در گزارش امروز همچنین نسبت فیلم با واقعیت احتمالی را بررسی کرده‌ایم.
*** مهاجر| ۱۳۶۸ / کارگردان: ابراهیم حاتمی‌کیا
بر اساس کدام عملیات ساخته شد؟ ابراهیم حاتمی‌کیا برداشت و دریافت خاص خودش را ازجنگ و آدم‌های آن دارد. بنابراین «مهاجر» هم به شکل مستقیم درباره یک اتفاق واقعی نیست. بازخوانی این بخش از گفته‌های حاتمی‌کیا خالی از لطف نیست: فیلمنامه‌های اولی‌ام خیلی رادیکال بود. هواپیمای «مهاجر» به مثابه وجدان بیدار نسلی جنگ، از فراز نیستان‌های مجنون میزهای مذاکره را می‌دید و دردسر می‌ساخت. مهاجر عکس می‌انداخت و چیزهایی را لو می‌داد. خیلی تلاش می‌کنند سرنگونش کنند، ولی فرار می‌کند.
چگونگی انعکاس جنگ؟ آنچه در «مهاجر» ارجحیت دارد، نشان‌دادن سکانس‌های جنگی نیست بلکه این روح جنگ است که توسط کارگردان منتقل می‌شود. فیلم به‌خوبی آرمان یک نسل را به نمایش می‌گذارد که حالا این آرمان در دل جنگ می‌گذرد. طبعا روایت قصه در دل جبهه مستلزم نشان‌دادن جنگ است که در «مهاجر» شکل فیزیکی نبردها را هم شاهدیم.
مسئول جلوه‌های ویژه: اصغر پورهاجریان
عیار فیلم: مهاجر پنج جایزه ازجمله بهترین فیلم و بهترین جلوه‌های ویژه هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر را به خود اختصاص داد و جزو فیلم‌های محبوب منتقدان است.
*** هور در آتش | ۱۳۷۰ / کارگردان: عزیزالله حمیدنژاد
بر اساس کدام عملیات ساخته شد؟ عزیزالله حمید نژاد «هور در آتش» را براساس عملیات خاصی نساخته است.
چگونگی انعکاس جنگ؟ داستان فیلم «هور در آتش» در دل جنگ رخ می‌دهد یا بهتر است بگوییم در جبهه می‌گذرد. امتیاز فیلم نه در صحنه‌های جنگی آن است که به انتقال فضای باورپذیر جبهه بازمی‌گردد. این فضا به‌همراه صحنه‌های درگیری آن‌قدر ملموس است که گاه احساس می‌شود با یک اثر مستند روبه‌رو هستیم. فیلم درظاهر رابطه عاشقانه یک پدر و پسر است(باباعقیل و رحمت) که راهی جبهه شده‌اند. رحمت به خط مقدم منتقل شده و باباعقیل به علت کهولت سن پشت جبهه مانده تا در انبار نان خدمت کند. پدر به خط مقدم می‌رود و اینجاست که شاهد صحنه‌های درگیری هستیم و جنگ را لمس می‌کنیم.
مسئول جلوه‌های ویژه: محمدرضا شرف‌الدین
عیار فیلم: «هور در آتش» در جشنوار دهم فجر نامزد دریافت چندین سیمرغ بود و درنهایت سیمرغ بهترین جلوه‌های ویژه را به‌دست آورد. این فیلم مورد توجه منتقدان هم قرار گرفته و از آن به‌عنوان یکی از بهترین فیلم‌های جنگی یاد می‌شود.
/ سینمای دفاع مقدس
